text
stringlengths
80
6.25k
text_len
int64
32
3.12k
src
stringclasses
7 values
Deze is momenteel in Clopidogrel en de keus van een protonpompremmer bij preventie van maagbloedingen Uit farmacokinetisch onderzoek blijkt dat de protonpompremmers omeprazol en esomeprazol de CYP#C##activiteit meer remmen dan pantoprazol Door remming van dit enzym wordt de plasmaspiegel van de actieve metaboliet van clopidogrel verlaagd De klinische consequentie daarvan is echter discutabel er werd bij cardiovasculaire patiënten geen effect op het preventieve effect van clopidogrel gevonden bij gelijktijdig gebruik van omeprazol (Bhatt, ###) Omdat er wel een farmacokinetisch effect is aangetoond heeft pantoprazol de Patiënten met een verminderd CYP#C##-metabolisme door een genetische variatie vertonen een verminderde in Genetics in Medicine uiteindelijk geconcludeerd dat de heterogeniteit en publicatiebias (in voorgaande analyses) betekenen dat personalized plaatjesremmende behandeling niet wordt ondersteund door het momenteel beschikbare wetenschappelijk bewijs (Osnabrugge, ###) Dit betekent dat genetische variatie geen klinische consequenties heeft Daarom wordt routinematige controle van plaatjesfunctie of genotypering niet Het risico op een herseninfarct na het staken van plaatjesaggregatieremmers wordt geschat op minimaal drie per ## ### per week, waarmee bij de meeste ingrepen, hieronder valt ook de lumbale punctie, het stoppen een hoger risico lijkt te hebben dan continueren Uitzonderingen zijn intracraniële neurochirurgische ingrepen en mogelijk prostaatbiopsieën, omdat de gevolgen van hemorragische complicaties bij deze ingrepen fataal of ernstig invaliderend kunnen zijn (<PERSOON>, ###) In twee retrospectieve studies (Kou, ###; Nuttall, ###) bleek preoperatief gebruik van acetylsalicylzuur bij wervelkolomchirurgie geen risicofactor voor een In de PRoFESS-studie zijn geen patiënten met een TIA geïncludeerd moment als één entiteit worden gezien, zijn bovenstaande overwegingen ook van toepassing op patiënten die In een studie bij patiënten met een recente TIA of herseninfarct werd de effectivitieit van ticagrelor vergeleken met acetylsalicylzuur in het voorkómen van nieuwe vasculaire events Deze studie leverde geen aanwijzingen voor superioriteit van dit middel ten opzichte van acetylsalicylzuur (Johnston, ###) De werkgroep kent geen gerandomizeerde klinische trials van prasugrel of andere plaatjesremmers voor secundaire preventie bij De combinatie van clopidogrel met acetylsalicylzuur is op de lange termijn niet effectiever dan clopidogrel In de CHANCE trial, die voornamelijk Aziatische patiënten betrof, bleek kortdurende combinatietherapie met dagelijkse doseringen clopidogrel ## mg en acetylsacicylzuur ## mg, gestart binnen ## uur na een niet invaliderend herseninfarct of TIA, effectiever in het voorkomen van herseninfarcten en hersenbloedingen (HR # ##, ##% CI- ## tot # ##) - voor een absoluut risicoverschil van <DATUM> in ## dagen-, dan alleen een enkele dagelijkse dosering van acetylsalicylzuur ## mg De combinatie therapie bestond uit clopidogrel ## gedurende de gehele studieperiode en acetylsalicylzuur gedurende ## dagen (<PERSOON>, ###) De studie was Verenigde staten betrof, werd de combinatie van een dagelijkse dosering clopidogrel ## mg en ## tot ### mg acetylsalicylzuur vergeleken met een dagelijkse dosering acetylsalicylzuur alleen, zo snel mogelijk na de verschijnselen gestart (Johnston, ###) De primaire uitkomst bestond uit herseninfarct, hartinfarct of sterfte ten gevolge van een ischemische complicatie De primaire veiligheidsuitkomst bestond uit een ernstige bloeding, dit kon een symptomatische hersenbloeding, intra-oculaire bloeding of welke andere bloeding dan ook betreffend.
641
fms
bovenstaande overwegingen ook van toepassing op patiënten die In een studie bij patiënten met een recente TIA of herseninfarct werd de effectivitieit van ticagrelor vergeleken met acetylsalicylzuur in het voorkómen van nieuwe vasculaire events Deze studie leverde geen aanwijzingen voor superioriteit van dit middel ten opzichte van acetylsalicylzuur (Johnston, ###) De werkgroep kent geen gerandomizeerde klinische trials van prasugrel of andere plaatjesremmers voor secundaire preventie bij De combinatie van clopidogrel met acetylsalicylzuur is op de lange termijn niet effectiever dan clopidogrel In de CHANCE trial, die voornamelijk Aziatische patiënten betrof, bleek kortdurende combinatietherapie met dagelijkse doseringen clopidogrel ## mg en acetylsacicylzuur ## mg, gestart binnen ## uur na een niet invaliderend herseninfarct of TIA, effectiever in het voorkomen van herseninfarcten en hersenbloedingen (HR # ##, ##% CI- ## tot # ##) - voor een absoluut risicoverschil van <DATUM> in ## dagen-, dan alleen een enkele dagelijkse dosering van acetylsalicylzuur ## mg De combinatie therapie bestond uit clopidogrel ## gedurende de gehele studieperiode en acetylsalicylzuur gedurende ## dagen (<PERSOON>, ###) De studie was Verenigde staten betrof, werd de combinatie van een dagelijkse dosering clopidogrel ## mg en ## tot ### mg acetylsalicylzuur vergeleken met een dagelijkse dosering acetylsalicylzuur alleen, zo snel mogelijk na de verschijnselen gestart (Johnston, ###) De primaire uitkomst bestond uit herseninfarct, hartinfarct of sterfte ten gevolge van een ischemische complicatie De primaire veiligheidsuitkomst bestond uit een ernstige bloeding, dit kon een symptomatische hersenbloeding, intra-oculaire bloeding of welke andere bloeding dan ook betreffend In de groep met de combinatietherapie ondervond # #% de primaire uitkomst binnen ## dagen en in de ondervond groep met de combinatietherapie in # #% een ernstige bloeding, en in de controlegroep # #%, met een hazard ratio van <DATUM> (<DATUM> tot <DATUM> De sterfte was hoger in de groep met combinatietherapie, maar dit was Omdat de duur van de interventie en het behandelcontrast verschilden tussen de # studies die hier zijn beschreven, is het niet zinvol om ze te combineren in een kwantitatieve meta-analyse Toch zijn er enkele belangrijke gevolgtrekkingen mogelijk Allereerst lijkt het langer dan ## dagen gebruik van clopidogrel en aspirine niet tot een effect op de incidentie van recidief ischemische complicaties te leiden dat opweegt tegen de verhoogde kans op ernstige bloedingen In de CHANCE trial werd slechts gedurende ## dagen duale therapie toegepast, waarna werd overgegaan op clopidogrel alleen In deze trial was geen verhoogd risico op bloedingen waargenomen In de POINT trial werd in de eerste week bijna het gehele effect op de incidentie van ischemische complicaties bereikt, terwijl meer dan de helft van de bloedingscomplicaties in de periode na ## dagen optrad Dit is plausibel, omdat het recidief risico op herseninfarct hoog is in de eerste dagen direct na Belangrijk is verder nog dat het behandelcontrast in de eerste # weken in alle trials bestond uit acetyl-saliciylzuur + clopidogrel versus acetyl-salicylzuur alleen Er is geen direct informatie over het effect van clopidogrel versus meer, die binnen ## uur konden worden behandeld.
626
fms
de combinatietherapie ondervond # #% de primaire uitkomst binnen ## dagen en in de ondervond groep met de combinatietherapie in # #% een ernstige bloeding, en in de controlegroep # #%, met een hazard ratio van <DATUM> (<DATUM> tot <DATUM> De sterfte was hoger in de groep met combinatietherapie, maar dit was Omdat de duur van de interventie en het behandelcontrast verschilden tussen de # studies die hier zijn beschreven, is het niet zinvol om ze te combineren in een kwantitatieve meta-analyse Toch zijn er enkele belangrijke gevolgtrekkingen mogelijk Allereerst lijkt het langer dan ## dagen gebruik van clopidogrel en aspirine niet tot een effect op de incidentie van recidief ischemische complicaties te leiden dat opweegt tegen de verhoogde kans op ernstige bloedingen In de CHANCE trial werd slechts gedurende ## dagen duale therapie toegepast, waarna werd overgegaan op clopidogrel alleen In deze trial was geen verhoogd risico op bloedingen waargenomen In de POINT trial werd in de eerste week bijna het gehele effect op de incidentie van ischemische complicaties bereikt, terwijl meer dan de helft van de bloedingscomplicaties in de periode na ## dagen optrad Dit is plausibel, omdat het recidief risico op herseninfarct hoog is in de eerste dagen direct na Belangrijk is verder nog dat het behandelcontrast in de eerste # weken in alle trials bestond uit acetyl-saliciylzuur + clopidogrel versus acetyl-salicylzuur alleen Er is geen direct informatie over het effect van clopidogrel versus meer, die binnen ## uur konden worden behandeld In de PRoFESS-studie is geen maximale leeftijdsgrens aangehouden Voor de samengevoegde uitkomst recidief TIA, herseninfarct of hersenbloeding waren in de subgroepanalyse van patiënten ≥<LEEFTIJD> jaar de uitkomsten in essentie gelijk aan de hele groep Echter, de geïncludeerde ouderen zullen door de gehanteerde in- en starten bij ouderen is het hanteren van een leeftijdsgrens niet zinvol, conform de richtlijn Cardiovasculair Gezien de niet-inferieure effectiviteit van clopidogrel en de voordelen ten aanzien van bijwerkingen, therapietrouw en kosten, adviseert de werkgroep bij patiënten die starten met het gebruik van plaatjesaggregatieremmers clopidogrel voor te schrijven Er is geen reden om bij patiënten die succesvol en zonder bijwerkingen of problemen van therapietrouw worden behandeld met acetylsalicylzuur en dipyridamol Na een TIA of herseninfarct is het jaarlijkse risico op een nieuw herseninfarct, een hartinfarct of overlijden door een vasculaire oorzaak # tot ##% per jaar (<PERSOON>, ###) De plaatjesaggregatieremmer acetylsalicylzuur geeft Andere plaatjesaggregatieremmers zijn zogenaamde ADP-receptorremmers, hiertoe behoren clopidogrel en prasugrel In de Amerikaanse en de Europese richtlijnen voor secundaire preventie na een TIA of herseninfarct wordt zowel acetylsalicylzuur in combinatie met dipyridamol, als clopidogrel monotherapie aanbevolen, waarbij er geen voorkeur wordt uitgesproken (Kernan, ###; European Stroke Organisation, ###) Ook in de klinische praktijk wordt clopidogrel steeds vaker voorgeschreven als secundaire preventie na een TIA of herseninfarct Hieronder worden de effectiviteit en voor- en nadelen van het gebruik van clopidogrel in vergelijking met de combinatie van acetylsalicylzuur en dipyridamol bij patiënten met een herseninfarct beschreven Voor secundaire.
591
fms
In de PRoFESS-studie is geen maximale leeftijdsgrens aangehouden Voor de samengevoegde uitkomst recidief TIA, herseninfarct of hersenbloeding waren in de subgroepanalyse van patiënten ≥<LEEFTIJD> jaar de uitkomsten in essentie gelijk aan de hele groep Echter, de geïncludeerde ouderen zullen door de gehanteerde in- en starten bij ouderen is het hanteren van een leeftijdsgrens niet zinvol, conform de richtlijn Cardiovasculair Gezien de niet-inferieure effectiviteit van clopidogrel en de voordelen ten aanzien van bijwerkingen, therapietrouw en kosten, adviseert de werkgroep bij patiënten die starten met het gebruik van plaatjesaggregatieremmers clopidogrel voor te schrijven Er is geen reden om bij patiënten die succesvol en zonder bijwerkingen of problemen van therapietrouw worden behandeld met acetylsalicylzuur en dipyridamol Na een TIA of herseninfarct is het jaarlijkse risico op een nieuw herseninfarct, een hartinfarct of overlijden door een vasculaire oorzaak # tot ##% per jaar (<PERSOON>, ###) De plaatjesaggregatieremmer acetylsalicylzuur geeft Andere plaatjesaggregatieremmers zijn zogenaamde ADP-receptorremmers, hiertoe behoren clopidogrel en prasugrel In de Amerikaanse en de Europese richtlijnen voor secundaire preventie na een TIA of herseninfarct wordt zowel acetylsalicylzuur in combinatie met dipyridamol, als clopidogrel monotherapie aanbevolen, waarbij er geen voorkeur wordt uitgesproken (Kernan, ###; European Stroke Organisation, ###) Ook in de klinische praktijk wordt clopidogrel steeds vaker voorgeschreven als secundaire preventie na een TIA of herseninfarct Hieronder worden de effectiviteit en voor- en nadelen van het gebruik van clopidogrel in vergelijking met de combinatie van acetylsalicylzuur en dipyridamol bij patiënten met een herseninfarct beschreven Voor secundaire Clopidogrel is niet inferieur aan acetylsalicylzuur en dipyridamol in het voorkomen van de gecombineerde uitkomst recidief herseninfarct of hersenbloeding Clopidogrel is niet inferieur aan acetylsalicylzuur en dipyridamol in het voorkomen van een herseninfarct, maar Clopidogrel is niet inferieur aan acetylsalicylzuur en dipyridamol in het voorkomen van totale Patiënten behandeld met clopidogrel hebben waarschijnlijk minder ernstige Clopidogrel is niet inferieur aan acetylsalicylzuur en dipyridamol in het voorkomen van een Patiënten behandeld met clopidogrel hebben minder bijwerkingen die leiden tot stoppen De PRoFESS studie (Sacco, ###; Diener, ###) is uitgevoerd door middel van een twee keer twee ‘factorial’ met placebo In deze studie werden <DATUM> patiënten, vanaf <LEEFTIJD> jaar (gemiddelde leeftijd <LEEFTIJD> jaar jaar met een range van #,# tot #,<LEEFTIJD> jaar Het betrof een zogenaamde ‘non-inferiority’ studie, met als doel te uiterste waarde van het betrouwbaarheidsinterval ligt boven de vooraf bepaalde non-inferiority marge, maar er is, gezien de HR van #,##, geen aanwijzing voor betere effectiviteit voor één van beide middelen Een recidief herseninfarct kwam in beide groepen evenveel voor (HR #,##; ##% BI #,## tot #,##), en een hersenbloeding kwam vaker voor in de met acetylsalicylzuur en dipyridamol behandelde groep (HR #,##; ##% BI De totale mortaliteit was niet verschillend tussen beide groepen (HR #,##; ##% BI #,## tot #,##) Hetzelfde gold Van de patiënten behandeld met clopidogrel kreeg #,#% (##<DATUM> ###) een ernstige bloeding, vergeleken met De functionele uitkomst werd gemeten met de modified Rankin Scale (mRS) Een goede uitkomst was Meer patiënten staakten de combinatie acetylsalicylzuur en dipyridamol (##,#%) dan clopidogrel (##,#%) (#,#%.
691
fms
en dipyridamol in het voorkomen van de gecombineerde uitkomst recidief herseninfarct of hersenbloeding Clopidogrel is niet inferieur aan acetylsalicylzuur en dipyridamol in het voorkomen van een herseninfarct, maar Clopidogrel is niet inferieur aan acetylsalicylzuur en dipyridamol in het voorkomen van totale Patiënten behandeld met clopidogrel hebben waarschijnlijk minder ernstige Clopidogrel is niet inferieur aan acetylsalicylzuur en dipyridamol in het voorkomen van een Patiënten behandeld met clopidogrel hebben minder bijwerkingen die leiden tot stoppen De PRoFESS studie (Sacco, ###; Diener, ###) is uitgevoerd door middel van een twee keer twee ‘factorial’ met placebo In deze studie werden <DATUM> patiënten, vanaf <LEEFTIJD> jaar (gemiddelde leeftijd <LEEFTIJD> jaar jaar met een range van #,# tot #,<LEEFTIJD> jaar Het betrof een zogenaamde ‘non-inferiority’ studie, met als doel te uiterste waarde van het betrouwbaarheidsinterval ligt boven de vooraf bepaalde non-inferiority marge, maar er is, gezien de HR van #,##, geen aanwijzing voor betere effectiviteit voor één van beide middelen Een recidief herseninfarct kwam in beide groepen evenveel voor (HR #,##; ##% BI #,## tot #,##), en een hersenbloeding kwam vaker voor in de met acetylsalicylzuur en dipyridamol behandelde groep (HR #,##; ##% BI De totale mortaliteit was niet verschillend tussen beide groepen (HR #,##; ##% BI #,## tot #,##) Hetzelfde gold Van de patiënten behandeld met clopidogrel kreeg #,#% (##<DATUM> ###) een ernstige bloeding, vergeleken met De functionele uitkomst werd gemeten met de modified Rankin Scale (mRS) Een goede uitkomst was Meer patiënten staakten de combinatie acetylsalicylzuur en dipyridamol (##,#%) dan clopidogrel (##,#%) (#,#% Hoofdpijn was de belangrijkste bijwerking die leidde tot stoppen van de medicatie in de acetylsalicylzuur en dipyridamol groep gold dit voor ### (#,#%) patiënten en in de misselijkheid en braken, kwamen vaker voor bij de combinatie met acetylsalicylzuur en dipyridamol dan bij het De zeldzame, ernstige complicatie trombotische trombocytopenische purpura kwam in beide groepen evenveel Therapietrouw, gedefinieerd als het nemen van de medicatie meer dan ##% van de tijd, was hoger in de De bewijskracht van de PRoFESS studie is hoog Aangezien er slechts één studie voorhanden was werd de effectiviteit van clopidogrel ten opzichte van de combinatie acetylsalicylzuur en dipyridamol Voor deze uitgangsvraag zijn de volgende uitkomstmaten van belang vasculaire mortaliteit en totale mortaliteit, recidief In de databases Medline (OVID), Embase en Cochrane is met relevante zoektermen gezocht naar de zoekverantwoording is weergegeven in de bijlage De literatuurzoekactie leverde ### treffers op Studies die een vergelijking maken tussen de combinatie acetylsalicylzuur en dipyridamol aan de ene kant en clopidogrel monotherapie, clopidogrel en acetylsalicylzuur, of prasugrel monotherapie aan de andere kant zijn opgenomen De systematische literatuuranalyse leverde één review op (Geeganage, ###) Deze review omvatte ruimere inclusiecriteria dan gehanteerd werden voor de uitgangsvraag, daarom werd slechts één randomized controlled trial uit deze review geselecteerd voor de beantwoording van deze uitgangsvraag de PRoFESS studie (Sacco, Chinese Acute Stroke Trial Collaborative Group CAST andomised placebo-controlled trial of early aspirin use in ##,### <PERSOON> (IST).
684
fms
Hoofdpijn was de belangrijkste bijwerking die leidde tot stoppen van de medicatie in de acetylsalicylzuur en dipyridamol groep gold dit voor ### (#,#%) patiënten en in de misselijkheid en braken, kwamen vaker voor bij de combinatie met acetylsalicylzuur en dipyridamol dan bij het De zeldzame, ernstige complicatie trombotische trombocytopenische purpura kwam in beide groepen evenveel Therapietrouw, gedefinieerd als het nemen van de medicatie meer dan ##% van de tijd, was hoger in de De bewijskracht van de PRoFESS studie is hoog Aangezien er slechts één studie voorhanden was werd de effectiviteit van clopidogrel ten opzichte van de combinatie acetylsalicylzuur en dipyridamol Voor deze uitgangsvraag zijn de volgende uitkomstmaten van belang vasculaire mortaliteit en totale mortaliteit, recidief In de databases Medline (OVID), Embase en Cochrane is met relevante zoektermen gezocht naar de zoekverantwoording is weergegeven in de bijlage De literatuurzoekactie leverde ### treffers op Studies die een vergelijking maken tussen de combinatie acetylsalicylzuur en dipyridamol aan de ene kant en clopidogrel monotherapie, clopidogrel en acetylsalicylzuur, of prasugrel monotherapie aan de andere kant zijn opgenomen De systematische literatuuranalyse leverde één review op (Geeganage, ###) Deze review omvatte ruimere inclusiecriteria dan gehanteerd werden voor de uitgangsvraag, daarom werd slechts één randomized controlled trial uit deze review geselecteerd voor de beantwoording van deze uitgangsvraag de PRoFESS studie (Sacco, Chinese Acute Stroke Trial Collaborative Group CAST andomised placebo-controlled trial of early aspirin use in ##,### <PERSOON> (IST) subcutaneous heparin, both, or neither among ### patients with acute ischaemic stroke <PERSOON> at any dose above ## mg offers only modest protection after cerebral ischaemia Journal of Bennett D, <PERSOON> response to clopidogrel A genetic risk factor for recurrent ischaemic stroke <PERSOON> DL, Cryer BL, Contant CF, et al Clopidogrel with or without omeprazole in coronary artery disease <PERSOON> AW, et al Guideline 'Cardiovascular Risk Management' Nederlands tijdschrift voor Mehta SR, Bassand JP, Chrolavicius S, et al Dose comparisons of clopidogrel and aspirin in acute coronary syndromes <PERSOON> LJ, et al Perioperatief staken van antitrombotica; laveren tussen Scylla en <PERSOON> LM, et al Aspirin and clopidogrel compared with clopidogrel alone after recent ischaemic stroke or transient ischaemic attack in high-risk patients (MATCH) randomised, double-blind, placebo-controlled Diener HC, Sacco RL, <PERSOON> S, et al Effects of aspirin plus extended-release dipyridamole versus clopidogrel and telmisartan on disability and cognitive function after recurrent stroke in patients with ischaemic stroke in the Prevention European Stroke Organisation (ESO), Executive Committee, ESO Writing Committee Guidelines for management of ischaemic stroke and transient ischaemic attack ### Cerebrovascular diseases (Basel, Switzerland) ###;##(#) ##<DATUM> <PERSOON> A, et al Dual or mono antiplatelet therapy for patients with acute ischemic stroke or.
587
fms
among ### patients with acute ischaemic stroke <PERSOON> at any dose above ## mg offers only modest protection after cerebral ischaemia Journal of Bennett D, <PERSOON> response to clopidogrel A genetic risk factor for recurrent ischaemic stroke <PERSOON> DL, Cryer BL, Contant CF, et al Clopidogrel with or without omeprazole in coronary artery disease <PERSOON> AW, et al Guideline 'Cardiovascular Risk Management' Nederlands tijdschrift voor Mehta SR, Bassand JP, Chrolavicius S, et al Dose comparisons of clopidogrel and aspirin in acute coronary syndromes <PERSOON> LJ, et al Perioperatief staken van antitrombotica; laveren tussen Scylla en <PERSOON> LM, et al Aspirin and clopidogrel compared with clopidogrel alone after recent ischaemic stroke or transient ischaemic attack in high-risk patients (MATCH) randomised, double-blind, placebo-controlled Diener HC, Sacco RL, <PERSOON> S, et al Effects of aspirin plus extended-release dipyridamole versus clopidogrel and telmisartan on disability and cognitive function after recurrent stroke in patients with ischaemic stroke in the Prevention European Stroke Organisation (ESO), Executive Committee, ESO Writing Committee Guidelines for management of ischaemic stroke and transient ischaemic attack ### Cerebrovascular diseases (Basel, Switzerland) ###;##(#) ##<DATUM> <PERSOON> A, et al Dual or mono antiplatelet therapy for patients with acute ischemic stroke or systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials Stroke; a journal of cerebral Halkes PH, Gray LJ, Bath PM, et al Dipyridamole plus aspirin versus aspirin alone in secondary prevention after TIA or Holmes MV, Perel P, <PERSOON> T, et al CYP#C## genotype, clopidogrel metabolism, platelet function, and cardiovascular events a systematic review and meta-analysis JAMA the journal of the American Medical Association ###;###(##)<PATIENTNUMMER># <PERSOON-##> DM, <PERSOON-##> MJ, <PERSOON-##> WJ, <PERSOON-##> JL, Xia YQ, et al Cyp#c## polymorphisms and antiplatelet effects of clopidogrel <PERSOON-##> JD, Evans SR, et al Ticagrelor versus aspirin in acute stroke or <PERSOON-##> RA, Elm JJ, et al Clopidogrel and aspirin in acute ischemic stroke Grotta JC Antiplatelet therapy after ischemic stroke or tia <PERSOON-##> J Med ###;##<DATUM> ### ischemic attack a guideline for healthcare professionals from the american heart association/american stroke association <PERSOON-##> A, et al Risk factors for spinal epidural hematoma after spinal surgery Spine Mao L, <PERSOON-##> L, Dan <PERSOON-##> T, et al Cytochrome cyp#c## polymorphism and risk of adverse clinical Nuttall GA, Horlocker TT, Santrach PJ, et al Predictors of blood transfusions in spinal instrumentation and fusion surgery <PERSOON-##> JM, Hunink MG, Kappetein AP, et al.
628
fms
review and meta-analysis of randomized controlled trials Stroke; a journal of cerebral Halkes PH, Gray LJ, Bath PM, et al Dipyridamole plus aspirin versus aspirin alone in secondary prevention after TIA or Holmes MV, Perel P, <PERSOON> T, et al CYP#C## genotype, clopidogrel metabolism, platelet function, and cardiovascular events a systematic review and meta-analysis JAMA the journal of the American Medical Association ###;###(##)<PATIENTNUMMER># <PERSOON> DM, <PERSOON> MJ, <PERSOON> WJ, <PERSOON> JL, Xia YQ, et al Cyp#c## polymorphisms and antiplatelet effects of clopidogrel <PERSOON> JD, Evans SR, et al Ticagrelor versus aspirin in acute stroke or <PERSOON> RA, Elm JJ, et al Clopidogrel and aspirin in acute ischemic stroke Grotta JC Antiplatelet therapy after ischemic stroke or tia <PERSOON> J Med ###;##<DATUM> ### ischemic attack a guideline for healthcare professionals from the american heart association/american stroke association <PERSOON> A, et al Risk factors for spinal epidural hematoma after spinal surgery Spine Mao L, <PERSOON> L, Dan <PERSOON-##> T, et al Cytochrome cyp#c## polymorphism and risk of adverse clinical Nuttall GA, Horlocker TT, Santrach PJ, et al Predictors of blood transfusions in spinal instrumentation and fusion surgery <PERSOON-##> JM, Hunink MG, Kappetein AP, et al assessment of ## discordant meta-analyses on reduced-function cyp#c## genotype and risk of adverse clinical outcomes <PERSOON-##> cumulative inhibition of platelet thromboxane production by low-dose aspirin Rothwell PM, Giles MF, Chandratheva A, et al Effect of urgent treatment of transient ischaemic attack and minor stroke on Sacco RL, Diener HC, <PERSOON-##> S, et al Aspirin and extended-release dipyridamole versus clopidogrel for recurrent stroke <PERSOON-##> MC, et al Oral antiplatelet therapy for acute ischaemic stroke <PERSOON-##> Cochrane database <PERSOON> Y, <PERSOON-##> X, et al Clopidogrel with aspirin in acute minor stroke or transient ischemic attack <PERSOON-##> New <PERSOON-##> YQ, <PERSOON> DG, <PERSOON-##> p### cyp #c##*# associated with adverse #-year cardiovascular events in Zinkstok SM, <PERSOON-##> YB, ARTIS investigators Early administration of aspirin in patients treated with alteplase for acute Wat is de beste antitrombotische therapie in het kader van secundaire preventie na TIA of herseninfarct bij Voor secundaire preventie van herseninfarct bij niet-valvulair atriumfibrilleren kan gekozen worden voor één van In vooraf bepaalde subgroep-analyses is gekeken naar patiënten die reeds eerder een TIA of herseninfarct herseninfarcten en systemische embolieën als het optreden van ernstige bloedingen verschilde niet tussen deelnemers met en zonder voorgeschiedenis van een herseninfarct of TIA en tussen patiënten jonger en ouder dan <LEEFTIJD> jaar Een uitzondering is het optreden van relatief meer gastro-intestinale bloedingen bij oudere De belangrijkste onbekenden voor de effectiviteit en veiligheid voor het gebruik van DOACs in de dagelijkse.
647
fms
on reduced-function cyp#c## genotype and risk of adverse clinical outcomes <PERSOON> cumulative inhibition of platelet thromboxane production by low-dose aspirin Rothwell PM, Giles MF, Chandratheva A, et al Effect of urgent treatment of transient ischaemic attack and minor stroke on Sacco RL, Diener HC, <PERSOON> S, et al Aspirin and extended-release dipyridamole versus clopidogrel for recurrent stroke <PERSOON> MC, et al Oral antiplatelet therapy for acute ischaemic stroke <PERSOON> Cochrane database <PERSOON> Y, <PERSOON> X, et al Clopidogrel with aspirin in acute minor stroke or transient ischemic attack <PERSOON> New <PERSOON> YQ, <PERSOON> DG, <PERSOON> p### cyp #c##*# associated with adverse #-year cardiovascular events in Zinkstok SM, <PERSOON> YB, ARTIS investigators Early administration of aspirin in patients treated with alteplase for acute Wat is de beste antitrombotische therapie in het kader van secundaire preventie na TIA of herseninfarct bij Voor secundaire preventie van herseninfarct bij niet-valvulair atriumfibrilleren kan gekozen worden voor één van In vooraf bepaalde subgroep-analyses is gekeken naar patiënten die reeds eerder een TIA of herseninfarct herseninfarcten en systemische embolieën als het optreden van ernstige bloedingen verschilde niet tussen deelnemers met en zonder voorgeschiedenis van een herseninfarct of TIA en tussen patiënten jonger en ouder dan <LEEFTIJD> jaar Een uitzondering is het optreden van relatief meer gastro-intestinale bloedingen bij oudere De belangrijkste onbekenden voor de effectiviteit en veiligheid voor het gebruik van DOACs in de dagelijkse verslechterende nierfunctie en het starten van interfererende comedicatie Registraties van patiënten die DOACs gebruiken voor de indicatie AF geven vergelijkbare resultaten als binnen de trials (<PERSOON-##>, ###) Het risico op gastro-intestinale bloedingen lijkt niet verhoogd bij gebruik van dabigatran of rivaroxaban ten opzichte van VKA-gebruikers voor de indicatie AF Wel is bij patiënten ouder dan <LEEFTIJD> jaar het De European Society of Cardiology adviseert het gebruik van DOACs boven VKA voor patiënten met nonvalvulair AF met een CHA#<PERSOON-##> score groter dan één mits gebruikt zoals in de bovenstaande RCTs (Camm, ###) De door de beroepsgroepen opgestelde leidraad is terughoudender waarbij middelen meer gelijkwaardig worden beschouwd en er additionele restricties zijn (FMS, ###) Daarnaast wordt gesteld dat bij patiënten die goed ingesteld zijn op een VKA er geen noodzaak is deze om te zetten in een DOAC De terughoudendheid ondanks de eenduidige positieve studieresultaten wordt met name veroorzaakt door de vraag in hoeverre behandeling binnen de RCTs overeenkomt met onze dagelijkse praktijk en als zodanig generaliseerbaar is Beter gebruik van VKA, slechter gebruik van DOACs en gebruik bij andere patiënten dan in Indien warfarine voor )##,#% van de tijd binnen de therapeutische marge (INR # tot #) was ingesteld was er geen superioriteit van dabigatran (# dd ### mg) meer ten opzichte van warfarine in het voorkomen van herseninfarcten (Wallentin, ###) De deelnemende Nederlandse patiënten haalden dit gemiddeld genomen niet (##% binnen de marge) Het aantal intracraniële bloedingen onder dabigatran was nog steeds significant minder.
623
fms
nierfunctie en het starten van interfererende comedicatie Registraties van patiënten die DOACs gebruiken voor de indicatie AF geven vergelijkbare resultaten als binnen de trials (<PERSOON>, ###) Het risico op gastro-intestinale bloedingen lijkt niet verhoogd bij gebruik van dabigatran of rivaroxaban ten opzichte van VKA-gebruikers voor de indicatie AF Wel is bij patiënten ouder dan <LEEFTIJD> jaar het De European Society of Cardiology adviseert het gebruik van DOACs boven VKA voor patiënten met nonvalvulair AF met een CHA#<PERSOON> score groter dan één mits gebruikt zoals in de bovenstaande RCTs (Camm, ###) De door de beroepsgroepen opgestelde leidraad is terughoudender waarbij middelen meer gelijkwaardig worden beschouwd en er additionele restricties zijn (FMS, ###) Daarnaast wordt gesteld dat bij patiënten die goed ingesteld zijn op een VKA er geen noodzaak is deze om te zetten in een DOAC De terughoudendheid ondanks de eenduidige positieve studieresultaten wordt met name veroorzaakt door de vraag in hoeverre behandeling binnen de RCTs overeenkomt met onze dagelijkse praktijk en als zodanig generaliseerbaar is Beter gebruik van VKA, slechter gebruik van DOACs en gebruik bij andere patiënten dan in Indien warfarine voor )##,#% van de tijd binnen de therapeutische marge (INR # tot #) was ingesteld was er geen superioriteit van dabigatran (# dd ### mg) meer ten opzichte van warfarine in het voorkomen van herseninfarcten (Wallentin, ###) De deelnemende Nederlandse patiënten haalden dit gemiddeld genomen niet (##% binnen de marge) Het aantal intracraniële bloedingen onder dabigatran was nog steeds significant minder Gebruik van dabigatran in de dagelijkse praktijk werd door de FDA onderzocht en vergelijkbare veiligheid bevonden als in de trials wijst in deze richting (Connolly, ###) Er zijn ondertussen ook van de andere DOACS enkele grote fase-#studies gerapporteerd met restultaten die vergelijkbaar zijn aan de besproken trials (Beyer-Westendorf, ###; Bloedingscomplicaties treden met name op bij onjuist gebruik van DOACs en bij gebruik in combinatie met ###) Aangezien trombosediensten de controles die gebruikelijk zijn voor VKAs niet (standaard) uitvoeren voor DOACs, valt het medicatiemanagement nu volledig onder de verantwoordelijkheid van voorschrijver en apotheker Regionale transmurale afspraken over taken en verantwoordelijkheden in de keten antistolling zijn Patiënten met een recent herseninfarct of TIA waarbij de novo AF wordt ontdekt hebben een indicatie voor een DOAC Hierbij mag er, indien er geen voorgeschiedenis is van kleplijden, vanuit gegaan worden dat het om nietvalvulair atriumfibrilleren gaat en moet voor bevestiging daarvan patiënt naar de cardioloog verwezen worden De keuze tussen VKAs en DOACs is een individuele afweging en moet met elke patiënt afzonderlijk worden gemaakt (tabel # en #) Indien er geen contra-indicaties zijn voor VKA en DOAC is er op basis van de RCTs, meta-analyses en recente follow-up literatuur een voorkeur om een DOAC voor te schrijven Het is niet aannemelijk dat DOACs onveiliger zijn dan VKA in de eerste weken na een herseninfarct Klinisch bewijs hiervoor ontbreekt echter nagenoeg Advies is om DOACs te gebruiken conform VKA dus na een groot.
603
fms
Gebruik van dabigatran in de dagelijkse praktijk werd door de FDA onderzocht en vergelijkbare veiligheid bevonden als in de trials wijst in deze richting (Connolly, ###) Er zijn ondertussen ook van de andere DOACS enkele grote fase-#studies gerapporteerd met restultaten die vergelijkbaar zijn aan de besproken trials (Beyer-Westendorf, ###; Bloedingscomplicaties treden met name op bij onjuist gebruik van DOACs en bij gebruik in combinatie met ###) Aangezien trombosediensten de controles die gebruikelijk zijn voor VKAs niet (standaard) uitvoeren voor DOACs, valt het medicatiemanagement nu volledig onder de verantwoordelijkheid van voorschrijver en apotheker Regionale transmurale afspraken over taken en verantwoordelijkheden in de keten antistolling zijn Patiënten met een recent herseninfarct of TIA waarbij de novo AF wordt ontdekt hebben een indicatie voor een DOAC Hierbij mag er, indien er geen voorgeschiedenis is van kleplijden, vanuit gegaan worden dat het om nietvalvulair atriumfibrilleren gaat en moet voor bevestiging daarvan patiënt naar de cardioloog verwezen worden De keuze tussen VKAs en DOACs is een individuele afweging en moet met elke patiënt afzonderlijk worden gemaakt (tabel # en #) Indien er geen contra-indicaties zijn voor VKA en DOAC is er op basis van de RCTs, meta-analyses en recente follow-up literatuur een voorkeur om een DOAC voor te schrijven Het is niet aannemelijk dat DOACs onveiliger zijn dan VKA in de eerste weken na een herseninfarct Klinisch bewijs hiervoor ontbreekt echter nagenoeg Advies is om DOACs te gebruiken conform VKA dus na een groot (Hankey, ###) Er is geen voorkeur voor een specifieke DOAC, wel voor de hogere ten opzichte van de lagere Dat de overige DOACs in dat geval een vergelijkbaar effect hebben is aannemelijk, maar niet aangetoond Advies is om ook bij alle patiënten die reeds een VKA gebruiken een switch naar een DOAC te bespreken op basis van voor- en nadelen Bij zowel VKA als DOAC is ketenzorg belangrijk voor de effectiviteit en veiligheid van de behandeling De richtlijn van de Landelijke stuurgroep keten antistolling (LSKA; versie #) geeft hier Tabel # Checklist voor starten en gebruik van DOACs na TIA of herseninf arct dosering Deze aanwijzing voor doseringsaanpassing geldt uitsluitend voor Voor de Factor Xa remmers (rivaroxaban en edoxaban) behoeft de dosering niet op geleide van leeftijd te worden verminderd Voor apixaban geldt dat de dosering aangepast moet worden indien ook sprake is van een laag Over gebruik tijdens zwangerschap en lactatie is onvoldoende bekend en wordt Alle DOACs worden deels nefrogeen geklaard (dabigatran voor ##% en de Xa MDRD ##-##ml/min gebruik lage dosis en check nierfunctie twee tot drie De prodrug dabigatran etexilaat wordt volledig gemetaboliseerd door Pglycoproteine (P-GP) en de Xa-remmers apixaban en rivaroxaban (niet edoxaban) Switch van VKA naar DOAC stop VKA en start DOAC nadat INR(# Voor- en nadelen en afwegingen bespreken met patiënt en communiceren naar Aanwijzingen voor slechte therapietrouw (zoals variabele INR in afwezigheid van interacties) zijn in combinatie met de korte halfwaarde tijd een relatieve.
575
fms
voorkeur voor een specifieke DOAC, wel voor de hogere ten opzichte van de lagere Dat de overige DOACs in dat geval een vergelijkbaar effect hebben is aannemelijk, maar niet aangetoond Advies is om ook bij alle patiënten die reeds een VKA gebruiken een switch naar een DOAC te bespreken op basis van voor- en nadelen Bij zowel VKA als DOAC is ketenzorg belangrijk voor de effectiviteit en veiligheid van de behandeling De richtlijn van de Landelijke stuurgroep keten antistolling (LSKA; versie #) geeft hier Tabel # Checklist voor starten en gebruik van DOACs na TIA of herseninf arct dosering Deze aanwijzing voor doseringsaanpassing geldt uitsluitend voor Voor de Factor Xa remmers (rivaroxaban en edoxaban) behoeft de dosering niet op geleide van leeftijd te worden verminderd Voor apixaban geldt dat de dosering aangepast moet worden indien ook sprake is van een laag Over gebruik tijdens zwangerschap en lactatie is onvoldoende bekend en wordt Alle DOACs worden deels nefrogeen geklaard (dabigatran voor ##% en de Xa MDRD ##-##ml/min gebruik lage dosis en check nierfunctie twee tot drie De prodrug dabigatran etexilaat wordt volledig gemetaboliseerd door Pglycoproteine (P-GP) en de Xa-remmers apixaban en rivaroxaban (niet edoxaban) Switch van VKA naar DOAC stop VKA en start DOAC nadat INR(# Voor- en nadelen en afwegingen bespreken met patiënt en communiceren naar Aanwijzingen voor slechte therapietrouw (zoals variabele INR in afwezigheid van interacties) zijn in combinatie met de korte halfwaarde tijd een relatieve [#] voor dabigatran is er een specifiek antidotum idaricizumab, voor de Xa-remmers wordt er een middel Zowel chronisch als paroxysmaal atriumfibrilleren (AF) geeft gemiddeld een drie tot vijf maal verhoogd risico op van ongeveer tweederde en zijn daarmee de afgelopen decennia de eerste keuze preventieve medicatie na een TIA of herseninfarct bij AF geweest Het nadeel van deze medicatie is de kans op ernstige bloedingen, VKA zijn zeer effectief in het voorkomen van een herseninfarct bij patiënten met AF met een relatieve risicoreductie ten opzichte van placebo van ## tot ##%, terwijl dit voor acetylsalicylzuur slechts ## tot ##% is (Hart, ###b; EAFT, ###) Gebruik van VKA gaat gepaard met een jaarlijks risico op ernstige bloedingen van twee tot vijf procent, terwijl dit bij lage dosis acetylsalicylzuur gemiddeld minder dan één procent is, maar kan jaarlijkse risico op een intracraniële bloeding bij VKA-gebruik is gemiddeld een half tot één procent (Loewen, ###) Een methode om een inschatting te maken is de HAS-BLED score (Hypertension=#, Abnormal renal/liver function=<DATUM> Stroke=#, Bleeding history or predisposition=#, Labile international normalized ratio=#, Elderly ()## y)=#, Drugs (antiplatelet agents)/alcohol=#), waarbij een score hoger dan drie overeenkomt met een risico op een ernstige bloedingscomplicatie van meer dan vijf procent per jaar (<PERSOON>, ###) Ondanks de superieure effectiviteit van VKA boven plaatjesremmers voor deze indicatie gebruikt slechts de helft van de patiënten met een indicatie deze middelen (<PERSOON>, ###) Mogelijk spelen noodzakelijke intensieve controles, interacties met medicatie en voeding en geschatte risico’s van kwetsbaarheid van oudere patiënten, welke niet in de risicoscores zijn meegenomen, daarin een rol.
644
fms
wordt er een middel Zowel chronisch als paroxysmaal atriumfibrilleren (AF) geeft gemiddeld een drie tot vijf maal verhoogd risico op van ongeveer tweederde en zijn daarmee de afgelopen decennia de eerste keuze preventieve medicatie na een TIA of herseninfarct bij AF geweest Het nadeel van deze medicatie is de kans op ernstige bloedingen, VKA zijn zeer effectief in het voorkomen van een herseninfarct bij patiënten met AF met een relatieve risicoreductie ten opzichte van placebo van ## tot ##%, terwijl dit voor acetylsalicylzuur slechts ## tot ##% is (Hart, ###b; EAFT, ###) Gebruik van VKA gaat gepaard met een jaarlijks risico op ernstige bloedingen van twee tot vijf procent, terwijl dit bij lage dosis acetylsalicylzuur gemiddeld minder dan één procent is, maar kan jaarlijkse risico op een intracraniële bloeding bij VKA-gebruik is gemiddeld een half tot één procent (Loewen, ###) Een methode om een inschatting te maken is de HAS-BLED score (Hypertension=#, Abnormal renal/liver function=<DATUM> Stroke=#, Bleeding history or predisposition=#, Labile international normalized ratio=#, Elderly ()## y)=#, Drugs (antiplatelet agents)/alcohol=#), waarbij een score hoger dan drie overeenkomt met een risico op een ernstige bloedingscomplicatie van meer dan vijf procent per jaar (<PERSOON>, ###) Ondanks de superieure effectiviteit van VKA boven plaatjesremmers voor deze indicatie gebruikt slechts de helft van de patiënten met een indicatie deze middelen (<PERSOON>, ###) Mogelijk spelen noodzakelijke intensieve controles, interacties met medicatie en voeding en geschatte risico’s van kwetsbaarheid van oudere patiënten, welke niet in de risicoscores zijn meegenomen, daarin een rol herseninfarcten en systemische embolieën bij een geselecteerde groep patiënten met nonvalvulair atriumfibrilleren Met name de universeel forse afname van intracraniële bloedingen is opvallend Er werd geen onderling vergelijkend onderzoek gedaan De vier RCTs waren redelijk vergelijkbaar qua opzet, behoudens het open-label design van de studie naar dabigatran en de hoger risico populatie (gemiddelde CHADS# = #,#) in de studie naar rivaroxaban In deze laatste studie hadden patiënten een hogere baseline CHADS#-score en was er een veel groter aandeel patiënten met een eerdere TIA of herseninfarct Patiënten met een recent herseninfarct (varierend van minder dan zeven dagen tot meer dan zes maanden) of een eerdere hersenbloeding werden ###; Granger, ###; Patel, ###) toont een relatieve risicoreductie van DOACs ten opzichte van warfarine voor Voor deze meta-analyse werd gebruik gemaakt van vier RCTs De bewijskracht van RCTs is hoog, deze werd verlaagd vanwege onvolledige blindering in de RE-LY studie en sponsoring door de industrie De werkgroep achtte ernstige bloedingen, herseninfarcten en sterfte voor de besluitvorming kritieke Voor de beantwoording van deze uitgangsvraag werd uitgegaan van een meta-analyse gepubliceerd in de In de databases Medline (OVID) werd gezocht van <DATUM> tot november ### Zoektermen waren atrial warfarin Daarnaast werd in Clinical Trials gov gezocht naar lopende klinische studies De analyses werden beperkt tot fase # gerandomiseerde studies die patiënten met atriumfibrilleren includeerden en die werden gerandomiseerd om DOACs te krijgen of warfarine waarbij de effectiviteit en veiligheid werd gerapporteerd <PERSOON> S, <PERSOON> GC, et al.
658
fms
systemische embolieën bij een geselecteerde groep patiënten met nonvalvulair atriumfibrilleren Met name de universeel forse afname van intracraniële bloedingen is opvallend Er werd geen onderling vergelijkend onderzoek gedaan De vier RCTs waren redelijk vergelijkbaar qua opzet, behoudens het open-label design van de studie naar dabigatran en de hoger risico populatie (gemiddelde CHADS# = #,#) in de studie naar rivaroxaban In deze laatste studie hadden patiënten een hogere baseline CHADS#-score en was er een veel groter aandeel patiënten met een eerdere TIA of herseninfarct Patiënten met een recent herseninfarct (varierend van minder dan zeven dagen tot meer dan zes maanden) of een eerdere hersenbloeding werden ###; Granger, ###; Patel, ###) toont een relatieve risicoreductie van DOACs ten opzichte van warfarine voor Voor deze meta-analyse werd gebruik gemaakt van vier RCTs De bewijskracht van RCTs is hoog, deze werd verlaagd vanwege onvolledige blindering in de RE-LY studie en sponsoring door de industrie De werkgroep achtte ernstige bloedingen, herseninfarcten en sterfte voor de besluitvorming kritieke Voor de beantwoording van deze uitgangsvraag werd uitgegaan van een meta-analyse gepubliceerd in de In de databases Medline (OVID) werd gezocht van <DATUM> tot november ### Zoektermen waren atrial warfarin Daarnaast werd in Clinical Trials gov gezocht naar lopende klinische studies De analyses werden beperkt tot fase # gerandomiseerde studies die patiënten met atriumfibrilleren includeerden en die werden gerandomiseerd om DOACs te krijgen of warfarine waarbij de effectiviteit en veiligheid werd gerapporteerd <PERSOON> S, <PERSOON> GC, et al <PERSOON> V, <PERSOON> C, et al Rates, management, and outcome of rivaroxaban bleeding in daily care Results from the dresden noac registry <PERSOON> ### Camm AJ, Amarenco P, Haas S, Hess S, <LOCATIE>P, Kuhls> S, et al Xantus A real-world, prospective, observational study of patients treated with rivaroxaban for stroke prevention in atrial fibrillation <PERSOON> AJ, Lip GY, De <PERSOON> R, et al ### focused update of the ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation an update of the ### ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation Developed with the special contribution of <PERSOON> W, et al Risk of gastrointestinal bleeding associated with oral anticoagulants population based <PERSOON> C, et al Apixaban in patients with atrial fibrillation <PERSOON-##> MD, et al <PERSOON-##> Long-Term Multicenter Observational Study of Dabigatran Treatment in Diener HC, Connolly SJ, Ezekowitz MD, et al Dabigatran compared with warfarin in patients with atrial fibrillation and previous transient ischaemic attack or stroke a subgroup analysis of the RE-LY trial <PERSOON-##> SJ, et al Apixaban versus aspirin in patients with atrial fibrillation and previous stroke or transient ischaemic attack.
573
fms
<PERSOON> V, <PERSOON> C, et al Rates, management, and outcome of rivaroxaban bleeding in daily care Results from the dresden noac registry <PERSOON> ### Camm AJ, Amarenco P, Haas S, Hess S, <LOCATIE>P, Kuhls> S, et al Xantus A real-world, prospective, observational study of patients treated with rivaroxaban for stroke prevention in atrial fibrillation <PERSOON> AJ, Lip GY, De <PERSOON> R, et al ### focused update of the ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation an update of the ### ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation Developed with the special contribution of <PERSOON> W, et al Risk of gastrointestinal bleeding associated with oral anticoagulants population based <PERSOON> C, et al Apixaban in patients with atrial fibrillation <PERSOON> MD, et al <PERSOON> Long-Term Multicenter Observational Study of Dabigatran Treatment in Diener HC, Connolly SJ, Ezekowitz MD, et al Dabigatran compared with warfarin in patients with atrial fibrillation and previous transient ischaemic attack or stroke a subgroup analysis of the RE-LY trial <PERSOON-##> SJ, et al Apixaban versus aspirin in patients with atrial fibrillation and previous stroke or transient ischaemic attack <PERSOON-##> H, et al Treatment of acute ischaemic stroke with thrombolysis or thrombectomy in patients EAFT (European Atrial Fibrillation Trial) Study Group Secondary prevention in non-rheumatic atrial fibrillation after transient <PERSOON-##> RD, Bahit MC, et al Apixaban compared with warfarin in patients with atrial fibrillation and previous stroke or transient ischaemic attack a subgroup analysis of the ARISTOTLE trial <PERSOON-##> SJ, et al Risk of bleeding with # doses of dabigatran compared with warfarin in older and younger patients with atrial fibrillation an analysis of the randomized evaluation of long-term anticoagulant therapy (RELY) trial <PERSOON-##> stroke in patients on new direct oral anticoagulants how to manage, how to treat? Expert Opin FMS Landelijke Standaard Ketenzorg Antistolling voor de eerste- en tweedelijnszorg, versie # FMS Leidraad begeleide introductie nieuwe orale antistollingsmiddelen (WEBLINK) doi <PATIENTNUMMER># [pii] ### <PERSOON-##> AD, <PERSOON-##> W, et al Validation of clinical classification schemes for predicting stroke results from Giugliano RP, Ruff CT, Braunwald E, et al Edoxaban versus Warfarin in Patients with <PERSOON-##> J Med <PERSOON-##> DJ, Reichman ME, <PERSOON-##> M, et al Cardiovascular, bleeding, and mortality risks in elderly medicare patients treated with dabigatran or warfarin for nonvalvular atrial fibrillation Circulation Granger CB, <PERSOON-##> JH, McMurray JJ.
575
fms
H, et al Treatment of acute ischaemic stroke with thrombolysis or thrombectomy in patients EAFT (European Atrial Fibrillation Trial) Study Group Secondary prevention in non-rheumatic atrial fibrillation after transient <PERSOON> RD, Bahit MC, et al Apixaban compared with warfarin in patients with atrial fibrillation and previous stroke or transient ischaemic attack a subgroup analysis of the ARISTOTLE trial <PERSOON> SJ, et al Risk of bleeding with # doses of dabigatran compared with warfarin in older and younger patients with atrial fibrillation an analysis of the randomized evaluation of long-term anticoagulant therapy (RELY) trial <PERSOON> stroke in patients on new direct oral anticoagulants how to manage, how to treat? Expert Opin FMS Landelijke Standaard Ketenzorg Antistolling voor de eerste- en tweedelijnszorg, versie # FMS Leidraad begeleide introductie nieuwe orale antistollingsmiddelen (WEBLINK) doi <PATIENTNUMMER># [pii] ### <PERSOON> AD, <PERSOON> W, et al Validation of clinical classification schemes for predicting stroke results from Giugliano RP, Ruff CT, Braunwald E, et al Edoxaban versus Warfarin in Patients with <PERSOON> J Med <PERSOON> DJ, Reichman ME, <PERSOON> M, et al Cardiovascular, bleeding, and mortality risks in elderly medicare patients treated with dabigatran or warfarin for nonvalvular atrial fibrillation Circulation Granger CB, <PERSOON> JH, McMurray JJ Apixaban versus warfarin in patients with atrial fibrillation <PERSOON-##> J Med Hankey GJ, Patel <PERSOON-##> SR, et al Rivaroxaban compared with warfarin in patients with atrial fibrillation and previous stroke or transient ischaemic attack a subgroup analysis of ROCKET AF Lancet Neurol ###;##(#) #<DATUM> Hankey GJ Unanswered questions and research priorities to optimise stroke prevention in atrial fibrillation with the new Hart RG, Diener HC, <PERSOON-##> S, et al Intracranial hemorrhage in atrial fibrillation patients during anticoagulation with warfarin Hart RG, Pearce LA, Aguilar MI Adjusted-dose warfarin versus aspirin for preventing stroke in patients with atrial fibrillation Hart RG, Pearce LA, Aguilar MI <PERSOON-##>-analysis antithrombotic therapy to prevent stroke in patients who have nonvalvular <PERSOON-##> A, et al Prevalence, incidence and lifetime risk of atrial fibrillation the <PERSOON-##> HP Jr, et al Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association Stroke <PERSOON-##> A, et al Proposed approach to thrombolysis in dabigatran-treated patients presenting with <PERSOON-##> GL, Posma JL, et al Effectiveness and safety of dabigatran versus Larsen TB, Rasmussen LH, Skjoth F, et al Efficacy and safety of dabigatran etexilate and warfarin in real-world patients with.
580
fms
Apixaban versus warfarin in patients with atrial fibrillation <PERSOON> J Med Hankey GJ, Patel <PERSOON> SR, et al Rivaroxaban compared with warfarin in patients with atrial fibrillation and previous stroke or transient ischaemic attack a subgroup analysis of ROCKET AF Lancet Neurol ###;##(#) #<DATUM> Hankey GJ Unanswered questions and research priorities to optimise stroke prevention in atrial fibrillation with the new Hart RG, Diener HC, <PERSOON> S, et al Intracranial hemorrhage in atrial fibrillation patients during anticoagulation with warfarin Hart RG, Pearce LA, Aguilar MI Adjusted-dose warfarin versus aspirin for preventing stroke in patients with atrial fibrillation Hart RG, Pearce LA, Aguilar MI <PERSOON>-analysis antithrombotic therapy to prevent stroke in patients who have nonvalvular <PERSOON> A, et al Prevalence, incidence and lifetime risk of atrial fibrillation the <PERSOON> HP Jr, et al Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association Stroke <PERSOON> A, et al Proposed approach to thrombolysis in dabigatran-treated patients presenting with <PERSOON> GL, Posma JL, et al Effectiveness and safety of dabigatran versus Larsen TB, Rasmussen LH, Skjoth F, et al Efficacy and safety of dabigatran etexilate and warfarin in real-world patients with Effectiveness and safety of dabigatran and warfarin in real-world us patients with non-valvular atrial fibrillation A retrospective cohort study <PERSOON> Assoc ###;# Lip GY, Halperin JL et al Improving stroke risk stratification in atrial fibrillation <PERSOON-##> of bleeding with oral anticoagulants an updated systematic review and performance analysis of <PERSOON-##> FD, Fletcher K, et al Warfarin versus aspirin for stroke prevention in an elderly community population with atrial fibrillation (the Birmingham Atrial Fibrillation Treatment of the Aged Study, BAFTA) a randomised controlled trial Marini C, De <PERSOON-##> S, et al Contribution of atrial fibrillation to incidence and outcome of ischemic stroke results <PERSOON-##> JA, et al Safety and Outcomes following Thrombolytic Treatment in Stroke Patients Who Had <PERSOON-##> GJ, De Keyser J, et al Thrombolytic therapy for ischaemic stroke in patients using warfarin a systematic <PERSOON-##> SA, et al Underuse of oral anticoagulants in atrial fibrillation a systematic review <PERSOON-##> J, et al Samenvatting van de standaard ​Atriumfibrilleren​ (eerste herziening) van het Patel <PERSOON-##> KW, Garg J, et al Rivaroxaban versus warfarin in nonvalvular atrial fibrillation <PERSOON-##> R, et al <PERSOON-##> gap between trial data and clinical practice -- an analysis of case reports.
575
fms
in real-world us patients with non-valvular atrial fibrillation A retrospective cohort study <PERSOON> Assoc ###;# Lip GY, Halperin JL et al Improving stroke risk stratification in atrial fibrillation <PERSOON> of bleeding with oral anticoagulants an updated systematic review and performance analysis of <PERSOON> FD, Fletcher K, et al Warfarin versus aspirin for stroke prevention in an elderly community population with atrial fibrillation (the Birmingham Atrial Fibrillation Treatment of the Aged Study, BAFTA) a randomised controlled trial Marini C, De <PERSOON> S, et al Contribution of atrial fibrillation to incidence and outcome of ischemic stroke results <PERSOON> JA, et al Safety and Outcomes following Thrombolytic Treatment in Stroke Patients Who Had <PERSOON> GJ, De Keyser J, et al Thrombolytic therapy for ischaemic stroke in patients using warfarin a systematic <PERSOON> SA, et al Underuse of oral anticoagulants in atrial fibrillation a systematic review <PERSOON> J, et al Samenvatting van de standaard ​Atriumfibrilleren​ (eerste herziening) van het Patel <PERSOON> KW, Garg J, et al Rivaroxaban versus warfarin in nonvalvular atrial fibrillation <PERSOON-##> R, et al <PERSOON-##> gap between trial data and clinical practice -- an analysis of case reports <PERSOON-##> HJ, Lip GY A novel user-friendly score (has-bled) to assess #-year risk of major bleeding in patients with atrial fibrillation <PERSOON-##> euro heart survey <PERSOON-##> E, et al Comparison of the efficacy and safety of new oral anticoagulants with warfarin in <PERSOON-##> MT, Messe S, et al Treatment of acute stroke in patients on dabigatran a survey of US stroke specialists <PERSOON-##> RJ, Kearon C, et al Hemorrhagic complications of anticoagulant and thrombolytic treatment <PERSOON-##> and effectiveness of dabigatran and warfarin in routine care of patients with atrial fibrillation Thromb Haemost ###;#<DATUM> ### Southworth <PERSOON-##> ME, Unger EF Dabigatran and postmarketing reports of bleeding <PERSOON-##> KP, Fields LE, et al Characterizing major bleeding in patients with nonvalvular atrial fibrillation A pharmacovigilance study of <DATUM> patients taking rivaroxaban <PERSOON-##> T, et al Bleeding incidence and real-life prescribing practices with dabigatran use in an acute care <PERSOON-##> K, <PERSOON-##> J, et al A comparison of the safety and effectiveness of.
533
fms
<PERSOON> HJ, Lip GY A novel user-friendly score (has-bled) to assess #-year risk of major bleeding in patients with atrial fibrillation <PERSOON> euro heart survey <PERSOON> E, et al Comparison of the efficacy and safety of new oral anticoagulants with warfarin in <PERSOON> MT, Messe S, et al Treatment of acute stroke in patients on dabigatran a survey of US stroke specialists <PERSOON> RJ, Kearon C, et al Hemorrhagic complications of anticoagulant and thrombolytic treatment <PERSOON> and effectiveness of dabigatran and warfarin in routine care of patients with atrial fibrillation Thromb Haemost ###;#<DATUM> ### Southworth <PERSOON> ME, Unger EF Dabigatran and postmarketing reports of bleeding <PERSOON> KP, Fields LE, et al Characterizing major bleeding in patients with nonvalvular atrial fibrillation A pharmacovigilance study of <DATUM> patients taking rivaroxaban <PERSOON> T, et al Bleeding incidence and real-life prescribing practices with dabigatran use in an acute care <PERSOON-##> K, <PERSOON-##> J, et al A comparison of the safety and effectiveness of Thromb Haemost Wallentin L, <PERSOON-##> MD, et al Efficacy and safety of dabigatran compared with warfarin at different levels of international normalised ratio control for stroke prevention in atrial fibrillation an analysis of the RE-LY trial <PERSOON-##>, et al Implementatie van antitrombotische behandeling bij atriumfibrilleren Huisarts Wat is het effect van intensiteit van oefentherapie op herstel van activiteiten van het dagelijks leven (ADL) na een # Hoe intensief dienen patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding en een beperking in ADLzelfstandigheid (Barthel Index (## punten) tijdens opname in een stroke unit in een ziekenhuis, # Wat is het effect van het continueren van het revalidatieprogramma in het weekend tijdens opname op een stroke unit in een ziekenhuis, revalidatiecentrum of verpleeghuis met revalidatiefaciliteiten bij patiënten # Wat is de effectiviteit van intensief oefenen met de paretische arm middels (modified) <PERSOON-##> patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding die opgenomen zijn in een stroke unit in een ziekenhuis, revalidatiecentrum of verpleeghuis met revalidatiefaciliteiten en die beperkingen hebben in de ADL (Barthel Index (## punten) in de gelegenheid om dagelijks minimaal ## tot ## minuten te oefenen Hiervoor dienen patiënten zowel neurologisch als cardiovasculair voldoende stabiel te zijn zonder verlaagd bewustzijn # Wat is het effect van het continueren van het revalidatieprogramma in het weekend tijdens opname op een stroke unit in een ziekenhuis, revalidatiecentrum of verpleeghuis met revalidatiefaciliteiten bij patiënten met een.
529
fms
L, <PERSOON> MD, et al Efficacy and safety of dabigatran compared with warfarin at different levels of international normalised ratio control for stroke prevention in atrial fibrillation an analysis of the RE-LY trial <PERSOON>, et al Implementatie van antitrombotische behandeling bij atriumfibrilleren Huisarts Wat is het effect van intensiteit van oefentherapie op herstel van activiteiten van het dagelijks leven (ADL) na een # Hoe intensief dienen patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding en een beperking in ADLzelfstandigheid (Barthel Index (## punten) tijdens opname in een stroke unit in een ziekenhuis, # Wat is het effect van het continueren van het revalidatieprogramma in het weekend tijdens opname op een stroke unit in een ziekenhuis, revalidatiecentrum of verpleeghuis met revalidatiefaciliteiten bij patiënten # Wat is de effectiviteit van intensief oefenen met de paretische arm middels (modified) <PERSOON> patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding die opgenomen zijn in een stroke unit in een ziekenhuis, revalidatiecentrum of verpleeghuis met revalidatiefaciliteiten en die beperkingen hebben in de ADL (Barthel Index (## punten) in de gelegenheid om dagelijks minimaal ## tot ## minuten te oefenen Hiervoor dienen patiënten zowel neurologisch als cardiovasculair voldoende stabiel te zijn zonder verlaagd bewustzijn # Wat is het effect van het continueren van het revalidatieprogramma in het weekend tijdens opname op een stroke unit in een ziekenhuis, revalidatiecentrum of verpleeghuis met revalidatiefaciliteiten bij patiënten met een Overweeg (modified) Constraint Induced Movement Therapy ((m)CIMT) bij patiënten die enige willekeurige controle hebben over de extensiefunctie van de pols en één of meerdere vingers van de paretische arm Een conclusie over het effect van intensiteit van oefentherapie is indirect te trekken op basis van zes onafhankelijk uitgevoerde meta-analyses Idealiter zou dit betekenen dat patiënten zoveel mogelijk in de gelegenheid moeten worden gesteld om te oefenen in geval van beperkingen in het dagelijks leven (Barthel Index (## punten) Als richtlijn geldt dat elke patiënt, afhankelijk van haar/zijn belastbaarheid, dagelijks in de gelegenheid moet worden gesteld om minimaal ## tot ## minuten oefentherapie te krijgen tijdens opname op een stroke unit in een ziekenhuis, revalidatiecentrum of verpleeghuis met revalidatiefaciliteiten (KNGF, ###) De intensiteit van oefentherapie dient afgestemd te zijn op fysieke en cognitieve belastbaarheid en de oefentherapie wordt waar mogelijk verdeeld over de dag gegeven Hierbij is het raadzaam om niet binnen ## uur met intensieve oefentherapie te starten en bij (zeer) ernstig beperkte patiënten na een herseninfarct of hersenbloeding (bijvoorbeeld Barthel Index minder dan vier punten) het oefenprogramma tijdens de eerste dagen op de stroke unit geleidelijk op te bouwen op geleide van de belastbaarheid van de patiënt Tevens wordt geadviseerd om de behandelintensiteit na opname in een ziekenhuis geleidelijk op te bouwen en pas na ## uur na het herseninfarct of hersenbloeding te starten met intensieve revalidatie (AVERT, ###) In <LOCATIE> wordt alleen de gemodificeerde vorm van mCIMT toegepast De therapie is alleen geschikt voor.
582
fms
die enige willekeurige controle hebben over de extensiefunctie van de pols en één of meerdere vingers van de paretische arm Een conclusie over het effect van intensiteit van oefentherapie is indirect te trekken op basis van zes onafhankelijk uitgevoerde meta-analyses Idealiter zou dit betekenen dat patiënten zoveel mogelijk in de gelegenheid moeten worden gesteld om te oefenen in geval van beperkingen in het dagelijks leven (Barthel Index (## punten) Als richtlijn geldt dat elke patiënt, afhankelijk van haar/zijn belastbaarheid, dagelijks in de gelegenheid moet worden gesteld om minimaal ## tot ## minuten oefentherapie te krijgen tijdens opname op een stroke unit in een ziekenhuis, revalidatiecentrum of verpleeghuis met revalidatiefaciliteiten (KNGF, ###) De intensiteit van oefentherapie dient afgestemd te zijn op fysieke en cognitieve belastbaarheid en de oefentherapie wordt waar mogelijk verdeeld over de dag gegeven Hierbij is het raadzaam om niet binnen ## uur met intensieve oefentherapie te starten en bij (zeer) ernstig beperkte patiënten na een herseninfarct of hersenbloeding (bijvoorbeeld Barthel Index minder dan vier punten) het oefenprogramma tijdens de eerste dagen op de stroke unit geleidelijk op te bouwen op geleide van de belastbaarheid van de patiënt Tevens wordt geadviseerd om de behandelintensiteit na opname in een ziekenhuis geleidelijk op te bouwen en pas na ## uur na het herseninfarct of hersenbloeding te starten met intensieve revalidatie (AVERT, ###) In <LOCATIE> wordt alleen de gemodificeerde vorm van mCIMT toegepast De therapie is alleen geschikt voor Uit een landelijke survey, uitgevoerd in stroke units in ## ziekenhuizen, blijkt dat patiënten die opgenomen worden op een stroke unit in een ziekenhuis gemiddeld op werkdagen ## minuten oefentherapie krijgen Op dit moment is er voor het oefenen in de weekenden geen eenduidig beleid (Otterman, ###) Uit observationeel onderzoek (‘Behavioral mapping’ en ‘Activity Monitoring’) blijkt dat patiënten in het algemeen inactief zijn tijdens opname op een stroke unit in een ziekenhuis en voor meer dan ##% alleen zijn en inactief in bed liggen Dit geldt voor werkdagen maar zeker ook voor de weekenden (Bernhardt, ###) Onder intensiteit van oefentherapie wordt in deze richtlijn verstaan ‘het aantal uren dat wordt besteed aan oefentherapie’ Het voordeel van deze formulering is dat behandeltijd eenvoudig is te meten Het nadeel is dat onduidelijk blijft hoeveel repetities en energie werkelijk zijn geïnvesteerd In revalidatiecentra varieert dit binnen Binnen gecontroleerd effectonderzoek wordt behandelintensiteit gedefinieerd als de hoeveelheid tijd die extra is besteed aan het oefenen van de patiënt door een fysio- of ergotherapeut In gecontroleerde trials wordt de tijd besteed aan het oefenen in de experimentele groep afgezet tegen de reguliere tijd in de controlegroep Er is indirect bewijs dat intensivering van oefentherapie tijdens de revalidatie en chronische fase na een herseninfarct of hersenbloeding (meer minuten oefenen op een dag) leidt tot loopsnelheden en #) grotere loopafstanden, wanneer dit wordt vergeleken met patiënten die De meerwaarde van intensiteit van oefenen geldt voor vaardigheden van zowel de bovenste als onderste extremiteit en is onafhankelijk van type herseninfarct of hersenbloeding, locatie.
599
fms
ziekenhuizen, blijkt dat patiënten die opgenomen worden op een stroke unit in een ziekenhuis gemiddeld op werkdagen ## minuten oefentherapie krijgen Op dit moment is er voor het oefenen in de weekenden geen eenduidig beleid (Otterman, ###) Uit observationeel onderzoek (‘Behavioral mapping’ en ‘Activity Monitoring’) blijkt dat patiënten in het algemeen inactief zijn tijdens opname op een stroke unit in een ziekenhuis en voor meer dan ##% alleen zijn en inactief in bed liggen Dit geldt voor werkdagen maar zeker ook voor de weekenden (Bernhardt, ###) Onder intensiteit van oefentherapie wordt in deze richtlijn verstaan ‘het aantal uren dat wordt besteed aan oefentherapie’ Het voordeel van deze formulering is dat behandeltijd eenvoudig is te meten Het nadeel is dat onduidelijk blijft hoeveel repetities en energie werkelijk zijn geïnvesteerd In revalidatiecentra varieert dit binnen Binnen gecontroleerd effectonderzoek wordt behandelintensiteit gedefinieerd als de hoeveelheid tijd die extra is besteed aan het oefenen van de patiënt door een fysio- of ergotherapeut In gecontroleerde trials wordt de tijd besteed aan het oefenen in de experimentele groep afgezet tegen de reguliere tijd in de controlegroep Er is indirect bewijs dat intensivering van oefentherapie tijdens de revalidatie en chronische fase na een herseninfarct of hersenbloeding (meer minuten oefenen op een dag) leidt tot loopsnelheden en #) grotere loopafstanden, wanneer dit wordt vergeleken met patiënten die De meerwaarde van intensiteit van oefenen geldt voor vaardigheden van zowel de bovenste als onderste extremiteit en is onafhankelijk van type herseninfarct of hersenbloeding, locatie geleide van kunnen met intensieve revalidatie te worden gestart (zie aanbeveling vroege Als gevolg van ontbreken van RCTs van voldoende methodologische kwaliteit zijn er slechts zwakke aanwijzingen dat het doorgaan met oefenen in de weekenden leidt tot een sneller Er zijn ## RCT’s verricht (n = ###) naar de effecten van intensivering van oefentherapie waarbij de experimentele groep meer tijd aan het oefenen besteedt dan de controlegroep (<PERSOON>, ###) Zes studies omvatten drie onderzoeksgroepen, wat resulteert in ## vergelijkingen (<PERSOON>, ###) Echter, geen van deze studies is een echte dosis-response trial waarbij de experimentele groep een hogere behandelintensiteit van dezelfde therapie heeft gehad in vergelijk met de experimentele groep Drie fase II trials onderzochten patiënten in de (hyper)acute revalidatiefase, ## studies in de vroege revalidatiefase, vijf in de late revalidatiefase en ## in de chronische fase Van de drie studies waarbij de fasering onbekend was, includeerde één studie patiënten binnen zes maanden na het herseninfarct of de hersenbloeding De intensiteit van voornamelijk aan de onderste extremiteit gerelateerde oefentherapie is onderzocht in ## vergelijkingen (<PERSOON>, ###) Acht vergelijkingen waren gericht op de het effect van intensiteit van oefentherapie op arm-handvaardigheid Zie voor beschrijving van RCTs bijlage # van de Herziene Een recente meta-analyse van ## trials laat een (continue) overall effect-size zien van #,## (SDU’s) in het voordeel van intensiever (meer uren) oefenen (##% BI #,## tot #,##) (Lohse, ###) Omgerekend komt deze continue overall effect-size overeen met een winst van gemiddeld vijf procent op een activiteitenschaal zoals de.
647
fms
intensieve revalidatie te worden gestart (zie aanbeveling vroege Als gevolg van ontbreken van RCTs van voldoende methodologische kwaliteit zijn er slechts zwakke aanwijzingen dat het doorgaan met oefenen in de weekenden leidt tot een sneller Er zijn ## RCT’s verricht (n = ###) naar de effecten van intensivering van oefentherapie waarbij de experimentele groep meer tijd aan het oefenen besteedt dan de controlegroep (<PERSOON>, ###) Zes studies omvatten drie onderzoeksgroepen, wat resulteert in ## vergelijkingen (<PERSOON>, ###) Echter, geen van deze studies is een echte dosis-response trial waarbij de experimentele groep een hogere behandelintensiteit van dezelfde therapie heeft gehad in vergelijk met de experimentele groep Drie fase II trials onderzochten patiënten in de (hyper)acute revalidatiefase, ## studies in de vroege revalidatiefase, vijf in de late revalidatiefase en ## in de chronische fase Van de drie studies waarbij de fasering onbekend was, includeerde één studie patiënten binnen zes maanden na het herseninfarct of de hersenbloeding De intensiteit van voornamelijk aan de onderste extremiteit gerelateerde oefentherapie is onderzocht in ## vergelijkingen (<PERSOON>, ###) Acht vergelijkingen waren gericht op de het effect van intensiteit van oefentherapie op arm-handvaardigheid Zie voor beschrijving van RCTs bijlage # van de Herziene Een recente meta-analyse van ## trials laat een (continue) overall effect-size zien van #,## (SDU’s) in het voordeel van intensiever (meer uren) oefenen (##% BI #,## tot #,##) (Lohse, ###) Omgerekend komt deze continue overall effect-size overeen met een winst van gemiddeld vijf procent op een activiteitenschaal zoals de In verreweg de meeste gevallen gaat het hier om onderzoeken waarbij patiënten waren opgenomen in een ziekenhuis en/of revalidatiecentrum Deze effecten waren ongeacht type herseninfarct of hersenbloeding, opnamelocatie en fase van revalidatie (subacuut, meer uren therapie gegeven aan de experimentele groep ten opzichte van de controle groep) laten grotere Regressieanalyse over alle trials laat een positieve relatie zien tussen enerzijds dosering van oefentherapie en anderzijds gevonden effectgrootte (<PERSOON>, ###) Op basis van deze meta-analyse wordt geschat dat voor elke ### minuten (~## uur) extra oefentherapie, # punt (#%) winst wordt gemaakt op een <PERSOON> werd in deze laatste meta-analyse naar de meerwaarde van intensief oefenen van loopvaardigheid in een subgroepanalyse gunstige effecten beschreven wat betreft loopvaardigheid, comfortabele en maximale loopsnelheid (<PERSOON>, ###) Belangrijk is te vermelden dat in alle trials pas enkele dagen na het herseninfarct of hersenbloeding met intensieve revalidatie is Een recente fase III trial laat echter zien dat wanneer de intensievere oefentherapie ## uur na het herseninfarct of de hersenbloeding geleidelijk aan wordt opgebouwd, dit tot betere resultaten leidt wat betreft ADLzelfstandigheid na drie maanden (modified Rankin Scale # tot # versus # tot #) dan wanneer binnen ## uur met intensieve revalidatie wordt gestart (OR #,##; ##% BI #,## tot #,##) (<PERSOON>, Omdat er geen directe dosis-response trials bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding zijn gedaan, kan het bewijs voor hogere behandelintensiteit alleen indirect, op basis van een sensitiviteitsanalyse van.
664
fms
meeste gevallen gaat het hier om onderzoeken waarbij patiënten waren opgenomen in een ziekenhuis en/of revalidatiecentrum Deze effecten waren ongeacht type herseninfarct of hersenbloeding, opnamelocatie en fase van revalidatie (subacuut, meer uren therapie gegeven aan de experimentele groep ten opzichte van de controle groep) laten grotere Regressieanalyse over alle trials laat een positieve relatie zien tussen enerzijds dosering van oefentherapie en anderzijds gevonden effectgrootte (<PERSOON>, ###) Op basis van deze meta-analyse wordt geschat dat voor elke ### minuten (~## uur) extra oefentherapie, # punt (#%) winst wordt gemaakt op een <PERSOON> werd in deze laatste meta-analyse naar de meerwaarde van intensief oefenen van loopvaardigheid in een subgroepanalyse gunstige effecten beschreven wat betreft loopvaardigheid, comfortabele en maximale loopsnelheid (<PERSOON>, ###) Belangrijk is te vermelden dat in alle trials pas enkele dagen na het herseninfarct of hersenbloeding met intensieve revalidatie is Een recente fase III trial laat echter zien dat wanneer de intensievere oefentherapie ## uur na het herseninfarct of de hersenbloeding geleidelijk aan wordt opgebouwd, dit tot betere resultaten leidt wat betreft ADLzelfstandigheid na drie maanden (modified Rankin Scale # tot # versus # tot #) dan wanneer binnen ## uur met intensieve revalidatie wordt gestart (OR #,##; ##% BI #,## tot #,##) (<PERSOON>, Omdat er geen directe dosis-response trials bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding zijn gedaan, kan het bewijs voor hogere behandelintensiteit alleen indirect, op basis van een sensitiviteitsanalyse van (Otterman, ###) Een landelijke survey bij stroke units in ## ziekenhuizen laat zien dat dit in ##% van de gevallen op geleide van indicatie gaat, in zeven procent tweemaal per dag en in twee procent alleen op zaterdag of zondag (Otterman, ###) Het is echter onduidelijk wat indicatie is Verschillende onderzoeken zijn gedaan gericht op behandelen van patiënten op zaterdagen en/of zondagen Zowel gunstige (Brusco, ###) als de weekenden Het gaat hier om een zeer klein aantal trials van doorgaans matige methodologische kwaliteit (<PERSOON>, ###) Wel staat vast dat de meeste patiënten voor meer dan ##% van de dag inactief (en alleen) zijn (Bernhardt, ###) Deze inactiviteit is groter tijdens de weekenden Geadviseerd wordt om patiënten die beperkt zijn in hun ADL ((## punten Barthel Index) ook in de weekenden onder begeleiding te laten oefenen Patiënten die zelf (veilig) kunnen oefenen dienen te worden aangemoedigd en in de gelegenheid te worden gesteld om dit ook in de weekenden te doen In lijn met de aanbeveling rondom ‘vroege mobilisatie’ dient men de behandelintensiteit en duur van het oefenen gedurende de eerste ## uur geleidelijk aan op te bouwen (AVERT, Een aparte vorm van intensief, taak- en contextspecifiek oefenen is de (al dan niet gemodificeerde vorm van) trainingsvorm waarbij specifiek de paretische arm van de patiënt unilateraal in een taakspecifieke context, intensief wordt getraind Kernelementen van deze therapie zijn #) het voorkómen van functionele overname met intensief optimaliseren van de bewegingsperformance van de paretische arm door herhaling; en #) het.
649
fms
stroke units in ## ziekenhuizen laat zien dat dit in ##% van de gevallen op geleide van indicatie gaat, in zeven procent tweemaal per dag en in twee procent alleen op zaterdag of zondag (Otterman, ###) Het is echter onduidelijk wat indicatie is Verschillende onderzoeken zijn gedaan gericht op behandelen van patiënten op zaterdagen en/of zondagen Zowel gunstige (Brusco, ###) als de weekenden Het gaat hier om een zeer klein aantal trials van doorgaans matige methodologische kwaliteit (<PERSOON>, ###) Wel staat vast dat de meeste patiënten voor meer dan ##% van de dag inactief (en alleen) zijn (Bernhardt, ###) Deze inactiviteit is groter tijdens de weekenden Geadviseerd wordt om patiënten die beperkt zijn in hun ADL ((## punten Barthel Index) ook in de weekenden onder begeleiding te laten oefenen Patiënten die zelf (veilig) kunnen oefenen dienen te worden aangemoedigd en in de gelegenheid te worden gesteld om dit ook in de weekenden te doen In lijn met de aanbeveling rondom ‘vroege mobilisatie’ dient men de behandelintensiteit en duur van het oefenen gedurende de eerste ## uur geleidelijk aan op te bouwen (AVERT, Een aparte vorm van intensief, taak- en contextspecifiek oefenen is de (al dan niet gemodificeerde vorm van) trainingsvorm waarbij specifiek de paretische arm van de patiënt unilateraal in een taakspecifieke context, intensief wordt getraind Kernelementen van deze therapie zijn #) het voorkómen van functionele overname met intensief optimaliseren van de bewegingsperformance van de paretische arm door herhaling; en #) het Voor therapie komen alleen patienten in aanmerking die enige willekeurige extensie hebben van pols en een of Een recent systematisch literatuuronderzoek van ## RCTs (N=###) laat zien dat (m)CIMT een meerwaarde heeft in termen van arm-handvaardigheid en zelf-gerapporteerde kwaliteit van bewegen bij patiënten met een Er worden geen interacties gevonden met de fase van herstel waarin de patiënt zich bevindt Ook in de eerste # maanden blijkt mCIMT ## minuten tot maximaal # uur per dag, gunstige effecten te hebben op herstel van de arm en de hand (<PERSOON>, ###; <PERSOON>, ###) Alleen hoge doseringen van # uur of meer in de eerste # weken na een beroerte worden afgeraden (Dromerick, ###) Er worden geen verschillen gevonden tussen de originele Pooling van (m)CIMT trials op herstel van armhandvaardigheid laten volgens de ARAT en/of <PERSOON> Test (WMFT) gunstige effecten zien Deze effecten zijn ook na het stoppen van de (m)CIMT-interventie nog aantoonbaar (<PERSOON>, ###) Zogenaamde ‘forced use’ therapie waarbij de niet-paretische arm wordt Voor de literatuursearch is gebruik gemaakt van de systematische review van <PERSOON> et al (<PERSOON>, ###) Voor deze search zijn de volgende elektronische databestanden geraadpleegd PubMed, Ebsco/Cumulative Index of Nursing and Allied Health Literature (CINAHL), Wiley/Cochrane Library, Central Register of Controlled Trials (CENTRAL), Physiotherapy Evidence Database (PEDro), and Cochrane Database of Systematic Reviews (CDSR) Er werd gezocht tussen ### en oktober ### De onderzoekers zochten op de termen stroke en exercise of physical therapy of rehabilitation en randomized controlled trials Studies werden opgenomen in de.
676
fms
alleen patienten in aanmerking die enige willekeurige extensie hebben van pols en een of Een recent systematisch literatuuronderzoek van ## RCTs (N=###) laat zien dat (m)CIMT een meerwaarde heeft in termen van arm-handvaardigheid en zelf-gerapporteerde kwaliteit van bewegen bij patiënten met een Er worden geen interacties gevonden met de fase van herstel waarin de patiënt zich bevindt Ook in de eerste # maanden blijkt mCIMT ## minuten tot maximaal # uur per dag, gunstige effecten te hebben op herstel van de arm en de hand (<PERSOON>, ###; <PERSOON>, ###) Alleen hoge doseringen van # uur of meer in de eerste # weken na een beroerte worden afgeraden (Dromerick, ###) Er worden geen verschillen gevonden tussen de originele Pooling van (m)CIMT trials op herstel van armhandvaardigheid laten volgens de ARAT en/of <PERSOON> Test (WMFT) gunstige effecten zien Deze effecten zijn ook na het stoppen van de (m)CIMT-interventie nog aantoonbaar (<PERSOON>, ###) Zogenaamde ‘forced use’ therapie waarbij de niet-paretische arm wordt Voor de literatuursearch is gebruik gemaakt van de systematische review van <PERSOON> et al (<PERSOON>, ###) Voor deze search zijn de volgende elektronische databestanden geraadpleegd PubMed, Ebsco/Cumulative Index of Nursing and Allied Health Literature (CINAHL), Wiley/Cochrane Library, Central Register of Controlled Trials (CENTRAL), Physiotherapy Evidence Database (PEDro), and Cochrane Database of Systematic Reviews (CDSR) Er werd gezocht tussen ### en oktober ### De onderzoekers zochten op de termen stroke en exercise of physical therapy of rehabilitation en randomized controlled trials Studies werden opgenomen in de geincludeerd binnen zes maanden na het herseninfarct of de hersenbloeding; (#) deelnemers aan de interventiegroep meer tijd spendeerden aan oefeningen voor de onderste extremiteit dan de deelnemers aan de controlegroep; (#) uitkomsten waren gedefineerd als loopvermogen of als met lopen samenhangende activiteiten, of acitviteiten van het dagelijks leven (#) de studies van redelijke of hoge methologische kwaliteit nederlandse taal Verwijzingen in de geïncludeerde studies werden gecontroleerd op andere mogelijk relevante <PERSOON> J, et al Physical Activity and Exercise Recommendations for <PERSOON> for Healthcare Professionals From the American Heart Association/American Stroke Association Stroke ### [Epub Cooke EV, Tallis RC, <PERSOON> A, et al Efficacy of functional strength training on restoration of lower-limb motor function early <PERSOON> R, et al very early constraintinduced movement during stroke rehabilitation (VECTORS) <PERSOON> M, et al Cricuit class tyraining and # day week therapy for increasing rehabilitation intensity of French B, <PERSOON-##> LH, Leathley MJ, et al Repetitive task training for improving functional ability after stroke Cochrane Intercollegiate Stroke Working Party National clinical guideline for stroke, #th edition London Royal College of <PERSOON-##> S How physically active are people with stroke in physiotherapy sessions aimed at improving <PERSOON-##> EE, <PERSOON-##> SL Constraint-induced movement therapy after stroke <PERSOON-##> TW, et al.
644
fms
geincludeerd binnen zes maanden na het herseninfarct of de hersenbloeding; (#) deelnemers aan de interventiegroep meer tijd spendeerden aan oefeningen voor de onderste extremiteit dan de deelnemers aan de controlegroep; (#) uitkomsten waren gedefineerd als loopvermogen of als met lopen samenhangende activiteiten, of acitviteiten van het dagelijks leven (#) de studies van redelijke of hoge methologische kwaliteit nederlandse taal Verwijzingen in de geïncludeerde studies werden gecontroleerd op andere mogelijk relevante <PERSOON> J, et al Physical Activity and Exercise Recommendations for <PERSOON> for Healthcare Professionals From the American Heart Association/American Stroke Association Stroke ### [Epub Cooke EV, Tallis RC, <PERSOON> A, et al Efficacy of functional strength training on restoration of lower-limb motor function early <PERSOON> R, et al very early constraintinduced movement during stroke rehabilitation (VECTORS) <PERSOON> M, et al Cricuit class tyraining and # day week therapy for increasing rehabilitation intensity of French B, <PERSOON> LH, Leathley MJ, et al Repetitive task training for improving functional ability after stroke Cochrane Intercollegiate Stroke Working Party National clinical guideline for stroke, #th edition London Royal College of <PERSOON> S How physically active are people with stroke in physiotherapy sessions aimed at improving <PERSOON> EE, <PERSOON> SL Constraint-induced movement therapy after stroke <PERSOON-##> TW, et al A research synthesis <PERSOON-##> JW, et al Intensity of leg and arm training after primary middle-cerebral-artery stroke a <PERSOON-##> AC, Meskers CG; EXPLICIT-Stroke Consortium Effects of Unilateral Upper Limb Training in <PERSOON-##> ### <PERSOON-##> # pii <PERSOON-##> of intensity of practice after stroke issues for consideration <PERSOON-##> CE, <PERSOON-##> LA Is more better? Using metadata to explore dose-response relationships in stroke <PERSOON-##>-induced movement therapy for the upper paretic limb in acute or <PERSOON-##> S, et al Weekend physiotherapy practice in community hospitals in Canada Pollock A, <PERSOON-##> P, et al Physical rehabilitation approaches for the recovery of function and mobility following Shaw KD, <PERSOON-##> NF, Brusco NK Physiotherapy services provided outside of business hours in Australian hospitals a <PERSOON-##> AVERT Trial Collaboration group <PERSOON-##> efficacy and safety of commencing a very early mobilisation protocol within ## hours of stroke onset a randomised controlled trial (a very early rehabilitation trial [<PERSOON-##> ### (in press) <PERSOON-##> EE, et al.
562
fms
A research synthesis <PERSOON> JW, et al Intensity of leg and arm training after primary middle-cerebral-artery stroke a <PERSOON> AC, Meskers CG; EXPLICIT-Stroke Consortium Effects of Unilateral Upper Limb Training in <PERSOON> ### <PERSOON> # pii <PERSOON> of intensity of practice after stroke issues for consideration <PERSOON> CE, <PERSOON> LA Is more better? Using metadata to explore dose-response relationships in stroke <PERSOON>-induced movement therapy for the upper paretic limb in acute or <PERSOON> S, et al Weekend physiotherapy practice in community hospitals in Canada Pollock A, <PERSOON-##> P, et al Physical rehabilitation approaches for the recovery of function and mobility following Shaw KD, <PERSOON-##> NF, Brusco NK Physiotherapy services provided outside of business hours in Australian hospitals a <PERSOON-##> AVERT Trial Collaboration group <PERSOON-##> efficacy and safety of commencing a very early mobilisation protocol within ## hours of stroke onset a randomised controlled trial (a very early rehabilitation trial [<PERSOON-##> ### (in press) <PERSOON-##> EE, et al a <PERSOON-##> R, et al What is the evidence for physical therapy poststroke? A systematic West <PERSOON-##> activity in hospitalised stroke patients Stroke Research and Treatment ###;### ### Wat is het effect van vroeg mobiliseren bij opname op een stroke unit in een ziekenhuis na een herseninfarct of Mobiliseer patienten met een ernstig herseninfarct of ernstige hersenbloeding (NIHSS )##) in de eerste dagen na een herseninfarct kort (niet langer dan ## minuten achtereen) en frequent (minimaal # à # keer per dag) Mobiliseer de overige patiënten met een hersenbloeding of herseninfarct op geleide van kunnen Patiënten die meededen aan het AVERT onderzoek waren ouder dan <LEEFTIJD> jaar, hadden geen ernstig gedaald bewustzijn (konden reageren op stemgeluid) en waren bij aanvang cardiovasculair stabiel Bovendien hadden de In een posthoc analyse naar de therapiegerelateerde factoren die geassocieerd waren met een gunstigere uitkomst (mRS #-#) bleken de frequentie van mobiliseren (OR ##% toename per sessie) en de duur (#% afname bij elke # minuten langere mobilisatie) de belangrijkste factoren te zijn geassocieerd met uitkomst op # maanden (Bernhardt, ###) De nadelige effecten van vroeg mobiliseren ((## uur) op herstel van zelfstandigheid waren meer uitgesproken bij patiënten met een hersenbloeding (N=###) en patiënten met ernstige neurologische uitval (NIHSS)##) bij opname Secundaire analyses in AVERT lieten geen significante interacties zien met leeftijd, Terzijde zij opgemerkt dat gezien de korte halfwaardetijd van rTPA, behandeling met intraveneuze trombolyse.
580
fms
<PERSOON> R, et al What is the evidence for physical therapy poststroke? A systematic West <PERSOON> activity in hospitalised stroke patients Stroke Research and Treatment ###;### ### Wat is het effect van vroeg mobiliseren bij opname op een stroke unit in een ziekenhuis na een herseninfarct of Mobiliseer patienten met een ernstig herseninfarct of ernstige hersenbloeding (NIHSS )##) in de eerste dagen na een herseninfarct kort (niet langer dan ## minuten achtereen) en frequent (minimaal # à # keer per dag) Mobiliseer de overige patiënten met een hersenbloeding of herseninfarct op geleide van kunnen Patiënten die meededen aan het AVERT onderzoek waren ouder dan <LEEFTIJD> jaar, hadden geen ernstig gedaald bewustzijn (konden reageren op stemgeluid) en waren bij aanvang cardiovasculair stabiel Bovendien hadden de In een posthoc analyse naar de therapiegerelateerde factoren die geassocieerd waren met een gunstigere uitkomst (mRS #-#) bleken de frequentie van mobiliseren (OR ##% toename per sessie) en de duur (#% afname bij elke # minuten langere mobilisatie) de belangrijkste factoren te zijn geassocieerd met uitkomst op # maanden (Bernhardt, ###) De nadelige effecten van vroeg mobiliseren ((## uur) op herstel van zelfstandigheid waren meer uitgesproken bij patiënten met een hersenbloeding (N=###) en patiënten met ernstige neurologische uitval (NIHSS)##) bij opname Secundaire analyses in AVERT lieten geen significante interacties zien met leeftijd, Terzijde zij opgemerkt dat gezien de korte halfwaardetijd van rTPA, behandeling met intraveneuze trombolyse De meeste patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding die opgenomen zijn op een stroke unit zijn inactiviteit de kans op secundaire complicaties waaronder infecties en diepe veneuze trombose verhoogt Door patiënten binnen ## uur na opname op een stroke unit te mobiliseren worden de nadelige effecten van het in bed liggen mogelijk tegengegaan Onder mobiliseren wordt verstaan dat patiënten binnen ## uur uit bed worden gehaald en waar mogelijk worden aangezet tot lichamelijke activiteiten Een landelijke survey bij stroke units in ## ziekenhuizen laat zien dat in ##% van de gevallen patiënten binnen ## uur worden gemobiliseerd op geleide van kunnen (Otterman, ###) ##% van de patiënten wordt binnen de Er is sterk bewijs dat patiënten op geleide van kunnen gemobiliseerd dienen te worden Er is geen bewijs dat door vroeg mobiliseren binnen ## uur secundaire complicaties kunnen Er is geen bewijs dat door patiënten vroeg te mobiliseren het neurologisch herstel, Er is geen bewijs dat vroeg mobiliseren een gunstig effect heeft op de duur van opname op Er is indirect bewijs dat vroeg mobiliseren binnen ## uur na een herseninfarct of hersenbloeding nadelig kan zijn voor patiënten met een hersenbloeding of ernstige In navolging van een pilot studie (<PERSOON>, ###a en ###b) is recent een fase III trial afgerond (<PERSOON> group, ###) naar de meerwaarde van vroeg mobiliseren bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding In beide trials werd op stroke units het effect van vroeg mobiliseren ((## uur) vergeleken met ‘usual care’.
633
fms
hersenbloeding die opgenomen zijn op een stroke unit zijn inactiviteit de kans op secundaire complicaties waaronder infecties en diepe veneuze trombose verhoogt Door patiënten binnen ## uur na opname op een stroke unit te mobiliseren worden de nadelige effecten van het in bed liggen mogelijk tegengegaan Onder mobiliseren wordt verstaan dat patiënten binnen ## uur uit bed worden gehaald en waar mogelijk worden aangezet tot lichamelijke activiteiten Een landelijke survey bij stroke units in ## ziekenhuizen laat zien dat in ##% van de gevallen patiënten binnen ## uur worden gemobiliseerd op geleide van kunnen (Otterman, ###) ##% van de patiënten wordt binnen de Er is sterk bewijs dat patiënten op geleide van kunnen gemobiliseerd dienen te worden Er is geen bewijs dat door vroeg mobiliseren binnen ## uur secundaire complicaties kunnen Er is geen bewijs dat door patiënten vroeg te mobiliseren het neurologisch herstel, Er is geen bewijs dat vroeg mobiliseren een gunstig effect heeft op de duur van opname op Er is indirect bewijs dat vroeg mobiliseren binnen ## uur na een herseninfarct of hersenbloeding nadelig kan zijn voor patiënten met een hersenbloeding of ernstige In navolging van een pilot studie (<PERSOON>, ###a en ###b) is recent een fase III trial afgerond (<PERSOON> group, ###) naar de meerwaarde van vroeg mobiliseren bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding In beide trials werd op stroke units het effect van vroeg mobiliseren ((## uur) vergeleken met ‘usual care’ effect van vroeg mobiliseren bij ### patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding vergeleken met usual care Gemiddeld was het interval tussen herseninfarct of hersenbloeding en mobiliseren ##,# uur (##% BI ##,# tot ##,#) in de groep die vroeg gemobiliseerd werd, terwijl dit voor de usual care groep ##,# uur was (##% BI ##,# tot ##,#; p(#,###) Patiënten in de usual care groep in AVERT werden gemiddeld driemaal per dag gemobiliseerd gedurende ## minuten Voor de groep die vroeg gemobiliseerd werd was dat gemiddelde #,# x ## minuten (p(#,###) In tegenstelling tot de fase II trial van AVERT bleken patiënten in de usual care groep na drie maanden vaker gunstig te herstellen volgens de modified Rankin Scale (mRS; #-#) (#<DATUM> dan de vroeg Er werden geen statistisch significante verschillen gevonden tussen beide groepen op de andere secundaire Een post hoc analyse naar de effecten van vroeg mobiliseren op het functioneel herstel liet zien dat niet zozeer de frequentie van mobiliseren (gemiddeld zes keer op een dag) maar veel meer de duur van mobiliseren (## minuten of langer) nadelig effect had op de uitkomst gemeten met mRS Verder laat een subgroepanalyse zien dat de gevonden effecten van vroeg mobiliseren het meest nadelig waren bij de patiënten met een zeer ernstige hersenbloeding of herseninfarct (met een NIHSS )##) Er werden geen verschillen gevonden voor leeftijd, De AVERT-trial is een fase III trial van goede methodologische kwaliteit en voldoende precisie en een sterk PICO #.
642
fms
patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding vergeleken met usual care Gemiddeld was het interval tussen herseninfarct of hersenbloeding en mobiliseren ##,# uur (##% BI ##,# tot ##,#) in de groep die vroeg gemobiliseerd werd, terwijl dit voor de usual care groep ##,# uur was (##% BI ##,# tot ##,#; p(#,###) Patiënten in de usual care groep in AVERT werden gemiddeld driemaal per dag gemobiliseerd gedurende ## minuten Voor de groep die vroeg gemobiliseerd werd was dat gemiddelde #,# x ## minuten (p(#,###) In tegenstelling tot de fase II trial van AVERT bleken patiënten in de usual care groep na drie maanden vaker gunstig te herstellen volgens de modified Rankin Scale (mRS; #-#) (#<DATUM> dan de vroeg Er werden geen statistisch significante verschillen gevonden tussen beide groepen op de andere secundaire Een post hoc analyse naar de effecten van vroeg mobiliseren op het functioneel herstel liet zien dat niet zozeer de frequentie van mobiliseren (gemiddeld zes keer op een dag) maar veel meer de duur van mobiliseren (## minuten of langer) nadelig effect had op de uitkomst gemeten met mRS Verder laat een subgroepanalyse zien dat de gevonden effecten van vroeg mobiliseren het meest nadelig waren bij de patiënten met een zeer ernstige hersenbloeding of herseninfarct (met een NIHSS )##) Er werden geen verschillen gevonden voor leeftijd, De AVERT-trial is een fase III trial van goede methodologische kwaliteit en voldoende precisie en een sterk PICO # gunstig herstel in ADL-zelfstandigheid volgens modified Rankin Scale (mRS # tot # = gunstig versus # tot aantal patiënten dat weer zelfstandig kan lopen (## meter of meer) twee weken na een herseninfarct of in de vorm van aritmieën en myocardinf arceringen, #) gastro-intestinale complicaties en #) De Cochrane review (Bernhardt, ###) en de herziene KNGF behandelrichtlijn ### (<PERSOON>, ###) werden als AVERT Trial Collaboration group, <PERSOON> and safety of very early mobilisation within ## h of stroke onset (AVERT) a randomised <PERSOON> dose-response analysis for <PERSOON>) <PERSOON> A, et al Inactive and alone physical activity within the first ## days of acute stroke unit care Bernhardt J, <PERSOON> MN, Collier JM, et al Very early versus delayed mobilisation after stroke <PERSOON> investigators Could upright posture be harmful in the early stages of stroke? - Author's reply <PERSOON> AG, et al <PERSOON> effect of very early mobilisation after stroke on psychological well-being <PERSOON-##> TB, Thrift AG, Collier JM, et al Very early mobilization after stroke fast-tracks return to walking further results <PERSOON-##> PJ, Bernhardt J, et al.
604
fms
# tot aantal patiënten dat weer zelfstandig kan lopen (## meter of meer) twee weken na een herseninfarct of in de vorm van aritmieën en myocardinf arceringen, #) gastro-intestinale complicaties en #) De Cochrane review (Bernhardt, ###) en de herziene KNGF behandelrichtlijn ### (<PERSOON>, ###) werden als AVERT Trial Collaboration group, <PERSOON> and safety of very early mobilisation within ## h of stroke onset (AVERT) a randomised <PERSOON> dose-response analysis for <PERSOON>) <PERSOON> A, et al Inactive and alone physical activity within the first ## days of acute stroke unit care Bernhardt J, <PERSOON> MN, Collier JM, et al Very early versus delayed mobilisation after stroke <PERSOON> investigators Could upright posture be harmful in the early stages of stroke? - Author's reply <PERSOON> AG, et al <PERSOON> effect of very early mobilisation after stroke on psychological well-being <PERSOON-##> TB, Thrift AG, Collier JM, et al Very early mobilization after stroke fast-tracks return to walking further results <PERSOON-##> PJ, Bernhardt J, et al hours of stroke onset a randomised controlled trial (a very early rehabilitation trial [<PERSOON-##> ### (on line) <PERSOON-##> L, et al <PERSOON-##> early mobilization protocol successfully delivers more and earlier therapy to acute stroke patients further results from phase II of AVERT Neurorehabil Neural Repair ###;##(#) <DATUM> ziekenhuis vergeleken met het reguliere zorgbeleid voor ADL-zelfstandigheid, stemming, ervaren zorglast bij partner, opnameduur en kosten bij patiënten met herseninfarct of hersenbloeding? Overweeg bij patiënten met een lichte of geringe beperking in ADL (Barthel Index )##) snel ontslag naar de Zie patienten enkele weken tot maanden na de opname poliklinisch terug Leg de mate van residuale uitval vast geef (nogmaals) voorlichting over oorzaak en prognose en stel preventieve medicatie bij In alle proof-of-concept (fase II) trials is ESD vergeleken met het reguliere zorgbeleid Belangrijk is hierbij te realiseren dat het gaat om onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk, Scandinavische landen (Denemarken, Zweden en Noorwegen), Canada, Japan en <PERSOON-##> waar de zorg anders is ingericht dan in <LOCATIE> Gezien de kortere opnameduur van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding in Nederlandse ziekenhuizen in vergelijking met omringende landen zijn de voordelen van ESD in <LOCATIE> waarschijnlijk minder groot In alle trials was ESD-beleid gericht op het verbeteren van doelmatigheid van zorg binnen de zorgketen, waarbij opnameduur op een stroke unit in een ziekenhuis zo kort mogelijk wordt gehouden met maximale #.
565
fms
controlled trial (a very early rehabilitation trial [<PERSOON> ### (on line) <PERSOON> L, et al <PERSOON> early mobilization protocol successfully delivers more and earlier therapy to acute stroke patients further results from phase II of AVERT Neurorehabil Neural Repair ###;##(#) <DATUM> ziekenhuis vergeleken met het reguliere zorgbeleid voor ADL-zelfstandigheid, stemming, ervaren zorglast bij partner, opnameduur en kosten bij patiënten met herseninfarct of hersenbloeding? Overweeg bij patiënten met een lichte of geringe beperking in ADL (Barthel Index )##) snel ontslag naar de Zie patienten enkele weken tot maanden na de opname poliklinisch terug Leg de mate van residuale uitval vast geef (nogmaals) voorlichting over oorzaak en prognose en stel preventieve medicatie bij In alle proof-of-concept (fase II) trials is ESD vergeleken met het reguliere zorgbeleid Belangrijk is hierbij te realiseren dat het gaat om onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk, Scandinavische landen (Denemarken, Zweden en Noorwegen), Canada, Japan en <PERSOON> waar de zorg anders is ingericht dan in <LOCATIE> Gezien de kortere opnameduur van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding in Nederlandse ziekenhuizen in vergelijking met omringende landen zijn de voordelen van ESD in <LOCATIE> waarschijnlijk minder groot In alle trials was ESD-beleid gericht op het verbeteren van doelmatigheid van zorg binnen de zorgketen, waarbij opnameduur op een stroke unit in een ziekenhuis zo kort mogelijk wordt gehouden met maximale <DATUM> voldoende capaciteit om adequate zorg in de thuissituatie te kunnen verlenen; # patiënten die in aanmerking komen voor ESD worden al tijdens opname in het ziekenhuis gescreend op # partner/mantelzorger van patiënt die in aanmerking komt voor ESD wordt al tijdens opname gescreend op stemming en belastbaarheid (HADS (# op depressie deel en een Caregiver Strain Index (#); # de nodige (para)medische ondersteuning wordt tijdens opname in het ziekenhuis gestart # De patient wordt teruggezien door de behandelaar met als doel het herstel en mate van residuale uitval vast te leggen, voorlichting over oorzaak en prognose te geven en preventieve medicatie bij te stellen <LOCATIE>de meeste patiënten die opgenomen zijn in een ziekenhuis worden al dan niet met ondersteuning van zorg en met de nodige revalidatie vervroegd naar de thuissituatie ontslagen Zo wordt het grootste deel van de patiënten vanuit het ziekenhuis rechtstreeks naar huis ontslagen (ongeveer ##%) Een kleiner deel (ongeveer ##%) heeft eerst een klinisch revalidatietraject in een revalidatiecentrum of verpleeghuis nodig om weer huiswaarts te keren In alle gevallen is het streven om de duur van (ziekenhuis)opname zo kort mogelijk te houden en de patiënt zo snel mogelijk in haar/zijn eigen woonomgeving te laten functioneren en revalideren Patiënten willen dit zelf graag, maar vroegtijdig ontslag vanuit het ziekenhuis naar de eigen woonomgeving is lang niet altijd mogelijk door het ontbreken van de nodige hulp in de thuissituatie, bezwaren van partner en Early supported discharge (ESD) is een beleidsstrategie gericht op versneld ontslag uit een ziekenhuis Hierbij.
594
fms
aanmerking komen voor ESD worden al tijdens opname in het ziekenhuis gescreend op # partner/mantelzorger van patiënt die in aanmerking komt voor ESD wordt al tijdens opname gescreend op stemming en belastbaarheid (HADS (# op depressie deel en een Caregiver Strain Index (#); # de nodige (para)medische ondersteuning wordt tijdens opname in het ziekenhuis gestart # De patient wordt teruggezien door de behandelaar met als doel het herstel en mate van residuale uitval vast te leggen, voorlichting over oorzaak en prognose te geven en preventieve medicatie bij te stellen <LOCATIE>de meeste patiënten die opgenomen zijn in een ziekenhuis worden al dan niet met ondersteuning van zorg en met de nodige revalidatie vervroegd naar de thuissituatie ontslagen Zo wordt het grootste deel van de patiënten vanuit het ziekenhuis rechtstreeks naar huis ontslagen (ongeveer ##%) Een kleiner deel (ongeveer ##%) heeft eerst een klinisch revalidatietraject in een revalidatiecentrum of verpleeghuis nodig om weer huiswaarts te keren In alle gevallen is het streven om de duur van (ziekenhuis)opname zo kort mogelijk te houden en de patiënt zo snel mogelijk in haar/zijn eigen woonomgeving te laten functioneren en revalideren Patiënten willen dit zelf graag, maar vroegtijdig ontslag vanuit het ziekenhuis naar de eigen woonomgeving is lang niet altijd mogelijk door het ontbreken van de nodige hulp in de thuissituatie, bezwaren van partner en Early supported discharge (ESD) is een beleidsstrategie gericht op versneld ontslag uit een ziekenhuis Hierbij in de thuissituatie door één of meerdere disciplines begeleid en waar nodig gerevalideerd Bij ESD wordt gestreefd om duur van opname zo kort mogelijk te houden zonder dat dit ten koste gaat van ADLzelfstandigheid, kwaliteit van leven of ervaren zorglast van mantelzorger (vaak partner) en/of familie PICO # Wat is het effect van early supported discharge bij ontslag vanuit een stroke unit in een ziekenhuis naar de thuissituatie op #) duur van de opname, #) kosten, #) ADL-zelfstandigheid en stemming van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding en #) ervaren zorglast en kwaliteit van leven van mantelzorger (meestal Er is matig bewijs dat multidisciplinaire aandacht voor zorg in de thuissituatie (zogenaamde ‘Early Supported Discharge’) de gemiddelde duur van opname in een ziekenhuis verkort bij patiënten met een geringe beperking bij opname (Barthel Index ≥##) als gevolg van een Er is matig bewijs dat beleid gericht op versneld ontslag met multidisciplinaire ondersteuning Er is geen bewijs dat vervroegd ontslag specifiek de kans op overlijden beïnvloedt Er is geen bewijs dat vervroegd ontslag ten koste gaat van stemming of ervaren zorglast Een recente Cochrane review over ## RCTs (N=###) laat zien dat ESD de duur van opname op een stroke unit in een ziekenhuis met gemiddeld zeven dagen verkort en de kans op overlijden of ADL-afhankelijkheid verlaagt naar de Nederlandse ziekenhuizen De grootste effecten werden gevonden bij patiënten met een geringe of lichte beperking bij ontslag (Barthel Index )##; IQR ## tot ##) Bovendien bleken bij follow-up de effecten op.
595
fms
nodig gerevalideerd Bij ESD wordt gestreefd om duur van opname zo kort mogelijk te houden zonder dat dit ten koste gaat van ADLzelfstandigheid, kwaliteit van leven of ervaren zorglast van mantelzorger (vaak partner) en/of familie PICO # Wat is het effect van early supported discharge bij ontslag vanuit een stroke unit in een ziekenhuis naar de thuissituatie op #) duur van de opname, #) kosten, #) ADL-zelfstandigheid en stemming van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding en #) ervaren zorglast en kwaliteit van leven van mantelzorger (meestal Er is matig bewijs dat multidisciplinaire aandacht voor zorg in de thuissituatie (zogenaamde ‘Early Supported Discharge’) de gemiddelde duur van opname in een ziekenhuis verkort bij patiënten met een geringe beperking bij opname (Barthel Index ≥##) als gevolg van een Er is matig bewijs dat beleid gericht op versneld ontslag met multidisciplinaire ondersteuning Er is geen bewijs dat vervroegd ontslag specifiek de kans op overlijden beïnvloedt Er is geen bewijs dat vervroegd ontslag ten koste gaat van stemming of ervaren zorglast Een recente Cochrane review over ## RCTs (N=###) laat zien dat ESD de duur van opname op een stroke unit in een ziekenhuis met gemiddeld zeven dagen verkort en de kans op overlijden of ADL-afhankelijkheid verlaagt naar de Nederlandse ziekenhuizen De grootste effecten werden gevonden bij patiënten met een geringe of lichte beperking bij ontslag (Barthel Index )##; IQR ## tot ##) Bovendien bleken bij follow-up de effecten op reguliere zorg Deze effecten bleken niet nadelig te zijn voor ervaren zorglast, welbevinden en stemming van de mantelzorger (meestal de partner) De effecten waren niet meer aantoonbaar op lange termijn De geschatte voordelen wat betreft kosten varieerden van ## ### tot ## ### Pound per patiënt wanneer dit werd vergeleken <PERSOON> for reducing duration of hospital care for acute stroke Saka O, <PERSOON> Y, et al Cost-effectiveness of stroke unit care followed by early supported discharge Stroke Welk diagnostisch instrument kan het beste worden aanbevolen voor het vaststellen van de aanwezigheid, de aard en de ernst van een afasie ten gevolge van een herseninfarct of hersenbloeding? Er zijn geen specifieke aanbevelingen welk testinstrument gebruikt dient te worden bij patiënten met een In de acute fase kan de ScreeLing worden gebruikt als instrument om vast te stellen of er sprake is van afasie en In de praktijk zal doorgaans – met name na de acute fase - de Nederlandse bewerking van de Comprehensive Aphasia Test (CAT-NL) worden gebruikt om uitgebreider de taalvaardigheden te testen, te screenen op geassocieerde cognitieve stoornissen en de richting van de (stoornisgerichte) behandeling te bepalen Voor nadere diagnostiek kan gebruik worden gemaakt van een van de andere beschreven diagnostische bevat een schema waarin verschillende diagnostische instrumenten worden voorgesteld afhankelijk van het moment na ontstaan van de afasie en de ernst van de afasie Dit schema is niet gebaseerd op Naar schatting ## tot ##% van de patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding heeft afasie.
594
fms
ervaren zorglast, welbevinden en stemming van de mantelzorger (meestal de partner) De effecten waren niet meer aantoonbaar op lange termijn De geschatte voordelen wat betreft kosten varieerden van ## ### tot ## ### Pound per patiënt wanneer dit werd vergeleken <PERSOON> for reducing duration of hospital care for acute stroke Saka O, <PERSOON> Y, et al Cost-effectiveness of stroke unit care followed by early supported discharge Stroke Welk diagnostisch instrument kan het beste worden aanbevolen voor het vaststellen van de aanwezigheid, de aard en de ernst van een afasie ten gevolge van een herseninfarct of hersenbloeding? Er zijn geen specifieke aanbevelingen welk testinstrument gebruikt dient te worden bij patiënten met een In de acute fase kan de ScreeLing worden gebruikt als instrument om vast te stellen of er sprake is van afasie en In de praktijk zal doorgaans – met name na de acute fase - de Nederlandse bewerking van de Comprehensive Aphasia Test (CAT-NL) worden gebruikt om uitgebreider de taalvaardigheden te testen, te screenen op geassocieerde cognitieve stoornissen en de richting van de (stoornisgerichte) behandeling te bepalen Voor nadere diagnostiek kan gebruik worden gemaakt van een van de andere beschreven diagnostische bevat een schema waarin verschillende diagnostische instrumenten worden voorgesteld afhankelijk van het moment na ontstaan van de afasie en de ernst van de afasie Dit schema is niet gebaseerd op Naar schatting ## tot ##% van de patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding heeft afasie op ongeveer ### nieuwe patiënten per jaar in <LOCATIE> Bij slechts eenderde van degenen die overleven is de afasie een jaar na het herseninfarct of de hersenbloeding (nagenoeg) hersteld De overige patiënten ervaren vaak ernstige belemmeringen in de communicatie met aanzienlijke gevolgen voor het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven Geschat wordt dat er op dit moment in <LOCATIE> zo’n ## ### patiënten met afasie zijn In <LOCATIE> worden vrijwel alle patiënten met afasie als gevolg van een herseninfarct of hersenbloeding De voor het Nederlands taalgebied beschikbare diagnostische instrumenten om de aanwezigheid, de aard en de ernst van een afasie ten gevolge van een herseninfarct of De testen presteren in het algemeen redelijk tot goed als het gaat om discrimineren tussen patiënten met afasie en gezonde personen De psychometrische eigenschappen van deze testen in de context waarin ze doorgaans worden gebruikt zijn echter niet bekend Er is derhalve geen conclusie mogelijk over welke van de instrumenten het best kan worden Voorafgaand aan de behandeling van afasie worden in de diagnostische fase met gestandaardiseerde instrumenten en observaties de taalfuncties in kaart gebracht Dit gebeurt doorgaans door de logopedist, soms Doel van de diagnostiek is het vaststellen van de aanwezigheid, de aard en de ernst van een taalstoornis taalstoornissen) Dit is van belang voor het instellen van de juiste behandeling en voor een inschatting van de prognose, daar de ernst van de afasie een bepalende factor voor de prognose is (<PERSOON>, ###).
570
fms
ongeveer ### nieuwe patiënten per jaar in <LOCATIE> Bij slechts eenderde van degenen die overleven is de afasie een jaar na het herseninfarct of de hersenbloeding (nagenoeg) hersteld De overige patiënten ervaren vaak ernstige belemmeringen in de communicatie met aanzienlijke gevolgen voor het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven Geschat wordt dat er op dit moment in <LOCATIE> zo’n ## ### patiënten met afasie zijn In <LOCATIE> worden vrijwel alle patiënten met afasie als gevolg van een herseninfarct of hersenbloeding De voor het Nederlands taalgebied beschikbare diagnostische instrumenten om de aanwezigheid, de aard en de ernst van een afasie ten gevolge van een herseninfarct of De testen presteren in het algemeen redelijk tot goed als het gaat om discrimineren tussen patiënten met afasie en gezonde personen De psychometrische eigenschappen van deze testen in de context waarin ze doorgaans worden gebruikt zijn echter niet bekend Er is derhalve geen conclusie mogelijk over welke van de instrumenten het best kan worden Voorafgaand aan de behandeling van afasie worden in de diagnostische fase met gestandaardiseerde instrumenten en observaties de taalfuncties in kaart gebracht Dit gebeurt doorgaans door de logopedist, soms Doel van de diagnostiek is het vaststellen van de aanwezigheid, de aard en de ernst van een taalstoornis taalstoornissen) Dit is van belang voor het instellen van de juiste behandeling en voor een inschatting van de prognose, daar de ernst van de afasie een bepalende factor voor de prognose is (<PERSOON> worden verschillende diagnostische instrumenten geadviseerd, de fase van het herstel waarin de patiënt zich bevindt (acute fase (tot twee weken na het herseninfarct of De <PERSOON>, ###) is een korte afasiescreening ontworpen voor gebruik in de acute fase, waarmee de aanwezigheid en ernst van afasie kan worden vastgesteld De test is snel afneembaar en geeft een globale patiënten met afasie (in de tweede week na het herseninfarct of de hersenbloeding) en ### controles (de controlegroep bestond niet uit patiënten, maar uit gezonde personen zonder afasie), met beoordeling door een ervaren neuroloog of logopedist/linguïst als gouden standaard De sensitiviteit was #,##, de specificiteit #,## Het testresultaat op de ScreeLing kan aanleiding geven voor nader onderzoek met specifiekere diagnostische testen De Akense Afasie Test (AAT; Graetz, ###) was tot voor kort de standaardtest in het Nederlands voor het vaststellen van de aard en ernst van de afasie Een onderdeel van de Akense Afasie Test is de Token test, een maat voor de ernst van de afasie De AAT is gericht op de traditionele indeling in types afasie die steeds meer in onbruik raakt, en sommige items zijn inmiddels wat gedateerd De Nederlandse bewerking van de De taken die in deze test verwerkt zijn, zijn gebaseerd op het cognitief-linguïstische taalverwerkingsmodel In de recente richtlijn Diagnostiek en behandeling van afasie bij volwassenen van de Nederlandse Vereniging voor De CAT-NL is genormeerd op ### patiënten met afasie en ### niet-afatische controlepersonen uit <LOCATIE> en <PERSOON>.
587
fms
verschillende diagnostische instrumenten geadviseerd, de fase van het herstel waarin de patiënt zich bevindt (acute fase (tot twee weken na het herseninfarct of De <PERSOON>, ###) is een korte afasiescreening ontworpen voor gebruik in de acute fase, waarmee de aanwezigheid en ernst van afasie kan worden vastgesteld De test is snel afneembaar en geeft een globale patiënten met afasie (in de tweede week na het herseninfarct of de hersenbloeding) en ### controles (de controlegroep bestond niet uit patiënten, maar uit gezonde personen zonder afasie), met beoordeling door een ervaren neuroloog of logopedist/linguïst als gouden standaard De sensitiviteit was #,##, de specificiteit #,## Het testresultaat op de ScreeLing kan aanleiding geven voor nader onderzoek met specifiekere diagnostische testen De Akense Afasie Test (AAT; Graetz, ###) was tot voor kort de standaardtest in het Nederlands voor het vaststellen van de aard en ernst van de afasie Een onderdeel van de Akense Afasie Test is de Token test, een maat voor de ernst van de afasie De AAT is gericht op de traditionele indeling in types afasie die steeds meer in onbruik raakt, en sommige items zijn inmiddels wat gedateerd De Nederlandse bewerking van de De taken die in deze test verwerkt zijn, zijn gebaseerd op het cognitief-linguïstische taalverwerkingsmodel In de recente richtlijn Diagnostiek en behandeling van afasie bij volwassenen van de Nederlandse Vereniging voor De CAT-NL is genormeerd op ### patiënten met afasie en ### niet-afatische controlepersonen uit <LOCATIE> en <PERSOON> zowel de Token test als de ScreeLing waren hoog Het oppervlak onder de ROC-curve lag tussen de #,## en #,##, de sensitiviteit bleek hoog (tussen de #,## en #,##), de specificiteit was minder goed (tussen de #,## en Met de Semantische Associatie Test (<PERSOON>, ###) en de ‘Psycholinguistic Assessment of Language klankniveau te onderzoeken Voor de subtest ‘Benoemen’ van de SAT werd een sensitiviteit gevonden van ##% en een specificiteit van ##%, voor de subtest ‘Verbaal’ een sensitiviteit van ##% en specificiteit van ##% Stoornissen op zinsniveau kunnen in kaart worden gebracht middels de Werkwoorden En Zinnen test (<PERSOON>, ###) Bijna alle acht subtests correleren met de Token Test Daarnaast correleren de meeste subtests met verwante taken uit de AAT Sensitiviteit en specificiteit zijn niet onderzocht De <PERSOON>, ###) is een gevoelige maat voor benoemproblemen, zelfs als een patiënt op Bij meer ernstige afasie kan de (eenvoudiger) <PERSOON>, ###) worden gebruikt om stoornissen op activiteitenniveau te onderzoeken De test-hertest correlatie is hoog (#,##), de Scenariotest bleek redelijk tot goed te correleren met het onderdeel <PERSOON> en met de ANTAT Er zijn tot op heden geen studies gepubliceerd waarin de hierboven genoemde testen onderling zijn vergeleken De normering van de meeste testen is bovendien uitgevoerd met als controles gezonde personen zonder afasie, in plaats van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding zonder afasie De waarde van de gemeten psychometrische eigenschappen voor de klinische praktijk is hierdoor beperkt.
650
fms
hoog Het oppervlak onder de ROC-curve lag tussen de #,## en #,##, de sensitiviteit bleek hoog (tussen de #,## en #,##), de specificiteit was minder goed (tussen de #,## en Met de Semantische Associatie Test (<PERSOON>, ###) en de ‘Psycholinguistic Assessment of Language klankniveau te onderzoeken Voor de subtest ‘Benoemen’ van de SAT werd een sensitiviteit gevonden van ##% en een specificiteit van ##%, voor de subtest ‘Verbaal’ een sensitiviteit van ##% en specificiteit van ##% Stoornissen op zinsniveau kunnen in kaart worden gebracht middels de Werkwoorden En Zinnen test (<PERSOON>, ###) Bijna alle acht subtests correleren met de Token Test Daarnaast correleren de meeste subtests met verwante taken uit de AAT Sensitiviteit en specificiteit zijn niet onderzocht De <PERSOON>, ###) is een gevoelige maat voor benoemproblemen, zelfs als een patiënt op Bij meer ernstige afasie kan de (eenvoudiger) <PERSOON>, ###) worden gebruikt om stoornissen op activiteitenniveau te onderzoeken De test-hertest correlatie is hoog (#,##), de Scenariotest bleek redelijk tot goed te correleren met het onderdeel <PERSOON> en met de ANTAT Er zijn tot op heden geen studies gepubliceerd waarin de hierboven genoemde testen onderling zijn vergeleken De normering van de meeste testen is bovendien uitgevoerd met als controles gezonde personen zonder afasie, in plaats van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding zonder afasie De waarde van de gemeten psychometrische eigenschappen voor de klinische praktijk is hierdoor beperkt mogelijk een specifieke aanbeveling te doen over welke diagnostische test(batterij) gebruikt dient te worden om Om de uitgangsvraag te kunnen beantwoorden is gebruik gemaakt van de recente richtlijn ‘Klinische diagnostiek en therapie bij een verworven afasie’ van de Vereniging voor Klinische Linguïstiek (###), de ‘Logopedische richtlijn diagnostiek en behandeling van afasie bij volwassenen’ van de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie (###), en het ‘Afasie Interventie Schema’ van de Nederlandse Vereniging van <PERSOON> testbatterij voor de taalverwerking van afasiepatiënten Nederlandse bewerking van <PERSOON> of Language Processing in <PERSOON> R, <PERSOON> ### & CBO Logopedische richtlijn ​D iagnostiek en behandeling van afasie bij volwassenen​ Nederlandse Vereniging voor <PERSOON-##> C, <PERSOON-##> ML <LOCATIE> test voor alledaagse taalvaardigheden <PERSOON-##>&<PERSOON-##> Test Nederlandstalige versie <PERSOON-##>&Zeitlinger ### <PERSOON-##> D, et al Improvement in aphasia scores after stroke is well predicted by initial severity <PERSOON-##> EG, et al Behandeling van afasie door een beroerte Tijdschr Neurol Neurochir NVAT Afasie Interventie Schema van de Nederlandse Vereniging van Afasie Therapeuten(NAIS) ### <PERSOON-##> G, <PERSOON-##> Test Psychology Press; Hove/Sussex ### Nederlandstalige.
639
fms
aanbeveling te doen over welke diagnostische test(batterij) gebruikt dient te worden om Om de uitgangsvraag te kunnen beantwoorden is gebruik gemaakt van de recente richtlijn ‘Klinische diagnostiek en therapie bij een verworven afasie’ van de Vereniging voor Klinische Linguïstiek (###), de ‘Logopedische richtlijn diagnostiek en behandeling van afasie bij volwassenen’ van de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie (###), en het ‘Afasie Interventie Schema’ van de Nederlandse Vereniging van <PERSOON> testbatterij voor de taalverwerking van afasiepatiënten Nederlandse bewerking van <PERSOON> of Language Processing in <PERSOON> R, <PERSOON> ### & CBO Logopedische richtlijn ​D iagnostiek en behandeling van afasie bij volwassenen​ Nederlandse Vereniging voor <PERSOON> C, <PERSOON> ML <LOCATIE> test voor alledaagse taalvaardigheden <PERSOON>&<PERSOON> Test Nederlandstalige versie <PERSOON>&Zeitlinger ### <PERSOON> D, et al Improvement in aphasia scores after stroke is well predicted by initial severity <PERSOON-##> EG, et al Behandeling van afasie door een beroerte Tijdschr Neurol Neurochir NVAT Afasie Interventie Schema van de Nederlandse Vereniging van Afasie Therapeuten(NAIS) ### <PERSOON-##> G, <PERSOON-##> Test Psychology Press; Hove/Sussex ### Nederlandstalige Scenario Test verbale en non-verbale communicatie bij afasie <PERSOON-##> WA, Stumpel HJ, de VriesLA De Boston BenoemingsTaak ​ Een test voor woordvinding bij afasie, Vereniging voor Klinische Linguïstiek Richtlijn linguïstische diagnostiek en therapie bij een verworven afasie ### <PERSOON-##> DL, Denes G De Semantische Associatie Test <LOCATIE> Harcourt Assessment B V ### # Is taaltherapie effectief voor het herstel van communicatie bij patiënten met afasie door een herseninfarct # Wat is het optimale moment voor het starten met afasietherapie bij patiënten met afasie door een # Wat is de optimale intensiteit van afasietherapie bij patiënten met afasie door een herseninfarct of # Is taaltherapie effectief voor het herstel van communicatie bij patiënten met afasie door een herseninfarct of Bij patiënten met afasie als gevolg van een recent(e) herseninfarct of hersenbloeding dient te worden gestart Als gerichte taaltherapie door logistieke beperkingen niet mogelijk is kunnen getrainde familieleden of Start bij patiënten met afasie door een herseninfarct of hersenbloeding binnen drie maanden met Bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding dient te worden gestreefd naar afasietherapie met een intensiteit van minimaal drie à vier uur per week Minimaal twee uur hiervan dient plaats te vinden onder begeleiding van een logopedist, de overige tijd kan worden ingevuld met zelfstandig oefenen middels digitale of Voor de vaak geponeerde hypothese dat vroeg gestarte taaltherapie effectiever is dan therapie in een latere fase na een herseninfarct of hersenbloeding bestaat nog onvoldoende bewijs.
579
fms
Scenario Test verbale en non-verbale communicatie bij afasie <PERSOON> WA, Stumpel HJ, de VriesLA De Boston BenoemingsTaak ​ Een test voor woordvinding bij afasie, Vereniging voor Klinische Linguïstiek Richtlijn linguïstische diagnostiek en therapie bij een verworven afasie ### <PERSOON> DL, Denes G De Semantische Associatie Test <LOCATIE> Harcourt Assessment B V ### # Is taaltherapie effectief voor het herstel van communicatie bij patiënten met afasie door een herseninfarct # Wat is het optimale moment voor het starten met afasietherapie bij patiënten met afasie door een # Wat is de optimale intensiteit van afasietherapie bij patiënten met afasie door een herseninfarct of # Is taaltherapie effectief voor het herstel van communicatie bij patiënten met afasie door een herseninfarct of Bij patiënten met afasie als gevolg van een recent(e) herseninfarct of hersenbloeding dient te worden gestart Als gerichte taaltherapie door logistieke beperkingen niet mogelijk is kunnen getrainde familieleden of Start bij patiënten met afasie door een herseninfarct of hersenbloeding binnen drie maanden met Bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding dient te worden gestreefd naar afasietherapie met een intensiteit van minimaal drie à vier uur per week Minimaal twee uur hiervan dient plaats te vinden onder begeleiding van een logopedist, de overige tijd kan worden ingevuld met zelfstandig oefenen middels digitale of Voor de vaak geponeerde hypothese dat vroeg gestarte taaltherapie effectiever is dan therapie in een latere fase na een herseninfarct of hersenbloeding bestaat nog onvoldoende bewijs experts doorgaans gepleit voor starten binnen drie maanden na een herseninfarct of hersenbloeding, vanwege een mogelijke interactie met het spontane herstel dat vooral in deze fase optreedt Er is vooralsnog geen bewijs dat vroeg starten met afasietherapie schadelijk zou zijn of een ongunstig effect zou hebben op herstel van communicatie Op grond van deze overwegingen wordt aanbevolen binnen drie maanden na een herseninfarct of hersenbloeding te starten met cognitief linguistische afasietherapie Uiteraard kan direct worden gestart met Hoewel er aanwijzingen zijn dat intensieve therapie effectiever is dan minder intensieve therapie, is het bewijs vooralsnog gering en bovendien suggereert de literatuur dat intensievere therapie gepaard gaat met minder theraptietrouw In de praktijk blijkt meer dan twee uur per week taaltherapie met name in de acute fase niet altijd haalbaar (<PERSOON>-Hagelstein, ###) Vaak wordt een deel van de therapie gegeven in de vorm van al dan niet uitgevoerd Uiteraard moet de intensiteit van afasietherapie worden aangepast aan de mogelijkheden en Na de diagnostische fase wordt gestart met taaltherapie door een logopedist Dit gebeurt doorgaans binnen een maand na het herseninfarct of de hersenbloeding, klinisch of poliklinisch De intensiteit van de therapie (het aantal uren per week) varieert en is afhankelijk van de belastbaarheid van de patiënt, de ernst van de taalstoornis en beschikbaarheid van de logopedist Gemiddeld krijgt een patiënt met afasie in <LOCATIE> naar schatting één tot anderhalf uur therapie per week, met een spreiding van een half uur tot vier à vijf uur per week.
567
fms
experts doorgaans gepleit voor starten binnen drie maanden na een herseninfarct of hersenbloeding, vanwege een mogelijke interactie met het spontane herstel dat vooral in deze fase optreedt Er is vooralsnog geen bewijs dat vroeg starten met afasietherapie schadelijk zou zijn of een ongunstig effect zou hebben op herstel van communicatie Op grond van deze overwegingen wordt aanbevolen binnen drie maanden na een herseninfarct of hersenbloeding te starten met cognitief linguistische afasietherapie Uiteraard kan direct worden gestart met Hoewel er aanwijzingen zijn dat intensieve therapie effectiever is dan minder intensieve therapie, is het bewijs vooralsnog gering en bovendien suggereert de literatuur dat intensievere therapie gepaard gaat met minder theraptietrouw In de praktijk blijkt meer dan twee uur per week taaltherapie met name in de acute fase niet altijd haalbaar (<PERSOON>-Hagelstein, ###) Vaak wordt een deel van de therapie gegeven in de vorm van al dan niet uitgevoerd Uiteraard moet de intensiteit van afasietherapie worden aangepast aan de mogelijkheden en Na de diagnostische fase wordt gestart met taaltherapie door een logopedist Dit gebeurt doorgaans binnen een maand na het herseninfarct of de hersenbloeding, klinisch of poliklinisch De intensiteit van de therapie (het aantal uren per week) varieert en is afhankelijk van de belastbaarheid van de patiënt, de ernst van de taalstoornis en beschikbaarheid van de logopedist Gemiddeld krijgt een patiënt met afasie in <LOCATIE> naar schatting één tot anderhalf uur therapie per week, met een spreiding van een half uur tot vier à vijf uur per week de therapie loopt uiteen van drie maanden tot een jaar, met een gemiddelde van een half jaar (<PERSOON>, ###) Binnen de afasietherapie zijn in grote lijnen twee benaderingen te onderscheiden, die fundamenteel verschillen in de manier waarop geprobeerd wordt de alledaagse communicatie van de patiënt te verbeteren cognitieflinguïstische therapie (CLT) en communicatieve therapie (<PERSOON>, ###) CLT is gericht op verbeteren van het aangedane linguïstische niveau (fonologie, semantiek of syntaxis) door middel van specifieke optimaliseren door gebruik te maken van de resterende taalvaardigheid in combinatie met non-verbale strategieën Op basis van een recente systematische review beveelt de ‘Cognitive Rehabilitation Task Force’ van Taaltherapie is effectiever voor het herstel van functionele communicatie, taalbegrip en Er is geen aangetoond verschil in effectiviteit tussen communicatie met getrainde vrijwilligers en gerichte taaltherapie voor het herstel van functionele communicatie Er zijn aanwijzingen dat vroeg (binnen # weken) starten van taaltherapie bij patienten met een afasie door herseninfarct of hersenbloeding geen gunstig effect heeft op verbale Er is gering bewijs dat afasietherapie met een hogere intensiteit (drie à vier uur per week of meer) geassocieerd is met een betere uitkomst dan afasietherapie met een lagere intensiteit In ### werd een update gepubliceerd van de Cochrane review naar de effectiviteit van taaltherapie bij afasie door een herseninfarct of hersenbloeding (<PERSOON>, ###) In deze review werden ## gerandomiseerde en Op grond van een meta-analyse van ## van deze studies waarin logopedische therapie vergeleken is met geen therapie concluderen de auteurs dat logopedie effectiever is voor herstel van functionele communicatie,.
592
fms
therapie loopt uiteen van drie maanden tot een jaar, met een gemiddelde van een half jaar (<PERSOON>, ###) Binnen de afasietherapie zijn in grote lijnen twee benaderingen te onderscheiden, die fundamenteel verschillen in de manier waarop geprobeerd wordt de alledaagse communicatie van de patiënt te verbeteren cognitieflinguïstische therapie (CLT) en communicatieve therapie (<PERSOON>, ###) CLT is gericht op verbeteren van het aangedane linguïstische niveau (fonologie, semantiek of syntaxis) door middel van specifieke optimaliseren door gebruik te maken van de resterende taalvaardigheid in combinatie met non-verbale strategieën Op basis van een recente systematische review beveelt de ‘Cognitive Rehabilitation Task Force’ van Taaltherapie is effectiever voor het herstel van functionele communicatie, taalbegrip en Er is geen aangetoond verschil in effectiviteit tussen communicatie met getrainde vrijwilligers en gerichte taaltherapie voor het herstel van functionele communicatie Er zijn aanwijzingen dat vroeg (binnen # weken) starten van taaltherapie bij patienten met een afasie door herseninfarct of hersenbloeding geen gunstig effect heeft op verbale Er is gering bewijs dat afasietherapie met een hogere intensiteit (drie à vier uur per week of meer) geassocieerd is met een betere uitkomst dan afasietherapie met een lagere intensiteit In ### werd een update gepubliceerd van de Cochrane review naar de effectiviteit van taaltherapie bij afasie door een herseninfarct of hersenbloeding (<PERSOON>, ###) In deze review werden ## gerandomiseerde en Op grond van een meta-analyse van ## van deze studies waarin logopedische therapie vergeleken is met geen therapie concluderen de auteurs dat logopedie effectiever is voor herstel van functionele communicatie, (binnen drie maanden in vijf studies, binnen zes maanden in twee studies, tussen twee maanden en drie jaar in één studie, een jaar of langer na de herseninfarct of hersenbloeding in vijf studies, en in zes studies werd de tijd tussen de herseninfarct of hersenbloeding en aanvang van de interventie niet vermeld), intensiteit van therapie (dagelijks in twee studies, twee uur per week in drie studies, drie uur per week in drie studies, vier uur per week in twee studies, zes uur per week in één studie, acht uur per week in één studie, tien uur per week in twee studies, en in vijf studies werd de intensiteit niet vermeld), duur van de follow-up (twee maanden in zeven studies, drie maanden in vier studies, zes maanden in twee studies en ## maanden in een studie), en gehanteerde psychosociale impact en economische uitkomsten) De standardized mean difference voor de uitkomst Een meta-analyse van de zeven trials waarin gerichte taaltherapie vergeleken werd met contact en communicatie met getrainde vrijwilligers en familieleden toonde geen voordeel van taaltherapie Ook hier zijn de studies sterk verschillend wat betreft type taaltherapie, tijd tussen de herseninfarct of hersenbloeding en start van de therapie (## dagen, vier weken (in twee studies), tot drie jaar (twee studies), tussen zeven maanden en <LEEFTIJD> jaar, en tussen twee en negen jaar), intensiteit van therapie (twee uur per week in twee studies, tweeeneenhalf uur per week in.
602
fms
(binnen drie maanden in vijf studies, binnen zes maanden in twee studies, tussen twee maanden en drie jaar in één studie, een jaar of langer na de herseninfarct of hersenbloeding in vijf studies, en in zes studies werd de tijd tussen de herseninfarct of hersenbloeding en aanvang van de interventie niet vermeld), intensiteit van therapie (dagelijks in twee studies, twee uur per week in drie studies, drie uur per week in drie studies, vier uur per week in twee studies, zes uur per week in één studie, acht uur per week in één studie, tien uur per week in twee studies, en in vijf studies werd de intensiteit niet vermeld), duur van de follow-up (twee maanden in zeven studies, drie maanden in vier studies, zes maanden in twee studies en ## maanden in een studie), en gehanteerde psychosociale impact en economische uitkomsten) De standardized mean difference voor de uitkomst Een meta-analyse van de zeven trials waarin gerichte taaltherapie vergeleken werd met contact en communicatie met getrainde vrijwilligers en familieleden toonde geen voordeel van taaltherapie Ook hier zijn de studies sterk verschillend wat betreft type taaltherapie, tijd tussen de herseninfarct of hersenbloeding en start van de therapie (## dagen, vier weken (in twee studies), tot drie jaar (twee studies), tussen zeven maanden en <LEEFTIJD> jaar, en tussen twee en negen jaar), intensiteit van therapie (twee uur per week in twee studies, tweeeneenhalf uur per week in De auteurs van de Cochrane review benadrukken dat de meerderheid van de gepubliceerde trials methodologische beperkingen kent, en dat studies nauwelijks onderling vergelijkbaar zijn door de genoemde controlegroep en gehanteerde uitkomstmaten Ook stellen zij dat er meer onderzoek nodig is naar de factoren die de effectiviteit van taaltherapie bij afasie beïnvloeden Zo is tot dusverre niet bekend wat het optimale startmoment is voor taaltherapie na een herseninfarct of hersenbloeding, en wat het effect is van de intensiteit Bij een groot deel van de patiënten met afasie treedt met name in de eerste drie maanden na een herseninfarct of hersenbloeding spontaan herstel op (<PERSOON>, ###) Op basis van resultaten van dieronderzoek wordt een kritische fase in de herstelperiode verondersteld, waarin de hersenen het meest ontvankelijk zijn voor cognitieve en motorische revalidatie (Teasell, ###) Een vaak geponeerde hypothese is dat vroeg geïnitieerde therapie, met name cognitief-linguïstische therapie (CLT), positief interfereert met het spontane herstel (Code, Op basis van een meta-analyse concludeert Robey (###) dat het effect van taaltherapie in de vroege fase (nul tot drie maanden na het ontstaan van de afasie) groter is dan in de post-acute fase (drie maanden tot één jaar na het ontstaan van de afasie) (Robey, ###) De geïncludeerde studies zijn echter van zeer wisselende methodologische kwaliteit en omvang, en de conclusie van de auteurs is gebaseerd op indirect bewijs Het gemiddelde effect van behandeling in de acute fase (‘average effect size’, gebaseerd op tien studies) bleek #,## keer groter dan het effect van spontaan herstel in deze fase (berekend op basis van acht studies), terwijl de.
619
fms
studies nauwelijks onderling vergelijkbaar zijn door de genoemde controlegroep en gehanteerde uitkomstmaten Ook stellen zij dat er meer onderzoek nodig is naar de factoren die de effectiviteit van taaltherapie bij afasie beïnvloeden Zo is tot dusverre niet bekend wat het optimale startmoment is voor taaltherapie na een herseninfarct of hersenbloeding, en wat het effect is van de intensiteit Bij een groot deel van de patiënten met afasie treedt met name in de eerste drie maanden na een herseninfarct of hersenbloeding spontaan herstel op (<PERSOON>, ###) Op basis van resultaten van dieronderzoek wordt een kritische fase in de herstelperiode verondersteld, waarin de hersenen het meest ontvankelijk zijn voor cognitieve en motorische revalidatie (Teasell, ###) Een vaak geponeerde hypothese is dat vroeg geïnitieerde therapie, met name cognitief-linguïstische therapie (CLT), positief interfereert met het spontane herstel (Code, Op basis van een meta-analyse concludeert Robey (###) dat het effect van taaltherapie in de vroege fase (nul tot drie maanden na het ontstaan van de afasie) groter is dan in de post-acute fase (drie maanden tot één jaar na het ontstaan van de afasie) (Robey, ###) De geïncludeerde studies zijn echter van zeer wisselende methodologische kwaliteit en omvang, en de conclusie van de auteurs is gebaseerd op indirect bewijs Het gemiddelde effect van behandeling in de acute fase (‘average effect size’, gebaseerd op tien studies) bleek #,## keer groter dan het effect van spontaan herstel in deze fase (berekend op basis van acht studies), terwijl de die van spontaan herstel in dezelfde fase (berekend op basis van vier studies) Tot ### waren er geen gerandomiseerde studies gepubliceerd waarin vroege taaltherapie direct vergeleken is met later geïnitieerde behandeling (<PERSOON>, ###; <PERSOON>, ###) De auteurs van de Cochrane review doen dan ook geen aanbevelingen betreffende het optimale startmoment van taaltherapie voor patiënten met afasie door een herseninfarct of hersenbloeding (<PERSOON> richtlijnen zijn niet uniform Zo adviseert de Australische richtlijn dat ‘treatment for aphasia should be offered as early as tolerated’ (National Stroke Foundation, ###), terwijl de Engelse richtlijn geen aanbeveling doet omtrent het startmoment van taaltherapie Het interval tussen het optreden van een herseninfarct of hersenbloeding en start van taaltherapie loopt in de studies die in de Cochrane review zijn opgenomen sterk uiteen en varieert van twee dagen tot <LEEFTIJD> jaar Sinds de Cochrane review zijn recent nog enkele gerandomiseerde gecontroleerde studies verschenen naar het effect van zeer vroege taaltherapie (gestart binnen een maand) bij afasie na een herseninfarct of hersenbloeding, waarbij de controleconditie per studie verschillend was (geen enkele therapie, laagfrequente taaltherapie, of communicatie met getrainde vrijwilligers) De meeste van deze studies, die dus niet specifiek waren opgezet om het effect van timing van therapie te onderzoeken, toonden geen voordeel van vroeg gestarte taaltherapie Zo werd in een trial waarin ### patiënten met afasie na een herseninfarct werden gerandomiseerd tussen ofwel logopedie gedurende drie weken vanaf dag twee na een herseninfarct of hersenbloeding ofwel geen taaltherapie in deze periode geen verschil gevonden tussen beide groepen op de primaire uitkomstmaat, de.
621
fms
(berekend op basis van vier studies) Tot ### waren er geen gerandomiseerde studies gepubliceerd waarin vroege taaltherapie direct vergeleken is met later geïnitieerde behandeling (<PERSOON>, ###; <PERSOON>, ###) De auteurs van de Cochrane review doen dan ook geen aanbevelingen betreffende het optimale startmoment van taaltherapie voor patiënten met afasie door een herseninfarct of hersenbloeding (<PERSOON> richtlijnen zijn niet uniform Zo adviseert de Australische richtlijn dat ‘treatment for aphasia should be offered as early as tolerated’ (National Stroke Foundation, ###), terwijl de Engelse richtlijn geen aanbeveling doet omtrent het startmoment van taaltherapie Het interval tussen het optreden van een herseninfarct of hersenbloeding en start van taaltherapie loopt in de studies die in de Cochrane review zijn opgenomen sterk uiteen en varieert van twee dagen tot <LEEFTIJD> jaar Sinds de Cochrane review zijn recent nog enkele gerandomiseerde gecontroleerde studies verschenen naar het effect van zeer vroege taaltherapie (gestart binnen een maand) bij afasie na een herseninfarct of hersenbloeding, waarbij de controleconditie per studie verschillend was (geen enkele therapie, laagfrequente taaltherapie, of communicatie met getrainde vrijwilligers) De meeste van deze studies, die dus niet specifiek waren opgezet om het effect van timing van therapie te onderzoeken, toonden geen voordeel van vroeg gestarte taaltherapie Zo werd in een trial waarin ### patiënten met afasie na een herseninfarct werden gerandomiseerd tussen ofwel logopedie gedurende drie weken vanaf dag twee na een herseninfarct of hersenbloeding ofwel geen taaltherapie in deze periode geen verschil gevonden tussen beide groepen op de primaire uitkomstmaat, de herseninfarct of hersenbloeding binnen vier maanden na een herseninfarct of hersenbloeding geïncludeerd en gerandomiseerd tussen de interventiegroep (logopedie, de inhoud en frequentie van de therapie werden bepaald door de behandelend logopedist) of de controlegroep (geen gerichte taaltherapie, maar een vergelijkbaar aantal uren contact / informele communicatie met getrainde bezoekers) Zes maanden na het herseninfarct of de hersenbloeding werd geen statistisch significant verschil gevonden op de primaire Twee trials vergeleken intensieve therapie met laagfrequente therapie in de vroege fase na een herseninfarct of hersenbloeding Intensieve (vijf uur per week) taaltherapie gedurende twaalf weken, gestart gemiddeld binnen vier weken na het herseninfarct of de hersenbloeding, leidde niet tot een betere uitkomst dan reguliere (twee uur per week) taaltherapie (Bakheit, ###) In een meer recente pilotstudie, waarin ## patiënten zeer kort (mediaan drie dagen) na een herseninfarct of hersenbloeding werden gerandomiseerd tussen dagelijkse taaltherapie of laagfrequente (maximaal één sessie per week) taaltherapie, werd wel een significant verschil in primaire In de Nederlandse RATS-# studie werd vroege intenstieve afasietherapie (start binnen twee weken na een herseninfarct of hersenbloeding en gecontinueerd gedurende # weken) vergeleken met enkel begeleiding in de randomisatie geen klinisch relevant verschil tussen beide strategieën worden aangetoond in verbale communicatie (<LOCATIE> Everyday Language Test), en een klinisch relevant effect kon worden Op basis van een meta-analyse van ## studies van wisselende methodologische kwaliteit, inclusief studies bij patiënten met afasie door een andere oorzaak dan een herseninfarct of hersenbloeding, suggereren Robey et al.
596
fms
hersenbloeding binnen vier maanden na een herseninfarct of hersenbloeding geïncludeerd en gerandomiseerd tussen de interventiegroep (logopedie, de inhoud en frequentie van de therapie werden bepaald door de behandelend logopedist) of de controlegroep (geen gerichte taaltherapie, maar een vergelijkbaar aantal uren contact / informele communicatie met getrainde bezoekers) Zes maanden na het herseninfarct of de hersenbloeding werd geen statistisch significant verschil gevonden op de primaire Twee trials vergeleken intensieve therapie met laagfrequente therapie in de vroege fase na een herseninfarct of hersenbloeding Intensieve (vijf uur per week) taaltherapie gedurende twaalf weken, gestart gemiddeld binnen vier weken na het herseninfarct of de hersenbloeding, leidde niet tot een betere uitkomst dan reguliere (twee uur per week) taaltherapie (Bakheit, ###) In een meer recente pilotstudie, waarin ## patiënten zeer kort (mediaan drie dagen) na een herseninfarct of hersenbloeding werden gerandomiseerd tussen dagelijkse taaltherapie of laagfrequente (maximaal één sessie per week) taaltherapie, werd wel een significant verschil in primaire In de Nederlandse RATS-# studie werd vroege intenstieve afasietherapie (start binnen twee weken na een herseninfarct of hersenbloeding en gecontinueerd gedurende # weken) vergeleken met enkel begeleiding in de randomisatie geen klinisch relevant verschil tussen beide strategieën worden aangetoond in verbale communicatie (<LOCATIE> Everyday Language Test), en een klinisch relevant effect kon worden Op basis van een meta-analyse van ## studies van wisselende methodologische kwaliteit, inclusief studies bij patiënten met afasie door een andere oorzaak dan een herseninfarct of hersenbloeding, suggereren Robey et al intensiteit (≤#,# uur per week) (Robey, ###) Deze conclusie is echter gebaseerd op een zeer beperkt aantal studies en op indirect bewijs Het gemiddelde effect in studies met intensieve therapie was groter dan het gemiddelde effect in studies met laagfrequente therapie (‘average effect size’ voor intensieve behandeling #,##, gebaseerd op drie studies, voor laagfrequente behandeling #,##, gebaseerd op één studie) In een later verschenen reviewartikel, eveneens gebaseerd op studies van sterk wisselende kwaliteit, beschrijven de auteurs dat vier studies waarin intensieve therapie werd gegeven (gemiddeld #,# uur per week) wel een positief effect van logopedie lieten zien, terwijl in vier andere studies waarin de behandelintensiteit relatief laag was (gemiddeld twee uur per week) geen effect van taaltherapie werd gevonden (Bhogal ###) Ook dit betreft vier positieve studies (met in totaal ### patiënten) was ##,##, in de vier negatieve studies (met in totaal ### patiënten) #,## (p-waarde voor verschil #,###) De gemiddelde vooruitgang op de Token Test in de positieve In de Cochrane review van <PERSOON> uit ### worden data gepoold van zes trials waarin een directe vergelijking is gemaakt tussen intensieve taaltherapie en minder intensieve taaltherapie Het aantal uren therapie per week voor de intensief behandelde patiënten in deze studies varieerde tussen de vier en de ##, in de niet-intensieve behandelgroepen kregen patiënten tussen de één en de ## uur per week therapie Er werden verschillende (twee studies), en ernst van de stoornis (in vijf studies) Voor de uitkomsten functionele communicatie en ernst van de stoornis was er een significant verschil in het voordeel van intensieve therapie (gebaseerd op.
656
fms
zeer beperkt aantal studies en op indirect bewijs Het gemiddelde effect in studies met intensieve therapie was groter dan het gemiddelde effect in studies met laagfrequente therapie (‘average effect size’ voor intensieve behandeling #,##, gebaseerd op drie studies, voor laagfrequente behandeling #,##, gebaseerd op één studie) In een later verschenen reviewartikel, eveneens gebaseerd op studies van sterk wisselende kwaliteit, beschrijven de auteurs dat vier studies waarin intensieve therapie werd gegeven (gemiddeld #,# uur per week) wel een positief effect van logopedie lieten zien, terwijl in vier andere studies waarin de behandelintensiteit relatief laag was (gemiddeld twee uur per week) geen effect van taaltherapie werd gevonden (Bhogal ###) Ook dit betreft vier positieve studies (met in totaal ### patiënten) was ##,##, in de vier negatieve studies (met in totaal ### patiënten) #,## (p-waarde voor verschil #,###) De gemiddelde vooruitgang op de Token Test in de positieve In de Cochrane review van <PERSOON> uit ### worden data gepoold van zes trials waarin een directe vergelijking is gemaakt tussen intensieve taaltherapie en minder intensieve taaltherapie Het aantal uren therapie per week voor de intensief behandelde patiënten in deze studies varieerde tussen de vier en de ##, in de niet-intensieve behandelgroepen kregen patiënten tussen de één en de ## uur per week therapie Er werden verschillende (twee studies), en ernst van de stoornis (in vijf studies) Voor de uitkomsten functionele communicatie en ernst van de stoornis was er een significant verschil in het voordeel van intensieve therapie (gebaseerd op Voor taalbegrip werd geen verschil gevonden, voor taalproductie alleen voor geschreven taal een verschil in het voordeel van intensieve therapie (één studie, p = #,##) Op basis van deze meta-analyse concluderen de Cochrane-auteurs dat er enige aanwijzingen (‘some indication’) zijn dat therapie met een hogere intensiteit (tussen de vier en de ## uur per week) geassocieerd is met een betere uitkomst Wel merken de auteurs op dat de resultaten vertekend kunnen zijn doordat het aantal patiënten dat stopte met de behandeling significant hoger was in de intensieve dan in de minder intensieve behandelgroepen In enkele van de trials bleek slechts een minderheid van de patiënten daadwerkelijk het geplande aantal uren behandeling per week te hebben ontvangen Dit suggereert dat niet alle afasiepatiënten belastbaar genoeg zijn voor frequente taaltherapie en dat intensieve behandeling wellicht ook In een recente gerandomiseerde trial met ## patiënten (verschenen na de Cochrane review) bleek intensieve (gemiddeld ## minuten per dag op werkdagen) taaltherapie, gegeven in de zeer vroege fase na een hersenbloeding was er een significant verschil in score tussen de groep met intensieve therapie en de groep met reguliere zorg op de aphasia quotient (verschil ##,# punten; p=#,##) en op de functional communication profile Voor het beantwoorden van de uitgangsvragen is uitgegaan van een recente Cochrane review (<PERSOON>, ###), aangevuld met enkele gerandomiseerde gecontroleerde trials die gepubliceerd zijn na het verschijnen van deze <PERSOON> L, et al A prospective, randomized, parallel group, controlled study of the effect of intensity.
652
fms
geen verschil gevonden, voor taalproductie alleen voor geschreven taal een verschil in het voordeel van intensieve therapie (één studie, p = #,##) Op basis van deze meta-analyse concluderen de Cochrane-auteurs dat er enige aanwijzingen (‘some indication’) zijn dat therapie met een hogere intensiteit (tussen de vier en de ## uur per week) geassocieerd is met een betere uitkomst Wel merken de auteurs op dat de resultaten vertekend kunnen zijn doordat het aantal patiënten dat stopte met de behandeling significant hoger was in de intensieve dan in de minder intensieve behandelgroepen In enkele van de trials bleek slechts een minderheid van de patiënten daadwerkelijk het geplande aantal uren behandeling per week te hebben ontvangen Dit suggereert dat niet alle afasiepatiënten belastbaar genoeg zijn voor frequente taaltherapie en dat intensieve behandeling wellicht ook In een recente gerandomiseerde trial met ## patiënten (verschenen na de Cochrane review) bleek intensieve (gemiddeld ## minuten per dag op werkdagen) taaltherapie, gegeven in de zeer vroege fase na een hersenbloeding was er een significant verschil in score tussen de groep met intensieve therapie en de groep met reguliere zorg op de aphasia quotient (verschil ##,# punten; p=#,##) en op de functional communication profile Voor het beantwoorden van de uitgangsvragen is uitgegaan van een recente Cochrane review (<PERSOON>, ###), aangevuld met enkele gerandomiseerde gecontroleerde trials die gepubliceerd zijn na het verschijnen van deze <PERSOON> L, et al A prospective, randomized, parallel group, controlled study of the effect of intensity <PERSOON> of aphasia therapy, impact on recovery Stroke ###;#<DATUM> ## <PERSOON> E, et al Effectiveness of enhanced communication therapy in the first four months after <PERSOON> MC, <PERSOON> J, et al Speech and language therapy for aphasia following stroke Cochrane Database Syst Cicerone KD, Langenbahn DM, Braden C, et al Evidence-based cognitive rehabilitation updated review of the literature <PERSOON> processes in recovery from aphasia developing the foundations for a multileveled framework <PERSOON> ND, et al Efficacy of early cognitive-linguistic treatment and communicative treatment in aphasia after stroke A randomised controlled trial (<PERSOON> EE, et al Very early poststroke aphasia therapy a pilot randomized controlled efficacy trial <PERSOON> A, et al A randomized controlled trial on very early speech and language therapy in acute <PERSOON-##>, et al Improvement in aphasia scores after stroke is well predicted by initial severity <PERSOON-##> EG, et al Efficacy of early cognitive-linguistic treatment for aphasia due to stroke <PERSOON-##> EG, et al Behandeling van afasie door een herseninfarct of hersenbloeding aphasia after stroke; more evidence needed Expert Rev Neurother ###; <DATUM> ##.
577
fms
<PERSOON> of aphasia therapy, impact on recovery Stroke ###;#<DATUM> ## <PERSOON> E, et al Effectiveness of enhanced communication therapy in the first four months after <PERSOON> MC, <PERSOON> J, et al Speech and language therapy for aphasia following stroke Cochrane Database Syst Cicerone KD, Langenbahn DM, Braden C, et al Evidence-based cognitive rehabilitation updated review of the literature <PERSOON> processes in recovery from aphasia developing the foundations for a multileveled framework <PERSOON> ND, et al Efficacy of early cognitive-linguistic treatment and communicative treatment in aphasia after stroke A randomised controlled trial (<PERSOON> EE, et al Very early poststroke aphasia therapy a pilot randomized controlled efficacy trial <PERSOON> A, et al A randomized controlled trial on very early speech and language therapy in acute <PERSOON>, et al Improvement in aphasia scores after stroke is well predicted by initial severity <PERSOON-##> EG, et al Efficacy of early cognitive-linguistic treatment for aphasia due to stroke <PERSOON-##> EG, et al Behandeling van afasie door een herseninfarct of hersenbloeding aphasia after stroke; more evidence needed Expert Rev Neurother ###; <DATUM> ## A meta-analysis of clinical outcomes in the treatment of aphasia <PERSOON-##> K, et al <PERSOON-##> role of timing and intensity of rehabilitation therapies <PERSOON-##> of Stroke Rehabilitation Working Group Va/dod clinical practise guideline for the management of stroke <PERSOON-##> en/of functionele therapie voor gestoorde functies in het kader van een Welk screeningsinstrument heeft de beste psychometrische eigenschappen om de aanwezigheid en ernst van cognitieve problemen in de acute en subacute fase bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding vast te Onderzoek elke patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding indien mogelijk op de aanwezigheid van cognitieve stoornissen met behulp van tenminste de Montreal Cognitive Assessment (MoCA) in de acute/subacute fase De MMSE is als screeningsinstrument voor cognitieve problemen na een herseninfarct of hersenbloeding onvoldoende sensitief gebleken en dient daarom niet te worden gebruikt Voer een kort neuropsychologisch onderzoek uit volgens de richtlijnen van het Nederlands Instituut van Recent onderzoek van Sivakumar (###) heeft bij ### patiënten met een TIA of lichte herseninfarct of hersenbloeding aangetoond dat de MoCA sensitief is voor verandering in cognitieve stoornissen, waar de MMSE deze niet aantoont Routinematige cognitieve inventarisatie met de MoCA lijkt daarmee ook bij deze Hachinski (###) adviseert het gebruik van een protocol voor afname van neuropsychologische testen, om na de vijf-minuten screening op cognitieve stoornissen met de MoCA, de cognitieve stoornissen diepgaander te onderzoeken.
541
fms
A meta-analysis of clinical outcomes in the treatment of aphasia <PERSOON> K, et al <PERSOON> role of timing and intensity of rehabilitation therapies <PERSOON> of Stroke Rehabilitation Working Group Va/dod clinical practise guideline for the management of stroke <PERSOON> en/of functionele therapie voor gestoorde functies in het kader van een Welk screeningsinstrument heeft de beste psychometrische eigenschappen om de aanwezigheid en ernst van cognitieve problemen in de acute en subacute fase bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding vast te Onderzoek elke patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding indien mogelijk op de aanwezigheid van cognitieve stoornissen met behulp van tenminste de Montreal Cognitive Assessment (MoCA) in de acute/subacute fase De MMSE is als screeningsinstrument voor cognitieve problemen na een herseninfarct of hersenbloeding onvoldoende sensitief gebleken en dient daarom niet te worden gebruikt Voer een kort neuropsychologisch onderzoek uit volgens de richtlijnen van het Nederlands Instituut van Recent onderzoek van Sivakumar (###) heeft bij ### patiënten met een TIA of lichte herseninfarct of hersenbloeding aangetoond dat de MoCA sensitief is voor verandering in cognitieve stoornissen, waar de MMSE deze niet aantoont Routinematige cognitieve inventarisatie met de MoCA lijkt daarmee ook bij deze Hachinski (###) adviseert het gebruik van een protocol voor afname van neuropsychologische testen, om na de vijf-minuten screening op cognitieve stoornissen met de MoCA, de cognitieve stoornissen diepgaander te onderzoeken richtlijn voor kort neuropsychologisch onderzoek (NPO) voor patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding uitgebracht Een kort NPO geeft een globale indruk van het cognitieve functioneren en is geschikt voor enerzijds het vroegtijdig identificeren van factoren die het herstel en/of de revalidatie mogelijk belemmeren of juist faciliteren en anderzijds het formuleren van aanbevelingen ten aanzien van behandeling en begeleiding Een kort rapportage met een indicatiestelling De kernbatterij voor het testonderzoek in de acute fase heeft een maximale duur van ## minuten en betreft de volgende domeinen taal, visuele perceptie, executief functioneren, geheugen, aandacht en mentaal tempo (NIP, ###) In de revalidatie- en chronische fase is een uitgebreider neuropsychologisch onderzoek zinvol om een uitgebreide sterkte- en zwakte-analyse te maken als uitgangspunt voor psycho-educatie, cognitieve revalidatie en maatschappelijke reintegratie, zoals mogelijke terugkeer naar arbeid Een sterkte- en zwakte-analyse kan bovendien worden gebruikt om de interacties tussen de diverse cognitieve, emotionele en gedragsproblemen mee te nemen omdat deze van grote invloed kunnen zijn op het Naast een screening naar cognitieve stoornissen met hierboven genoemde instrumenten is het mogelijk om de invloed van de cognitieve stoornissen op het dagelijks handelen van de patiënt te laten beoordelen door de ergotherapeut Als uit de cognitieve screening blijkt dat er sprake is van cognitieve stoornissen, helpt een beoordeling door de ergotherapeut om de invloed van de cognitieve stoornissen op de zelfstandigheid, efficiëntie en veiligheid in handelen vast te stellen, voordat de patiënt naar huis wordt ontslagen Indien de.
544
fms
(NPO) voor patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding uitgebracht Een kort NPO geeft een globale indruk van het cognitieve functioneren en is geschikt voor enerzijds het vroegtijdig identificeren van factoren die het herstel en/of de revalidatie mogelijk belemmeren of juist faciliteren en anderzijds het formuleren van aanbevelingen ten aanzien van behandeling en begeleiding Een kort rapportage met een indicatiestelling De kernbatterij voor het testonderzoek in de acute fase heeft een maximale duur van ## minuten en betreft de volgende domeinen taal, visuele perceptie, executief functioneren, geheugen, aandacht en mentaal tempo (NIP, ###) In de revalidatie- en chronische fase is een uitgebreider neuropsychologisch onderzoek zinvol om een uitgebreide sterkte- en zwakte-analyse te maken als uitgangspunt voor psycho-educatie, cognitieve revalidatie en maatschappelijke reintegratie, zoals mogelijke terugkeer naar arbeid Een sterkte- en zwakte-analyse kan bovendien worden gebruikt om de interacties tussen de diverse cognitieve, emotionele en gedragsproblemen mee te nemen omdat deze van grote invloed kunnen zijn op het Naast een screening naar cognitieve stoornissen met hierboven genoemde instrumenten is het mogelijk om de invloed van de cognitieve stoornissen op het dagelijks handelen van de patiënt te laten beoordelen door de ergotherapeut Als uit de cognitieve screening blijkt dat er sprake is van cognitieve stoornissen, helpt een beoordeling door de ergotherapeut om de invloed van de cognitieve stoornissen op de zelfstandigheid, efficiëntie en veiligheid in handelen vast te stellen, voordat de patiënt naar huis wordt ontslagen Indien de (AMPS) (Fisher, ###) is valide en betrouwbaar gebleken om de zelfstandigheid, efficiëntie en veiligheid in handelen te onderzoeken bij patiënten na een herseninfarct of hersenbloeding (Ergotherapierichtlijn CVA, ###) De Perceive Recall Plan and Perform Instrument (PRPP) (Rodgers, ###) voor een taakanalyse wordt aanbevolen om het betekenisvol handelen van de patiënt met problemen in informatieverwerking vast te leggen op zowel het niveau van beheersing van de geobserveerde activiteit als de sterktes en zwaktes in de items van informatieverwerking De Arnadottir Occupational Therapy ADL observation (A-one) (Arnadottir, ###) wordt Ongeveer ##% van alle patiënten ervaart cognitieve stoornissen na een herseninfarct of hersenbloeding (Lesniak, ###; <LOCATIE>, ###; Nys, ###b; Nys, ###c) Cognitieve stoornissen zijn van invloed op functioneel herstel, kwaliteit van leven en sociale participatie na een herseninfarct of hersenbloeding (<PERSOON>, ###; <PERSOON>, ###) Omdat een vroegtijdige constatering van cognitieve problemen na een herseninfarct of hersenbloeding nodig is om de beslissing over de ontslagbestemming te ondersteunen, de juiste patiënt en diens naastbetrokkenen, is snelle signalering en diagnostiek gewenst, met aansluitend doorverwijzing voor behandeling en begeleiding Daarom is identificatie van een korte, betrouwbare cognitieve screeningstest De MoCA is een geschikt screeningsinstrument voor het vaststellen van cognitieve consistent (i e screent op de belangrijkste cognitieve domeinen), heeft een goede In de recente systematische review van Stolwyk (###) zijn de diagnostische eigenschappen (sensitiviteit, specificiteit, positief voorspellende waarde (PPV), negatief voorspellende waarde (NPV)) van cognitieve screeningstesten onderzocht Uit <DATUM> studies bleven er uiteindelijk ## over, waarvan er alsnog ## werden uitgesloten op basis van de inclusiecriteria Van de ## overgebleven artikelen gaven slechts twee studies.
651
fms
veiligheid in handelen te onderzoeken bij patiënten na een herseninfarct of hersenbloeding (Ergotherapierichtlijn CVA, ###) De Perceive Recall Plan and Perform Instrument (PRPP) (Rodgers, ###) voor een taakanalyse wordt aanbevolen om het betekenisvol handelen van de patiënt met problemen in informatieverwerking vast te leggen op zowel het niveau van beheersing van de geobserveerde activiteit als de sterktes en zwaktes in de items van informatieverwerking De Arnadottir Occupational Therapy ADL observation (A-one) (Arnadottir, ###) wordt Ongeveer ##% van alle patiënten ervaart cognitieve stoornissen na een herseninfarct of hersenbloeding (Lesniak, ###; <LOCATIE>, ###; Nys, ###b; Nys, ###c) Cognitieve stoornissen zijn van invloed op functioneel herstel, kwaliteit van leven en sociale participatie na een herseninfarct of hersenbloeding (<PERSOON>, ###; <PERSOON>, ###) Omdat een vroegtijdige constatering van cognitieve problemen na een herseninfarct of hersenbloeding nodig is om de beslissing over de ontslagbestemming te ondersteunen, de juiste patiënt en diens naastbetrokkenen, is snelle signalering en diagnostiek gewenst, met aansluitend doorverwijzing voor behandeling en begeleiding Daarom is identificatie van een korte, betrouwbare cognitieve screeningstest De MoCA is een geschikt screeningsinstrument voor het vaststellen van cognitieve consistent (i e screent op de belangrijkste cognitieve domeinen), heeft een goede In de recente systematische review van Stolwyk (###) zijn de diagnostische eigenschappen (sensitiviteit, specificiteit, positief voorspellende waarde (PPV), negatief voorspellende waarde (NPV)) van cognitieve screeningstesten onderzocht Uit <DATUM> studies bleven er uiteindelijk ## over, waarvan er alsnog ## werden uitgesloten op basis van de inclusiecriteria Van de ## overgebleven artikelen gaven slechts twee studies Er was heterogeniteit tussen de studies wat betreft de tijd tussen het optreden van het herseninfarct of de hersenbloeding en het moment van screening op cognitieve problemen (duur na herseninfarct of hersenbloeding), dit varieerde van zes dagen tot ## maanden Elf studies onderzochten de Mini Mental State Examination (MMSE) (Folstein, ###), waarbij de meeste studies onvoldoende sensitiviteit en specificiteit (i e een sensitiviteit van minder dan ##% en een specificiteit van minder dan ##%) constateerden van dit screeningsinstrument Stolwyk (###), concludeert dat de Montreal Cognitive Assessment (MoCA) (<PERSOON>, ###) (beschreven in vijf studies) betere methodologische capaciteiten heeft dan de MMSE (goede specificiteit ten opzichte van de MMSE (##%) en excellente sensitiviteit (##%) (<PERSOON>, ###), en dat deze test in tegenstelling tot de MMSE ook op executief functioneren test Daarnaast corrigeert de MoCA ook multidomein cognitieve screeningsinstrumenten onderzocht binnen vier weken na een herseninfarct of hersenbloeding De tijd van afname na het herseninfarct of de hersenbloeding varieerde van één dag tot ## dagen Alle onderzochte instrumenten waren in minder dan een uur af te nemen Uit ## studies werden ## multidomein test onderzocht Uit de studie blijkt dat de MoCA en de Higher Cortical Function Deficit Test (HCFD) goede criterium validiteit[#] hadden Vierentwintig studies onderzochten de predictieve waarde[#] van de klinimetrische test in de acute fase na een herseninfarct of hersenbloeding, waarbij de Cognistat, de MoCA en de Functional Independence Measure (FIM-cog) goede predictieve validiteit voor cognitief functioneren of.
683
fms
was heterogeniteit tussen de studies wat betreft de tijd tussen het optreden van het herseninfarct of de hersenbloeding en het moment van screening op cognitieve problemen (duur na herseninfarct of hersenbloeding), dit varieerde van zes dagen tot ## maanden Elf studies onderzochten de Mini Mental State Examination (MMSE) (Folstein, ###), waarbij de meeste studies onvoldoende sensitiviteit en specificiteit (i e een sensitiviteit van minder dan ##% en een specificiteit van minder dan ##%) constateerden van dit screeningsinstrument Stolwyk (###), concludeert dat de Montreal Cognitive Assessment (MoCA) (<PERSOON>, ###) (beschreven in vijf studies) betere methodologische capaciteiten heeft dan de MMSE (goede specificiteit ten opzichte van de MMSE (##%) en excellente sensitiviteit (##%) (<PERSOON>, ###), en dat deze test in tegenstelling tot de MMSE ook op executief functioneren test Daarnaast corrigeert de MoCA ook multidomein cognitieve screeningsinstrumenten onderzocht binnen vier weken na een herseninfarct of hersenbloeding De tijd van afname na het herseninfarct of de hersenbloeding varieerde van één dag tot ## dagen Alle onderzochte instrumenten waren in minder dan een uur af te nemen Uit ## studies werden ## multidomein test onderzocht Uit de studie blijkt dat de MoCA en de Higher Cortical Function Deficit Test (HCFD) goede criterium validiteit[#] hadden Vierentwintig studies onderzochten de predictieve waarde[#] van de klinimetrische test in de acute fase na een herseninfarct of hersenbloeding, waarbij de Cognistat, de MoCA en de Functional Independence Measure (FIM-cog) goede predictieve validiteit voor cognitief functioneren of Tevens is de sensitiviteit van de MMSE onvoldoende gebleken (i e ( ##%) en is er geen consensus over een duidelijke [#] Convergente validiteit betreft de mate waarin het betreffende instrument correleert met een vergelijkbaar [#] Criterium validiteit betreft de sensitiviteit en specificiteit waarbij is uitgegaan van een sensitiviteit van minimaal [#] Predictieve validiteit betreft de mate waarin het betreffende instrument uitkomsten kan voorspellen op het Er is een gevalideerde Nederlandse vertaling van de MoCa die, samen met instructies voor afname, te vinden is cognitieve problemen in de acute en subacute fase bij de patiënt na een herseninfarct of hersenbloeding vast te stellen? Hierbij wordt uitgegaan van een goede inhoudsvaliditeit als tenminste de vijf belangrijkste cognitieve vaardigheden en taal) en er een sensitiviteit van minimaal ##% en een specificiteit van minimaal ##% is Er is gebruik gemaakt van de zoekstrategieën van twee recent verschenen reviews op dit gebied waarin dezelfde vraag is gesteld en waarin gezocht is naar publicaties tot december ### (Stolwyk, ###) en tot juni ### (<PERSOON>, ###) Aangezien de zoekstrategie niet volledig overeenkomt, worden beide reviews besproken In In de review van Stolwyk (###) is de volgende zoekstrategie gebruikt er is gezocht in de databases Medline, Pubmed, PsycINFO, CINAHL en Scopus tot <DATUM> De volgende zoektermen zijn gehanteerd ouder dan <LEEFTIJD> jaar; #) bevestigde diagnose van bloeding of infarct; #) analyse van de sensitiviteit en specificiteit van een cognitief screeningsinstrument in vergelijking met een gouden standaard (i e neuropsychologisch testonderzoek).
648
fms
(i e ( ##%) en is er geen consensus over een duidelijke [#] Convergente validiteit betreft de mate waarin het betreffende instrument correleert met een vergelijkbaar [#] Criterium validiteit betreft de sensitiviteit en specificiteit waarbij is uitgegaan van een sensitiviteit van minimaal [#] Predictieve validiteit betreft de mate waarin het betreffende instrument uitkomsten kan voorspellen op het Er is een gevalideerde Nederlandse vertaling van de MoCa die, samen met instructies voor afname, te vinden is cognitieve problemen in de acute en subacute fase bij de patiënt na een herseninfarct of hersenbloeding vast te stellen? Hierbij wordt uitgegaan van een goede inhoudsvaliditeit als tenminste de vijf belangrijkste cognitieve vaardigheden en taal) en er een sensitiviteit van minimaal ##% en een specificiteit van minimaal ##% is Er is gebruik gemaakt van de zoekstrategieën van twee recent verschenen reviews op dit gebied waarin dezelfde vraag is gesteld en waarin gezocht is naar publicaties tot december ### (Stolwyk, ###) en tot juni ### (<PERSOON>, ###) Aangezien de zoekstrategie niet volledig overeenkomt, worden beide reviews besproken In In de review van Stolwyk (###) is de volgende zoekstrategie gebruikt er is gezocht in de databases Medline, Pubmed, PsycINFO, CINAHL en Scopus tot <DATUM> De volgende zoektermen zijn gehanteerd ouder dan <LEEFTIJD> jaar; #) bevestigde diagnose van bloeding of infarct; #) analyse van de sensitiviteit en specificiteit van een cognitief screeningsinstrument in vergelijking met een gouden standaard (i e neuropsychologisch testonderzoek) hersenbloeding overwogen Screeningsinstrumenten werden overwogen als ze voor dit doeleinde ontwikkeld waren of gebruikt werden, meer dan één cognitief domein testen en niet langer dan ## minuten duurden De gouden standaard bestond uit een multi-domein testbatterij met tests van voldoende validiteit en betrouwbaarheid Studies werden gefilterd op leeftijd ()<LEEFTIJD> jaar) en taal (<PERSOON>) In de review van <PERSOON> (###) is de volgende zoekstrategie gebruikt er is gezocht in de databases Pubmed, PsycINFO, CINAHL en Embase tot <DATUM> Inclusiecriteria waren #) studies waarin patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding werden onderzocht; #) diagnostiek van cognitief functioneren werd onderzocht; #) het diagnostisch onderzoek binnen drie weken na het herseninfarct of hersenbloeding plaatsvond; #) er een diagnostisch instrument met meerdere cognitieve domeinen (meer dan #) werd gebruikt; #) de diagnostische screening niet langer dan een uur duurde Indien deze criteria niet konden worden gecheckt op basis van de informatie in het artikel, werd de studie niet meegenomen Studies werden gefilterd op leeftijd <PERSOON> and Behavior Assessing cortical dysfunction through activities of daily <PERSOON> CA, et al Cross-cultural assessment of process skills <PERSOON> MF, Folstein SE, McHugh PR Mini-mental State A pratical method for grading the cognitive state of patients for the <PERSOON> RC, et al National Institute of Neurological Disorders and <PERSOON> JB, <PERSOON> PG, van LJ, et al.
606
fms
waren of gebruikt werden, meer dan één cognitief domein testen en niet langer dan ## minuten duurden De gouden standaard bestond uit een multi-domein testbatterij met tests van voldoende validiteit en betrouwbaarheid Studies werden gefilterd op leeftijd ()<LEEFTIJD> jaar) en taal (<PERSOON>) In de review van <PERSOON> (###) is de volgende zoekstrategie gebruikt er is gezocht in de databases Pubmed, PsycINFO, CINAHL en Embase tot <DATUM> Inclusiecriteria waren #) studies waarin patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding werden onderzocht; #) diagnostiek van cognitief functioneren werd onderzocht; #) het diagnostisch onderzoek binnen drie weken na het herseninfarct of hersenbloeding plaatsvond; #) er een diagnostisch instrument met meerdere cognitieve domeinen (meer dan #) werd gebruikt; #) de diagnostische screening niet langer dan een uur duurde Indien deze criteria niet konden worden gecheckt op basis van de informatie in het artikel, werd de studie niet meegenomen Studies werden gefilterd op leeftijd <PERSOON> and Behavior Assessing cortical dysfunction through activities of daily <PERSOON> CA, et al Cross-cultural assessment of process skills <PERSOON> MF, Folstein SE, McHugh PR Mini-mental State A pratical method for grading the cognitive state of patients for the <PERSOON> RC, et al National Institute of Neurological Disorders and <PERSOON> JB, <PERSOON> PG, van LJ, et al <PERSOON> cortical function deficits after stroke an analysis of #,### patients from a dedicated cognitive stroke <PERSOON-##> M, <PERSOON-##> ST, Naegele B, et al Cognitive determinants of social functioning after a first ever mild to moderate <PERSOON-##> W, et al Frequency and prognostic value of cognitive disorders in stroke patients <PERSOON-##> I, et al Visual neglect and cognitive impairment in elderly patients late after stroke Acta <PERSOON-##> ZS, Phillips NA, Bedirian V, et al <PERSOON-##> Montreal Cognitive Assessment, MoCA a brief screening tool for mild NIP, Nederlands Instituut voor Psychologen, Sectie revalidatie en neuropsychologie Richtlijn voor een kort <PERSOON-##> PL, et al Domain-specific cognitive recovery after first-ever stroke a follow-up study of <PERSOON-##> PL, et al Restrictions of the Mini-Mental State Examination in acute stroke <PERSOON-##> PL, et al <PERSOON-##> prognostic value of domain-specific cognitive abilities in acute first-ever <PERSOON-##> MG, et al Early versus delayed inpatient stroke rehabilitation a matched comparison <PERSOON-##> and Perform (PRPP) occupational-centred task analysis and intervention system Sivakumar L, <PERSOON-##> T, et al Serial montreal cognitive assessments demonstrate reversible cognitive impairment in patients with acute transient ischemic attack and minor stroke Stroke ###;##(#) ###-## Steultjens EMJ, Cup EHC, Zajec J, et al.
620
fms
stroke an analysis of #,### patients from a dedicated cognitive stroke <PERSOON> M, <PERSOON> ST, Naegele B, et al Cognitive determinants of social functioning after a first ever mild to moderate <PERSOON> W, et al Frequency and prognostic value of cognitive disorders in stroke patients <PERSOON> I, et al Visual neglect and cognitive impairment in elderly patients late after stroke Acta <PERSOON> ZS, Phillips NA, Bedirian V, et al <PERSOON> Montreal Cognitive Assessment, MoCA a brief screening tool for mild NIP, Nederlands Instituut voor Psychologen, Sectie revalidatie en neuropsychologie Richtlijn voor een kort <PERSOON> PL, et al Domain-specific cognitive recovery after first-ever stroke a follow-up study of <PERSOON> PL, et al Restrictions of the Mini-Mental State Examination in acute stroke <PERSOON> PL, et al <PERSOON> prognostic value of domain-specific cognitive abilities in acute first-ever <PERSOON> MG, et al Early versus delayed inpatient stroke rehabilitation a matched comparison <PERSOON-##> and Perform (PRPP) occupational-centred task analysis and intervention system Sivakumar L, <PERSOON-##> T, et al Serial montreal cognitive assessments demonstrate reversible cognitive impairment in patients with acute transient ischemic attack and minor stroke Stroke ###;##(#) ###-## Steultjens EMJ, Cup EHC, Zajec J, et al <PERSOON-##> MH, McKay AJ, et al Are Cognitive Screening Tools Sensitive and Specific Enough for <PERSOON-##> U <PERSOON-##> we forget the Mini-Mental State Examination? A systematic review of the validity of cognitive screening instruments within one month after stroke Clin Rehabil ### Wat is het beleid ten aanzien van cognitieve revalidatie bij patiënten met cognitieve stoornissen na een <PERSOON-##> een patiënt die een hersenbloeding of –infarct heeft gehad door voor revalidatie indien de cognitieve Overweeg bij iedere patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding screening op de aanwezigheid van cognitieve stoornissen Overweeg, indien uit de screening blijkt dat cognitieve stoornissen aanwezig zijn, doorverwijzing voor cognitieve revalidatie (ziekenhuis, revalidatie-instelling of geriatrische revalidatiezorg) Indien uit de screening geen duidelijke cognitieve stoornissen naar voren komen, dient bij een controleafspraak expliciet gevraagd te worden naar klachten op cognitief gebied Dit is van belang omdat subtielere cognitieve Overweeg cognitieve revalidatie na een herseninfarct of hersenbloeding bij patiënten met cognitieve stoornissen, om hen te leren omgaan met (blijvende) cognitieve gevolgen in het dagelijks leven Gerichte Strategietraining is effectief op de volgende gebieden aandacht, neglect, apraxie, geheugen en executieve functies Het aanleren van externe strategieën (zoals agenda’s en planners) om te leren omgaan met cognitieve beperkingen kan worden aangeboden tot vele jaren na de herseninfarct of hersenbloeding bij lichte of matige Er is nog geen effectieve behandeling voor stoornissen in sociale cognitie en emotieregulatie, maar.
588
fms
<PERSOON> MH, McKay AJ, et al Are Cognitive Screening Tools Sensitive and Specific Enough for <PERSOON> U <PERSOON> we forget the Mini-Mental State Examination? A systematic review of the validity of cognitive screening instruments within one month after stroke Clin Rehabil ### Wat is het beleid ten aanzien van cognitieve revalidatie bij patiënten met cognitieve stoornissen na een <PERSOON> een patiënt die een hersenbloeding of –infarct heeft gehad door voor revalidatie indien de cognitieve Overweeg bij iedere patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding screening op de aanwezigheid van cognitieve stoornissen Overweeg, indien uit de screening blijkt dat cognitieve stoornissen aanwezig zijn, doorverwijzing voor cognitieve revalidatie (ziekenhuis, revalidatie-instelling of geriatrische revalidatiezorg) Indien uit de screening geen duidelijke cognitieve stoornissen naar voren komen, dient bij een controleafspraak expliciet gevraagd te worden naar klachten op cognitief gebied Dit is van belang omdat subtielere cognitieve Overweeg cognitieve revalidatie na een herseninfarct of hersenbloeding bij patiënten met cognitieve stoornissen, om hen te leren omgaan met (blijvende) cognitieve gevolgen in het dagelijks leven Gerichte Strategietraining is effectief op de volgende gebieden aandacht, neglect, apraxie, geheugen en executieve functies Het aanleren van externe strategieën (zoals agenda’s en planners) om te leren omgaan met cognitieve beperkingen kan worden aangeboden tot vele jaren na de herseninfarct of hersenbloeding bij lichte of matige Er is nog geen effectieve behandeling voor stoornissen in sociale cognitie en emotieregulatie, maar Laagfrequente poliklinische groepsprogramma’s kunnen worden aangeboden om patiënten te ondersteunen bij het realiseren van individuele doelen met betrekking tot het omgaan met cognitieve tekorten in het dagelijks leven Groepsinterventies waarbij cognitieve training en psychotherapeutische interventies worden gecombineerd (zogenaamde holistische aanpak), kunnen cognitieve en functionele mogelijkheden vergroten bij Dergelijke programma’s worden vaak in de chronische fase – soms zelf jaren na het incident – aangeboden omdat de problemen op lange termijn vooral veroorzaakt worden door de cognitieve, emotionele en gedragsproblemen Nazorg gericht op signalering van deze problematiek en vervolgens gerichte doorverwijzing Vooralsnog worden trainingen gericht op het herstel van cognitieve functies (digitale cognitieve training, noninvasieve corticale stimulatie, medicatie) niet aangeraden omdat er geen langetermijneffecten of generalisatie Gillespie (###) geeft echter aan dat er niet geconcludeerd kan worden dat cognitieve revalidatie niet effectief is na herseninfarct of hersenbloeding, omdat afwezigheid van bewijs van effect voor deze subgroep niet gelijkgesteld kan worden met bewijs van afwezigheid van effect Alle beschreven reviews hadden namelijk grote op drie domeinen, te weten patiëntenaantallen, beschrijving van de specifieke interventies, en de keuze van de Bij de interpretatie van de literatuur is het van belang te erkennen dat veel studies naar het effect van cognitieve revalidatie zijn uitgevoerd bij gemengde groepen patiënten waarin zowel patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding als patiënten met traumatisch hersenletsel en eventuele andere vormen van verworven hersenletsel zijn geïncludeerd Bij deze studies is het niet mogelijk om het effect van de behandeling specifiek voor patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding te destilleren.
566
fms
worden aangeboden om patiënten te ondersteunen bij het realiseren van individuele doelen met betrekking tot het omgaan met cognitieve tekorten in het dagelijks leven Groepsinterventies waarbij cognitieve training en psychotherapeutische interventies worden gecombineerd (zogenaamde holistische aanpak), kunnen cognitieve en functionele mogelijkheden vergroten bij Dergelijke programma’s worden vaak in de chronische fase – soms zelf jaren na het incident – aangeboden omdat de problemen op lange termijn vooral veroorzaakt worden door de cognitieve, emotionele en gedragsproblemen Nazorg gericht op signalering van deze problematiek en vervolgens gerichte doorverwijzing Vooralsnog worden trainingen gericht op het herstel van cognitieve functies (digitale cognitieve training, noninvasieve corticale stimulatie, medicatie) niet aangeraden omdat er geen langetermijneffecten of generalisatie Gillespie (###) geeft echter aan dat er niet geconcludeerd kan worden dat cognitieve revalidatie niet effectief is na herseninfarct of hersenbloeding, omdat afwezigheid van bewijs van effect voor deze subgroep niet gelijkgesteld kan worden met bewijs van afwezigheid van effect Alle beschreven reviews hadden namelijk grote op drie domeinen, te weten patiëntenaantallen, beschrijving van de specifieke interventies, en de keuze van de Bij de interpretatie van de literatuur is het van belang te erkennen dat veel studies naar het effect van cognitieve revalidatie zijn uitgevoerd bij gemengde groepen patiënten waarin zowel patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding als patiënten met traumatisch hersenletsel en eventuele andere vormen van verworven hersenletsel zijn geïncludeerd Bij deze studies is het niet mogelijk om het effect van de behandeling specifiek voor patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding te destilleren effectief gebleken behandelingen echter ook vaak aan patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding In <LOCATIE> worden op diverse plaatsen behandelprogramma’s aangeboden die gericht zijn op meerdere cognitieve functies tegelijk Belangrijke onderdelen van deze groepsprogramma’s zijn psycho-educatie en revalidatieprogramma’s bleek dat individueel gestelde doelen (gemeten met Goal Attainment Scaling) werden behaald en deze effecten bleven op lange termijn behouden (<PERSOON>, ###) Deze programma’s lijken geen effect te hebben op stemming of cognitieve klachten Deze studies betroffen hersenletsel-patiënten met diverse oorzaken; ##% en ##% van de onderzochte patiënten hadden een herseninfarct respectievelijk een Een onderzoek naar het intensieve klinische programma ‘<PERSOON>) liet zien dat dit programma effectief is voor het vergroten van het niveau van ADL-functioneren, stemming, sociale participatie en kwaliteit van leven (n=##; ##% patiënten met herseninfarct of hersenbloeding) Deze effecten blijven tot drie jaar na de behandeling behouden (<PERSOON>, ###a en ###) Bij de familieleden van deze patiënten was er een De laatste jaren zijn er diverse studies uitgevoerd naar toepassing van non-invasieve stimulatietechnieken om cognitieve functies te verbeteren op het gebied van neglect, aandacht en geheugen (<PERSOON>, ###; Spreij, ###) Alhoewel Transcraniële magnetische stimulatie TMS), repetitive Transcranial Magnetic Stimulation (rTMS), Transcranial direct-current stimulation (tDCS) veelbelovend lijken, zijn er nog geen grootschalige effectstudies uitgevoerd en ontbreekt vooralsnog bewijs voor generalisatie van trainingseffecten naar het Iedere patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding dient indien mogelijk te worden gescreend op de aanwezigheid van cognitieve stoornissen Indien uit de screening blijkt dat cognitieve stoornissen aanwezig zijn, te worden overwogen.
624
fms
aan patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding In <LOCATIE> worden op diverse plaatsen behandelprogramma’s aangeboden die gericht zijn op meerdere cognitieve functies tegelijk Belangrijke onderdelen van deze groepsprogramma’s zijn psycho-educatie en revalidatieprogramma’s bleek dat individueel gestelde doelen (gemeten met Goal Attainment Scaling) werden behaald en deze effecten bleven op lange termijn behouden (<PERSOON>, ###) Deze programma’s lijken geen effect te hebben op stemming of cognitieve klachten Deze studies betroffen hersenletsel-patiënten met diverse oorzaken; ##% en ##% van de onderzochte patiënten hadden een herseninfarct respectievelijk een Een onderzoek naar het intensieve klinische programma ‘<PERSOON>) liet zien dat dit programma effectief is voor het vergroten van het niveau van ADL-functioneren, stemming, sociale participatie en kwaliteit van leven (n=##; ##% patiënten met herseninfarct of hersenbloeding) Deze effecten blijven tot drie jaar na de behandeling behouden (<PERSOON>, ###a en ###) Bij de familieleden van deze patiënten was er een De laatste jaren zijn er diverse studies uitgevoerd naar toepassing van non-invasieve stimulatietechnieken om cognitieve functies te verbeteren op het gebied van neglect, aandacht en geheugen (<PERSOON>, ###; Spreij, ###) Alhoewel Transcraniële magnetische stimulatie TMS), repetitive Transcranial Magnetic Stimulation (rTMS), Transcranial direct-current stimulation (tDCS) veelbelovend lijken, zijn er nog geen grootschalige effectstudies uitgevoerd en ontbreekt vooralsnog bewijs voor generalisatie van trainingseffecten naar het Iedere patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding dient indien mogelijk te worden gescreend op de aanwezigheid van cognitieve stoornissen Indien uit de screening blijkt dat cognitieve stoornissen aanwezig zijn, te worden overwogen een controleafspraak expliciet gevraagd te worden naar klachten op cognitief gebied Dit is van belang omdat subtielere cognitieve stoornissen niet kunnen worden vastgesteld met een globale screening Vraag dan ook bij de controleafspraak expliciet naar klachten op cognitief gebied Bij ontslag naar huis komen de cognitieve stoornissen meer op de voorgrond te staan in de complexiteit van het dagelijks leven en mogelijke hervatting van werk en andere bezigheden Indien cognitieve klachten worden gerapporteerd dient verder neuropsychologisch onderzoek te worden uitgevoerd en cognitieve revalidatie op geleide van de klachten te Cognitieve revalidatie na een herseninfarct of hersenbloeding moet altijd worden overwogen voor patiënten met cognitieve stoornissen om hen te leren omgaan met (blijvende) cognitieve gevolgen in het dagelijks leven beperkingen kan worden aangeboden tot vele jaren na de herseninfarct of hersenbloeding bij lichte en matige Bij ontslag naar huis komen de cognitieve stoornissen meer op de voorgrond te staan in de complexiteit van het dagelijks leven en mogelijke hervatting van werk en andere bezigheden Indien cognitieve klachten worden gerapporteerd dient verder neuropsychologisch onderzoek te worden uitgevoerd en cognitieve revalidatie op Laagfrequente poliklinische groepsprogramma’s moeten worden aangeboden om patiënten te ondersteunen bij het realiseren van individuele doelen met betrekking tot het omgaan met cognitieve stoornissen in het dagelijks Vooralsnog worden trainingen gericht op het herstel van cognitieve functies (digitale cognitieve training, noninvasieve corticale stimulatie, medicatie) niet aangeraden omdat er geen langetermijn effecten of generalisatie Cognitieve revalidatie is een systematisch en functioneel georiënteerde therapeutische behandeling, die.
599
fms
te worden naar klachten op cognitief gebied Dit is van belang omdat subtielere cognitieve stoornissen niet kunnen worden vastgesteld met een globale screening Vraag dan ook bij de controleafspraak expliciet naar klachten op cognitief gebied Bij ontslag naar huis komen de cognitieve stoornissen meer op de voorgrond te staan in de complexiteit van het dagelijks leven en mogelijke hervatting van werk en andere bezigheden Indien cognitieve klachten worden gerapporteerd dient verder neuropsychologisch onderzoek te worden uitgevoerd en cognitieve revalidatie op geleide van de klachten te Cognitieve revalidatie na een herseninfarct of hersenbloeding moet altijd worden overwogen voor patiënten met cognitieve stoornissen om hen te leren omgaan met (blijvende) cognitieve gevolgen in het dagelijks leven beperkingen kan worden aangeboden tot vele jaren na de herseninfarct of hersenbloeding bij lichte en matige Bij ontslag naar huis komen de cognitieve stoornissen meer op de voorgrond te staan in de complexiteit van het dagelijks leven en mogelijke hervatting van werk en andere bezigheden Indien cognitieve klachten worden gerapporteerd dient verder neuropsychologisch onderzoek te worden uitgevoerd en cognitieve revalidatie op Laagfrequente poliklinische groepsprogramma’s moeten worden aangeboden om patiënten te ondersteunen bij het realiseren van individuele doelen met betrekking tot het omgaan met cognitieve stoornissen in het dagelijks Vooralsnog worden trainingen gericht op het herstel van cognitieve functies (digitale cognitieve training, noninvasieve corticale stimulatie, medicatie) niet aangeraden omdat er geen langetermijn effecten of generalisatie Cognitieve revalidatie is een systematisch en functioneel georiënteerde therapeutische behandeling, die Behandeling van cognitieve stoornissen is enerzijds gericht op het herwinnen van de verloren vaardigheden en anderzijds op het aanleren van nieuwe vaardigheden of het aanleren van compensatiestrategieën Daarnaast worden patiënt en naastbetrokkenen begeleid bij het leren omgaan met mogelijk blijvende cognitieve De effectiviteit van cognitieve revalidatie bij patiënten die een hersenbloeding of herseninfarct hebben gehad is onvoldoende aangetoond Strategietraining en het gebruik van externe hulpmiddelen laten positieve resultaten zien bij mentale traagheid, De meest recente review over dit onderwerp is Gillespie ### Daarnaast werden ook de reviews van Rohling et Specifiek voor herseninfarct of hersenbloeding patiënten worden de volgende effectieve behandelingen computer-gebaseerde training van aandachtstoornissen in aanvulling op therapeutische interventies wordt visuele scanning training bij visueel neglect, eventueel aangevuld met activatie van de ledematen (‘limb computer-gebaseerde training en training van visuele scanning vaardigheden voor visuele velddefecten De recente systematische review van Gillespie (###) heeft de effectiviteit van cognitieve revalidatie specifiek na herseninfarct of hersenbloeding onderzocht met studies tot februari ### waaronder zes Cochrane reviews Uit deze review blijkt, dat ondanks onderzoek van meer dan ### patiënten in ## RCTs er nog onvoldoende bewijs is voor de effectiviteit van cognitieve revalidatie bij herseninfarct of hersenbloeding Gillespie beschreef de Cochrane review van Loetscher (###) die zes RCTs identificeerde (tot ###) gericht op toonde een verbetering in de verdeelde aandacht, direct na de behandeling (Standardised Mean Difference, SMD #,##, ##% CI #,## tot #,##; p(#,###), maar er was geen invloed op andere aandacht-domeinen zoals alertheid, selectieve aandacht en volgehouden aandacht Er was geen verbetering bij lange-termijn follow up,.
592
fms
van de verloren vaardigheden en anderzijds op het aanleren van nieuwe vaardigheden of het aanleren van compensatiestrategieën Daarnaast worden patiënt en naastbetrokkenen begeleid bij het leren omgaan met mogelijk blijvende cognitieve De effectiviteit van cognitieve revalidatie bij patiënten die een hersenbloeding of herseninfarct hebben gehad is onvoldoende aangetoond Strategietraining en het gebruik van externe hulpmiddelen laten positieve resultaten zien bij mentale traagheid, De meest recente review over dit onderwerp is Gillespie ### Daarnaast werden ook de reviews van Rohling et Specifiek voor herseninfarct of hersenbloeding patiënten worden de volgende effectieve behandelingen computer-gebaseerde training van aandachtstoornissen in aanvulling op therapeutische interventies wordt visuele scanning training bij visueel neglect, eventueel aangevuld met activatie van de ledematen (‘limb computer-gebaseerde training en training van visuele scanning vaardigheden voor visuele velddefecten De recente systematische review van Gillespie (###) heeft de effectiviteit van cognitieve revalidatie specifiek na herseninfarct of hersenbloeding onderzocht met studies tot februari ### waaronder zes Cochrane reviews Uit deze review blijkt, dat ondanks onderzoek van meer dan ### patiënten in ## RCTs er nog onvoldoende bewijs is voor de effectiviteit van cognitieve revalidatie bij herseninfarct of hersenbloeding Gillespie beschreef de Cochrane review van Loetscher (###) die zes RCTs identificeerde (tot ###) gericht op toonde een verbetering in de verdeelde aandacht, direct na de behandeling (Standardised Mean Difference, SMD #,##, ##% CI #,## tot #,##; p(#,###), maar er was geen invloed op andere aandacht-domeinen zoals alertheid, selectieve aandacht en volgehouden aandacht Er was geen verbetering bij lange-termijn follow up, Ook was er geen evidentie dat interventies voor aandachtstoornissen een verbetering gaven op functionele beperkingen, stemming of kwaliteit van leven, Update van de review leverde bewijs om routinegebruik van aandacht-verbeterende medicatie toe te passen Methylfenidaat kan de snelheid van informatieverwerking verbeteren, maar niet alle aandachtsaspecten Er is zwak bewijs dat dopamine agonisten neglect- en aandachtsproblemen verbeteren Er is gebrek aan informatie met betrekking tot de frequentie van nadelige effecten en lange termijn winst bij patiënten die na een herseninfarct of hersenbloeding aan mentale traagheid leden (t= -#,#; p=#,##) (<PERSOON>, ###) Bij ## patiënten werd tien uur aan behandeling gegeven om de TPM (Time Pressure Management) strategie aan te leren en vergeleken met de gebruikelijke behandeling (onderzoeksgroep n=##; In de meest recente Cochrane review (<PERSOON> Nair, ###) werd de effectiviteit van cognitieve revalidatie op geheugenproblemen onderzocht, specifiek bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding Hiervoor werden twee studies (Doornhein, ###; Kaschel, ###) met in totaal ## patiënten geïncludeerd In een studie (Doornhein, ###) verbeterde de interventiegroep na het trainingsprogramma significant meer dan de waren geen verschillen op de subjectieve beoordeling van dagelijkse geheugenfuncties tussen beide groepen In een gemengde studiegroep (n=##) (Kaschel, ###) lijkt het gebruik van ‘imagery mnemonics’ (i e denkbeeldige ezelsbruggetjes) de prestaties op ‘delayed recall’ van verbaal materiaal zoals verhalen en afspraken te verbeteren en geobserveerde fouten te verminderden Dit blijft stabiel bij follow up Echter, hoewel de bevindingen bij de patiënten na een herseninfarct of hersenbloeding hiermee overeenkwamen, was dit niet.
672
fms
evidentie dat interventies voor aandachtstoornissen een verbetering gaven op functionele beperkingen, stemming of kwaliteit van leven, Update van de review leverde bewijs om routinegebruik van aandacht-verbeterende medicatie toe te passen Methylfenidaat kan de snelheid van informatieverwerking verbeteren, maar niet alle aandachtsaspecten Er is zwak bewijs dat dopamine agonisten neglect- en aandachtsproblemen verbeteren Er is gebrek aan informatie met betrekking tot de frequentie van nadelige effecten en lange termijn winst bij patiënten die na een herseninfarct of hersenbloeding aan mentale traagheid leden (t= -#,#; p=#,##) (<PERSOON>, ###) Bij ## patiënten werd tien uur aan behandeling gegeven om de TPM (Time Pressure Management) strategie aan te leren en vergeleken met de gebruikelijke behandeling (onderzoeksgroep n=##; In de meest recente Cochrane review (<PERSOON> Nair, ###) werd de effectiviteit van cognitieve revalidatie op geheugenproblemen onderzocht, specifiek bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding Hiervoor werden twee studies (Doornhein, ###; Kaschel, ###) met in totaal ## patiënten geïncludeerd In een studie (Doornhein, ###) verbeterde de interventiegroep na het trainingsprogramma significant meer dan de waren geen verschillen op de subjectieve beoordeling van dagelijkse geheugenfuncties tussen beide groepen In een gemengde studiegroep (n=##) (Kaschel, ###) lijkt het gebruik van ‘imagery mnemonics’ (i e denkbeeldige ezelsbruggetjes) de prestaties op ‘delayed recall’ van verbaal materiaal zoals verhalen en afspraken te verbeteren en geobserveerde fouten te verminderden Dit blijft stabiel bij follow up Echter, hoewel de bevindingen bij de patiënten na een herseninfarct of hersenbloeding hiermee overeenkwamen, was dit niet individueel gestelde doelen door middel van een electronische pager, met echter nog de kanttekening dat de Een recente meta-analyse van <PERSOON> (###) onderzocht de effectiviteit van cognitieve revalidatiestrategieën voor het verbeteren van geheugen na niet-aangeboren hersenletsel en herseninfarct of hersenbloeding, door middel van een meta-analyse van ## studies voor geheugentraining en herstel die zijn gepubliceerd tussen ### en ### De resultaten van deze studie toonden aan dat het geheugen ook in de tijd spontaan een significante verbetering liet zien, maar een geringere verbetering dan na therapie De aanvullende search van studies na ### leverde drie RCTs op Een RCT van <PERSOON> Nair en Lincoln (###) bij ## patiënten met geheugenproblemen na traumatisch hersenletsel, herseninfarct of hersenbloeding of multiple sclerose naar het effect van geheugentraining toonde aan dat groepsbehandeling (cohort van vier patiënten) met compensatie- of restitutietraining meer effect toont dan een zelfhulpgroep Er werden significant meer een significante verbetering laat zien (B=#,##; p=#,###) op MSE vergeleken met de controlegroep Met name jongere patiënten en patiënten met een beter geheugen zouden het meest van deze training profiteren Een RCT van <PERSOON> (###) onderzocht het effect van ‘global processing training’ (GPT) (i e opslaan van informatie in het geheugen van globaal naar specifiek) bij patiënten (n=##) met herseninfarct of hersenbloeding in de rechter hemisfeer (dat over het algemeen leidt tot een verstoring van de perceptuele organisatie, resulterend in een versnipperde informatieopslag en daarmee zwak visuospatieel geheugen) De GPT werd vergeleken met de Rote Repetition Training (geen opslagstrategie).
680
fms
van een electronische pager, met echter nog de kanttekening dat de Een recente meta-analyse van <PERSOON> (###) onderzocht de effectiviteit van cognitieve revalidatiestrategieën voor het verbeteren van geheugen na niet-aangeboren hersenletsel en herseninfarct of hersenbloeding, door middel van een meta-analyse van ## studies voor geheugentraining en herstel die zijn gepubliceerd tussen ### en ### De resultaten van deze studie toonden aan dat het geheugen ook in de tijd spontaan een significante verbetering liet zien, maar een geringere verbetering dan na therapie De aanvullende search van studies na ### leverde drie RCTs op Een RCT van <PERSOON> Nair en Lincoln (###) bij ## patiënten met geheugenproblemen na traumatisch hersenletsel, herseninfarct of hersenbloeding of multiple sclerose naar het effect van geheugentraining toonde aan dat groepsbehandeling (cohort van vier patiënten) met compensatie- of restitutietraining meer effect toont dan een zelfhulpgroep Er werden significant meer een significante verbetering laat zien (B=#,##; p=#,###) op MSE vergeleken met de controlegroep Met name jongere patiënten en patiënten met een beter geheugen zouden het meest van deze training profiteren Een RCT van <PERSOON> (###) onderzocht het effect van ‘global processing training’ (GPT) (i e opslaan van informatie in het geheugen van globaal naar specifiek) bij patiënten (n=##) met herseninfarct of hersenbloeding in de rechter hemisfeer (dat over het algemeen leidt tot een verstoring van de perceptuele organisatie, resulterend in een versnipperde informatieopslag en daarmee zwak visuospatieel geheugen) De GPT werd vergeleken met de Rote Repetition Training (geen opslagstrategie) gekoppeld aan functionele activiteiten zijn van toegevoegde waarde (onder andere electronische pagers, agenda’s) Cognitieve revalidatie ter verbetering van het geheugen leidt tot verbetering van het directe werkgeheugen Daarnaast is er effect aangetoond van een Memory Self-Efficacy training, en een Global Een recente Cochrane review uit ### van <PERSOON> heeft de effectiviteit van revalidatie van unilateraal spatieel Er werd een statistisch significant effect gevonden in het voordeel van cognitieve revalidatie vergeleken met controle-behandeling gevonden voor directe effecten op gestandaardiseerde neglect bepalingen (## studies, n=###) Na sensitiviteitanalyses van deze studies werd deze bevinding echter weer verworpen (Parton, ###) <PERSOON>-analyses toonden geen blijvend significant effect van cognitieve revalidatie ten opzichte van een controlebehandeling op verbetering van functionele beperkingen (vijf studies, n=###), noch op gestandaardiseerde De systematische review van <PERSOON> (###) gericht op behandelmodaliteiten om de symptomen van neglect te verminderen werd niet in de Cochrane review van <PERSOON>, ### beschreven Er werden ## RCT’s geïncludeerd De meeste studies beschreven add-on therapieën en alle studies vonden verbeteringen in beide groepen, maar zeven trials (n=###) toonden een statistisch significant verschil tussen de groepen ten faveure van de experimentele groep Met name Transcutane Elektrische Neuro Stimulatie (TENS), optokinetische stimulatie, spiegeltherapie en virtual reality training lijken de meest effectieve behandelmethodes (d)#,##) De aanvullende search voor artikelen na ### leverde nog slechts een enkele RCT op, die niet meegenomen was in de review van <PERSOON> (###) Dit betrof een studie van <PERSOON> (###) waarin geen toegevoegde.
675
fms
van toegevoegde waarde (onder andere electronische pagers, agenda’s) Cognitieve revalidatie ter verbetering van het geheugen leidt tot verbetering van het directe werkgeheugen Daarnaast is er effect aangetoond van een Memory Self-Efficacy training, en een Global Een recente Cochrane review uit ### van <PERSOON> heeft de effectiviteit van revalidatie van unilateraal spatieel Er werd een statistisch significant effect gevonden in het voordeel van cognitieve revalidatie vergeleken met controle-behandeling gevonden voor directe effecten op gestandaardiseerde neglect bepalingen (## studies, n=###) Na sensitiviteitanalyses van deze studies werd deze bevinding echter weer verworpen (Parton, ###) <PERSOON>-analyses toonden geen blijvend significant effect van cognitieve revalidatie ten opzichte van een controlebehandeling op verbetering van functionele beperkingen (vijf studies, n=###), noch op gestandaardiseerde De systematische review van <PERSOON> (###) gericht op behandelmodaliteiten om de symptomen van neglect te verminderen werd niet in de Cochrane review van <PERSOON>, ### beschreven Er werden ## RCT’s geïncludeerd De meeste studies beschreven add-on therapieën en alle studies vonden verbeteringen in beide groepen, maar zeven trials (n=###) toonden een statistisch significant verschil tussen de groepen ten faveure van de experimentele groep Met name Transcutane Elektrische Neuro Stimulatie (TENS), optokinetische stimulatie, spiegeltherapie en virtual reality training lijken de meest effectieve behandelmethodes (d)#,##) De aanvullende search voor artikelen na ### leverde nog slechts een enkele RCT op, die niet meegenomen was in de review van <PERSOON> (###) Dit betrof een studie van <PERSOON> (###) waarin geen toegevoegde Edmans, ###) onderzochten de uitkomsten van apraxie-training op stoornisniveau, geen studie onderzocht kwaliteit van leven of de stemming van de patiënt of de waardering daarvan door mantelzorger of naaste De grootste van deze studies concludeerde dat er verbetering op ADL direct na de behandeling optrad na vijf Een aanvullende search van reviews en RCTs na ### heeft geen nieuwe studies opgeleverd die aan onze Hier werd uitgegaan van Gillespie (###) De bewijsvoering is daarom gebaseerd op ### patiënten na herseninfarct of hersenbloeding in vier trials Groepsgrootte varieerde van ## tot ## patiënten met een andere studie (Edmans, ###) Helaas was de beschrijving van de interventies weinig gedetailleerd Slechts één studie gaf duidelijk de methodiek van blinde randomisatie weer en geen studie heeft lange-termijn uitkomsten Er is geen bewijs gevonden voor de voordelen van behandeling op de gebruikte uitkomstmaten (Barthel Index, Functional Independence Measure (FIM), en Assessment of Motor and Process Skills (AMPS)) (p)#,## voor perceptuele interventie versus controle; p)#,## voor functionele training versus sensorische stimulatie) Er werden geen additionele studies gevonden in een recentere search (Intercollegiate Stroke Working Party, ###) De aanvullende search van reviews en RCT’s na ### leverde een RCT van Kang (###) op Waarneming van de groep verbeterde significant na een gecomputeriseerd revalidatieprogramma ter verbetering van de visuele waarneming door middel van ‘motion tracking technology’ ten opzichte van een cognitief revalidatieprogramma (n=# in beide groepen, vier weken training, drie sessies per week van ## minuten) Uit de Cochrane review van <PERSOON> (###) naar het effect van cognitieve revalidatie op executieve stoornissen bij.
693
fms
van leven of de stemming van de patiënt of de waardering daarvan door mantelzorger of naaste De grootste van deze studies concludeerde dat er verbetering op ADL direct na de behandeling optrad na vijf Een aanvullende search van reviews en RCTs na ### heeft geen nieuwe studies opgeleverd die aan onze Hier werd uitgegaan van Gillespie (###) De bewijsvoering is daarom gebaseerd op ### patiënten na herseninfarct of hersenbloeding in vier trials Groepsgrootte varieerde van ## tot ## patiënten met een andere studie (Edmans, ###) Helaas was de beschrijving van de interventies weinig gedetailleerd Slechts één studie gaf duidelijk de methodiek van blinde randomisatie weer en geen studie heeft lange-termijn uitkomsten Er is geen bewijs gevonden voor de voordelen van behandeling op de gebruikte uitkomstmaten (Barthel Index, Functional Independence Measure (FIM), en Assessment of Motor and Process Skills (AMPS)) (p)#,## voor perceptuele interventie versus controle; p)#,## voor functionele training versus sensorische stimulatie) Er werden geen additionele studies gevonden in een recentere search (Intercollegiate Stroke Working Party, ###) De aanvullende search van reviews en RCT’s na ### leverde een RCT van Kang (###) op Waarneming van de groep verbeterde significant na een gecomputeriseerd revalidatieprogramma ter verbetering van de visuele waarneming door middel van ‘motion tracking technology’ ten opzichte van een cognitief revalidatieprogramma (n=# in beide groepen, vier weken training, drie sessies per week van ## minuten) Uit de Cochrane review van <PERSOON> (###) naar het effect van cognitieve revalidatie op executieve stoornissen bij statistisch significante verbetering van executief functioneren na herseninfarct of hersenbloeding door cognitieve Cha (###) verrichtte recent een systematische review en meta-analyse naar het effect van CBCR in het verbeteren van cognitief functioneren na een herseninfarct of hersenbloeding Hij beschreef ## studies (uit in totaal ###) met in totaal ### herseninfarct of hersenbloeding patiënten CBCR omvatte simulator-gebaseerde Langetermijneffecten en generalisatie naar het dagelijks functioneren werden niet aangetoond Vergelijkbare resultaten zijn gevonden in een recente review naar nieuwe behandelmethoden voor geheugenstoornissen na Behandeling van aandacht, neglect en apraxie laten verbeteringen op gestandaardiseerde neuropsychologische testen direct na de behandeling zien Strategietraining en gebruik van externe hulpmiddelen is effectief bij Managementtraining gecombineerd met problem-solving therapy) Er is geen effect aangetoond op langere termijn of op functionele uitkomstmaten Strategietraining bij apraxie laat ook verbeteringen op ADLfunctioneren zien, kort na training Om de uitgangsvraag te kunnen beantwoorden is er gezocht naar recent gepubliceerde systematische reviews, die sinds de CBO Richtlijn Beroerte, zoals vastgesteld in ###, zijn gepubliceerd met de volgende vraagstelling Wat is het effect van neuropsychologische behandeling bij patiënten met cognitieve stoornissen na een Er werden de volgende subvragen gesteld wat is het effect van neuropsychologische behandeling bij patiënten Speciale aandacht besteden we aan interventies die gebruik maken van computers en multimedia en interventies die gericht zijn op meerdere domeinen De therapie en diagnostiek van afasie wordt behandeld in de module In de databases Medline (OVID), Embase and Cochrane is gezocht met de zoektermen stroke, cognitive.
621
fms
functioneren na herseninfarct of hersenbloeding door cognitieve Cha (###) verrichtte recent een systematische review en meta-analyse naar het effect van CBCR in het verbeteren van cognitief functioneren na een herseninfarct of hersenbloeding Hij beschreef ## studies (uit in totaal ###) met in totaal ### herseninfarct of hersenbloeding patiënten CBCR omvatte simulator-gebaseerde Langetermijneffecten en generalisatie naar het dagelijks functioneren werden niet aangetoond Vergelijkbare resultaten zijn gevonden in een recente review naar nieuwe behandelmethoden voor geheugenstoornissen na Behandeling van aandacht, neglect en apraxie laten verbeteringen op gestandaardiseerde neuropsychologische testen direct na de behandeling zien Strategietraining en gebruik van externe hulpmiddelen is effectief bij Managementtraining gecombineerd met problem-solving therapy) Er is geen effect aangetoond op langere termijn of op functionele uitkomstmaten Strategietraining bij apraxie laat ook verbeteringen op ADLfunctioneren zien, kort na training Om de uitgangsvraag te kunnen beantwoorden is er gezocht naar recent gepubliceerde systematische reviews, die sinds de CBO Richtlijn Beroerte, zoals vastgesteld in ###, zijn gepubliceerd met de volgende vraagstelling Wat is het effect van neuropsychologische behandeling bij patiënten met cognitieve stoornissen na een Er werden de volgende subvragen gesteld wat is het effect van neuropsychologische behandeling bij patiënten Speciale aandacht besteden we aan interventies die gebruik maken van computers en multimedia en interventies die gericht zijn op meerdere domeinen De therapie en diagnostiek van afasie wordt behandeld in de module In de databases Medline (OVID), Embase and Cochrane is gezocht met de zoektermen stroke, cognitive een herseninfarct of hersenbloeding De literatuurzoekactie leverde zes Cochrane reviews op naar het effect van cognitieve revalidatie na een herseninfarct of hersenbloeding op aandachtsstoornissen (Loetscher, ###), ###), motorische apraxie (West, ###) en waarnemingsstoornissen# De search in Medline leverde één metaanalyse op van Rohling in ### en twee recente systematische reviews, een tweede herziening van Cicerone in In aanvulling op de bovenvermelde Cochrane reviews is in de databases Medline (OVID), Embase en Psychinfo vanaf ### met zoektermen gezocht naar systematische reviews en gerandomiseerde klinische trials (RCTs) naar het effect van cognitieve revalidatie na een herseninfarct of hersenbloeding De literatuurzoekactie leverde ### artikelen op Studies werden geselecteerd op grond van de volgende selectiecriteria herseninfarct of Alleen de studies die niet waren meegenomen in de Cochrane reviews zijn beoordeeld Op basis van titel en abstract werden vier additionele meta-analyses, zes systematische reviews en ## RCTs geselecteerd <PERSOON> EM, et al Training memory self-efficacy in the chronic stage after stroke a <PERSOON> A, et al Cognitive rehabilitation for spatial neglect following stroke Cochrane Database Syst <PERSOON> D, et al Non-pharmacological interventions for perceptual disorders following stroke and <PERSOON> G, et al Effectiveness of a process-oriented patient-tailored outpatient neuropsychological rehabilitation programme for patients in the chronic phase after ABI Neuropsychological Rehabilitation Cha and <PERSOON>; Effect of computerbased cognitive rehabilitation for people with stroke a systematic review and metaanalysis; Neurorehabilitation ###;#<DATUM> ###.
595
fms
reviews op naar het effect van cognitieve revalidatie na een herseninfarct of hersenbloeding op aandachtsstoornissen (Loetscher, ###), ###), motorische apraxie (West, ###) en waarnemingsstoornissen# De search in Medline leverde één metaanalyse op van Rohling in ### en twee recente systematische reviews, een tweede herziening van Cicerone in In aanvulling op de bovenvermelde Cochrane reviews is in de databases Medline (OVID), Embase en Psychinfo vanaf ### met zoektermen gezocht naar systematische reviews en gerandomiseerde klinische trials (RCTs) naar het effect van cognitieve revalidatie na een herseninfarct of hersenbloeding De literatuurzoekactie leverde ### artikelen op Studies werden geselecteerd op grond van de volgende selectiecriteria herseninfarct of Alleen de studies die niet waren meegenomen in de Cochrane reviews zijn beoordeeld Op basis van titel en abstract werden vier additionele meta-analyses, zes systematische reviews en ## RCTs geselecteerd <PERSOON> EM, et al Training memory self-efficacy in the chronic stage after stroke a <PERSOON> A, et al Cognitive rehabilitation for spatial neglect following stroke Cochrane Database Syst <PERSOON> D, et al Non-pharmacological interventions for perceptual disorders following stroke and <PERSOON> G, et al Effectiveness of a process-oriented patient-tailored outpatient neuropsychological rehabilitation programme for patients in the chronic phase after ABI Neuropsychological Rehabilitation Cha and <PERSOON>; Effect of computerbased cognitive rehabilitation for people with stroke a systematic review and metaanalysis; Neurorehabilitation ###;#<DATUM> ### Global processing training to improve visuospatial memory deficits after right-brain <PERSOON> T, et al Cognitive rehabilitation for executive dysfunction in adults with stroke or other adult <PERSOON> K, et al Evidence-based cognitive rehabilitation recommendations for clinical practice <PERSOON> JF, et al Evidence-based cognitive rehabilitation updated review of the literature from <PERSOON> rehabilitation for memory deficits following stroke <PERSOON-##> NB Evaluation of rehabilitation of memory in neurological disabilities (ReMiND) a randomized <PERSOON-##> FC, et al Efficacy of strategy training in the left hemisphere stroke patients with <PERSOON-##> EH Cognitive training for memory deficits in stroke patients Neuropsychological Rehabilitation Edmans JA, <PERSOON-##> NB A comparison of two approaches in the treatment of perceptual problems after stroke <PERSOON-##> of memory rehabilitation therapy a meta-analysis of TBI and stroke cognitive rehabilitation <PERSOON-##> H, et al Compensatory strategies for acquired disorders of memory and planning differential effects of a paging system for patients with brain injury of traumatic versus cerebrovascular aetiology <PERSOON-##> CM, <PERSOON-##> JD, et al A prospective study to evaluate a residential community reintegration program for patients with chronic acquired brain injury Arch Phys Med Rehabil ###a;##(#) ###-###.
591
fms
improve visuospatial memory deficits after right-brain <PERSOON> T, et al Cognitive rehabilitation for executive dysfunction in adults with stroke or other adult <PERSOON> K, et al Evidence-based cognitive rehabilitation recommendations for clinical practice <PERSOON> JF, et al Evidence-based cognitive rehabilitation updated review of the literature from <PERSOON> rehabilitation for memory deficits following stroke <PERSOON> NB Evaluation of rehabilitation of memory in neurological disabilities (ReMiND) a randomized <PERSOON> FC, et al Efficacy of strategy training in the left hemisphere stroke patients with <PERSOON> EH Cognitive training for memory deficits in stroke patients Neuropsychological Rehabilitation Edmans JA, <PERSOON> NB A comparison of two approaches in the treatment of perceptual problems after stroke <PERSOON> of memory rehabilitation therapy a meta-analysis of TBI and stroke cognitive rehabilitation <PERSOON-##> H, et al Compensatory strategies for acquired disorders of memory and planning differential effects of a paging system for patients with brain injury of traumatic versus cerebrovascular aetiology <PERSOON-##> CM, <PERSOON-##> JD, et al A prospective study to evaluate a residential community reintegration program for patients with chronic acquired brain injury Arch Phys Med Rehabil ###a;##(#) ##<DATUM> Three-year follow-up results of a residential community reintegration program for patients with chronic acquired brain injury <PERSOON-##> R, et al Prospective study of a community reintegration programme for patients with acquired chronic brain injury effects on caregivers' emotional burden and family functioning <PERSOON-##> Inj ###b;##(<DATUM> ##<DATUM> Gillespie DC, <PERSOON-##> A, <PERSOON-##> CS, et al Rehabilitation for post-stroke cognitive impairment an overview of recommendations arising from systematic reviews of current evidence <PERSOON-##>) National clinical guideline for stroke # ### London, Royal College of Kang SH, <PERSOON-##> D-K, Seo KM, et al A computerized visual perception rehabilitation programme with interactive computer interface using motion tracking technology - a randomized controlled, single-blinded, pilot clinical trial study <PERSOON-##> A, et al Imagery mnemonics for the rehabilitation of memory a randomised group <PERSOON-##> for rehabilitation of executive functions a systematic review of effectiveness in patients with acquired brain injury Disabil Rehabil ###;##(#) ###-## <PERSOON-##> effectiveness of different treatment modalities for the rehabilitation of unilateral <PERSOON-##> NB Cognitive rehabilitation for attention deficits following stroke <PERSOON-##> N, et al.
570
fms
Three-year follow-up results of a residential community reintegration program for patients with chronic acquired brain injury <PERSOON> R, et al Prospective study of a community reintegration programme for patients with acquired chronic brain injury effects on caregivers' emotional burden and family functioning <PERSOON> Inj ###b;##(<DATUM> ##<DATUM> Gillespie DC, <PERSOON> A, <PERSOON> CS, et al Rehabilitation for post-stroke cognitive impairment an overview of recommendations arising from systematic reviews of current evidence <PERSOON>) National clinical guideline for stroke # ### London, Royal College of Kang SH, <PERSOON> D-K, Seo KM, et al A computerized visual perception rehabilitation programme with interactive computer interface using motion tracking technology - a randomized controlled, single-blinded, pilot clinical trial study <PERSOON> A, et al Imagery mnemonics for the rehabilitation of memory a randomised group <PERSOON> for rehabilitation of executive functions a systematic review of effectiveness in patients with acquired brain injury Disabil Rehabil ###;##(#) ###-## <PERSOON> effectiveness of different treatment modalities for the rehabilitation of unilateral <PERSOON-##> NB Cognitive rehabilitation for attention deficits following stroke <PERSOON-##> N, et al <PERSOON-##> P, <PERSOON-##> neglect <PERSOON-##> B, et al Effectiveness of a low intensity outpatient cognitive rehabilitation programme for patients in the chronic phase after acquired brain injury Neuropsychological Rehabilitation ###;##(#) ###-## Rohling ML, Faust ME, <PERSOON-##> B, et al Effectiveness of cognitive rehabilitation following acquired brain injury a metaanalytic re-examination of Cicerone et al 's (###, ###) systematic reviews Neuropsychology ###;##(#) ##-## <PERSOON-##> V, Kent R, et al Pharmacotherapy for treatment of attention deficits after non-progressive acquired <PERSOON-##> J, et al Novel insights into the rehabilitation of memory post acquired brain injury a systematic review <PERSOON-##> ME, <PERSOON-##> for Neglect after Stroke with and without a West C, <PERSOON-##> A, et al Interventions for motor apraxia following stroke <PERSOON-##> CM, Wade DT, et al Efficacy of time pressure management in stroke patients with slowed Wat is de plaats van farmacologische en gedragsmatige interventies voor het reduceren van depressie en/of De volgende screeningsinstrumenten zijn geschikt voor de beoordeling van het bestaan van angst of depressie bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS), <PERSOON-##> Depression Inventory (BDI), Symptom CheckList (SCL-##) subschaal depressie en de Hamilton Depression Scale.
609
fms
<PERSOON> neglect <PERSOON> B, et al Effectiveness of a low intensity outpatient cognitive rehabilitation programme for patients in the chronic phase after acquired brain injury Neuropsychological Rehabilitation ###;##(#) ###-## Rohling ML, Faust ME, <PERSOON> B, et al Effectiveness of cognitive rehabilitation following acquired brain injury a metaanalytic re-examination of Cicerone et al 's (###, ###) systematic reviews Neuropsychology ###;##(#) ##-## <PERSOON> V, Kent R, et al Pharmacotherapy for treatment of attention deficits after non-progressive acquired <PERSOON> J, et al Novel insights into the rehabilitation of memory post acquired brain injury a systematic review <PERSOON> ME, <PERSOON> for Neglect after Stroke with and without a West C, <PERSOON> A, et al Interventions for motor apraxia following stroke <PERSOON> CM, Wade DT, et al Efficacy of time pressure management in stroke patients with slowed Wat is de plaats van farmacologische en gedragsmatige interventies voor het reduceren van depressie en/of De volgende screeningsinstrumenten zijn geschikt voor de beoordeling van het bestaan van angst of depressie bij patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS), <PERSOON-##> Depression Inventory (BDI), Symptom CheckList (SCL-##) subschaal depressie en de Hamilton Depression Scale In de eerste maanden na het herseninfarct of de hersenbloeding wordt het gebruik vooral aangeraden als hiermee de Overweeg behandeling met antidepressiva om depressieve klachten te behandelen, emotionele labiliteit te bijwerkingenprofiel gaat de voorkeur uit naar SSRIs met korte halfwaardetijd, bijvoorbeeld citalopram Bij gecombineerd gebruik met vitamine K antagonisten dient de INR extra gecontroleerd te worden Overweeg bij zowel depressie, angst als bij emotionele labiliteit psycho-educatie voor patiënt en naaste familie Voor angstklachten en post-traumatische stressreactie kan de richtlijn Angststoornissen worden gevolgd hersenletsel (Nederlandse Vereniging voor Revalidatieartsen, ###) Deze richtlijn wordt in ### herzien maar is nog niet beschikbaar bij het verschijnen van deze richtlijn Beroerte De aanbevelingen van de werkgroep uit ### met betrekking tot diagnostiek en behandeling van stemming na herseninfarct of hersenbloeding worden voor zover actueel en relevant in onderstaande aanbevelingen meegenomen Wat betreft de diagnostiek van angst en depressie wordt aanbevolen om screeningsinstrumenten te gebruiken naast het klinisch oordeel en niet al te rigoureus om te gaan met afkappunten <PERSOON-##> (###) onderzocht de diagnostische waarde van diverse checklijsten om depressieve klachten te inventariseren en raadt aan om de HADS, BDI, SCL-## subschaal depressie en de HDS te gebruiken De volgende afkappunten worden aanbevolen voor gebruik bij herseninfarct Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) afkappunt <DATUM> op de totale schaal en <DATUM> op de Vanwege het gebrek aan onderzoek naar de effectiviteit van behandeling van angst na een herseninfarct of Naast onderzoek naar het effect van behandeling van depressie en angst, wordt ook onderzocht of.
598
fms
of de hersenbloeding wordt het gebruik vooral aangeraden als hiermee de Overweeg behandeling met antidepressiva om depressieve klachten te behandelen, emotionele labiliteit te bijwerkingenprofiel gaat de voorkeur uit naar SSRIs met korte halfwaardetijd, bijvoorbeeld citalopram Bij gecombineerd gebruik met vitamine K antagonisten dient de INR extra gecontroleerd te worden Overweeg bij zowel depressie, angst als bij emotionele labiliteit psycho-educatie voor patiënt en naaste familie Voor angstklachten en post-traumatische stressreactie kan de richtlijn Angststoornissen worden gevolgd hersenletsel (Nederlandse Vereniging voor Revalidatieartsen, ###) Deze richtlijn wordt in ### herzien maar is nog niet beschikbaar bij het verschijnen van deze richtlijn Beroerte De aanbevelingen van de werkgroep uit ### met betrekking tot diagnostiek en behandeling van stemming na herseninfarct of hersenbloeding worden voor zover actueel en relevant in onderstaande aanbevelingen meegenomen Wat betreft de diagnostiek van angst en depressie wordt aanbevolen om screeningsinstrumenten te gebruiken naast het klinisch oordeel en niet al te rigoureus om te gaan met afkappunten <PERSOON> (###) onderzocht de diagnostische waarde van diverse checklijsten om depressieve klachten te inventariseren en raadt aan om de HADS, BDI, SCL-## subschaal depressie en de HDS te gebruiken De volgende afkappunten worden aanbevolen voor gebruik bij herseninfarct Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) afkappunt <DATUM> op de totale schaal en <DATUM> op de Vanwege het gebrek aan onderzoek naar de effectiviteit van behandeling van angst na een herseninfarct of Naast onderzoek naar het effect van behandeling van depressie en angst, wordt ook onderzocht of Uit een Cochrane review van Hackett (###) naar preventieve behandeling van depressie bleek dat de tien gevonden farmacologische trials geen effect lieten zien terwijl de vier psychotherapie trials een kleine maar significante verbetering van stemming en preventie van depressie lieten zien ‘Problem solving therapy’ en ‘motivational interviewing’ zijn effectieve technieken <PERSOON> (###) liet in een meta-analyse zien dat fluoxetine effectief is om depressie te voorkomen, maar niet om de ernst van de symptomen te verminderen Mihacipram bleek effectief in het voorkomen van depressie bij acute herseninfarct patiënten (Tsai, ###), evenals vitamine B toediening (Almeida, ###) De meta-analyse van Juagnco (###) liet zien dat SSRIs de incidentie van depressie kunnen reduceren (RR=#,##) waarbij er geen significante verschillen waren in bijwerkingen De SSRIs worden bij voorkeur voor een jaar voorgeschreven (Salter, ###) Uit een recente review van Mikami (###) bleek dat escitalopram en problem solving therapy effectief zijn om gegeneraliseerde angststoornissen te voorkomen Uit de aanvullende search kwamen diverse alternatieve behandelvormen voor angst en depressie naar voren die mogelijk veelbelovend kunnen zijn, maar meer kwalitatief hoogwaardig effectonderzoek is nodig op deze (<PERSOON>, ###), vitamine <PERSOON>, ###), informatievoorziening en andere verpleegkundige interventies (de systeembehandeling (Alexopoulos, ###), oosterse geneeswijzen (<PERSOON>, ###), een specifiek ActivateInitiate-Monitor programma (<PERSOON>, ###) en tenslotte electroconvulsieve therapie voor ernstige refractaire depressie (Lokk, ###) Daarnaast worden er ook studies uitgevoerd waarbij behandeling met antidepressiva wordt toegepast om functionele uitkomsten te verbeteren, ongeacht de aanwezigheid van depressieve klachten; Depressie en angst komen vaak voor na een herseninfarct of hersenbloeding.
658
fms
van Hackett (###) naar preventieve behandeling van depressie bleek dat de tien gevonden farmacologische trials geen effect lieten zien terwijl de vier psychotherapie trials een kleine maar significante verbetering van stemming en preventie van depressie lieten zien ‘Problem solving therapy’ en ‘motivational interviewing’ zijn effectieve technieken <PERSOON> (###) liet in een meta-analyse zien dat fluoxetine effectief is om depressie te voorkomen, maar niet om de ernst van de symptomen te verminderen Mihacipram bleek effectief in het voorkomen van depressie bij acute herseninfarct patiënten (Tsai, ###), evenals vitamine B toediening (Almeida, ###) De meta-analyse van Juagnco (###) liet zien dat SSRIs de incidentie van depressie kunnen reduceren (RR=#,##) waarbij er geen significante verschillen waren in bijwerkingen De SSRIs worden bij voorkeur voor een jaar voorgeschreven (Salter, ###) Uit een recente review van Mikami (###) bleek dat escitalopram en problem solving therapy effectief zijn om gegeneraliseerde angststoornissen te voorkomen Uit de aanvullende search kwamen diverse alternatieve behandelvormen voor angst en depressie naar voren die mogelijk veelbelovend kunnen zijn, maar meer kwalitatief hoogwaardig effectonderzoek is nodig op deze (<PERSOON>, ###), vitamine <PERSOON>, ###), informatievoorziening en andere verpleegkundige interventies (de systeembehandeling (Alexopoulos, ###), oosterse geneeswijzen (<PERSOON>, ###), een specifiek ActivateInitiate-Monitor programma (<PERSOON>, ###) en tenslotte electroconvulsieve therapie voor ernstige refractaire depressie (Lokk, ###) Daarnaast worden er ook studies uitgevoerd waarbij behandeling met antidepressiva wordt toegepast om functionele uitkomsten te verbeteren, ongeacht de aanwezigheid van depressieve klachten; Depressie en angst komen vaak voor na een herseninfarct of hersenbloeding bij meer dan een vijfde van de patiënten in de eerste maanden na met een herseninfarct of hersenbloeding optreden (<PERSOON>, ###) Vergelijkbare resultaten zijn recent gevonden (<PERSOON>, ###) in een cohort van ### herseninfarct of hersenbloeding patiënten, waarbij ##,#% twee maanden na de herseninfarct of hersenbloeding lichte tot zeer enstige depressieve symptomen had, Meer dan zes maanden na herseninfarct of hersenbloeding is nog steeds ## tot ##% van de patiënten depressief, terwijl ## tot ##% angstig is en na twee jaar worden zelfs ###) Depressie en angst komen vaak samen voor, maar angst kan ook op zichzelf staan en wordt vaak onderschat Gezien de prevalentie en de negatieve impact van depressie en angst op het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven (<PERSOON>, ###) is het van belang hierop alert te zijn in de klinische praktijk en De antidepressiva-groepen SSRIs en TCAs zijn effectief om depressieve klachten te verminderen vergeleken met geen behandeling of placebo Antidepressiva zijn effectief om emotionele labiliteit te verminderen en controle over emotionele ontremming (dwanglachen Het is onduidelijk wat het effect van cognitieve gedragstherapie is op reductie van depressie Het is onduidelijk hoe angst na herseninfarct of –bloeding het beste kan worden behandeld Er zijn vier recente Cochrane reviews gevonden die relevant zijn voor de uitgangsvraag In een review uit ### (Hackett) over de behandeling van depressie werden ## trials meegenomen waarin ## farmacologische middelen zijn onderzocht en vier trials het effect van gedragsmatige behandeling nortriptyline).
679
fms
dan een vijfde van de patiënten in de eerste maanden na met een herseninfarct of hersenbloeding optreden (<PERSOON>, ###) Vergelijkbare resultaten zijn recent gevonden (<PERSOON>, ###) in een cohort van ### herseninfarct of hersenbloeding patiënten, waarbij ##,#% twee maanden na de herseninfarct of hersenbloeding lichte tot zeer enstige depressieve symptomen had, Meer dan zes maanden na herseninfarct of hersenbloeding is nog steeds ## tot ##% van de patiënten depressief, terwijl ## tot ##% angstig is en na twee jaar worden zelfs ###) Depressie en angst komen vaak samen voor, maar angst kan ook op zichzelf staan en wordt vaak onderschat Gezien de prevalentie en de negatieve impact van depressie en angst op het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven (<PERSOON>, ###) is het van belang hierop alert te zijn in de klinische praktijk en De antidepressiva-groepen SSRIs en TCAs zijn effectief om depressieve klachten te verminderen vergeleken met geen behandeling of placebo Antidepressiva zijn effectief om emotionele labiliteit te verminderen en controle over emotionele ontremming (dwanglachen Het is onduidelijk wat het effect van cognitieve gedragstherapie is op reductie van depressie Het is onduidelijk hoe angst na herseninfarct of –bloeding het beste kan worden behandeld Er zijn vier recente Cochrane reviews gevonden die relevant zijn voor de uitgangsvraag In een review uit ### (Hackett) over de behandeling van depressie werden ## trials meegenomen waarin ## farmacologische middelen zijn onderzocht en vier trials het effect van gedragsmatige behandeling nortriptyline) #,##; ##% BI #,## tot #,##) en verbetering van scores op depressie vragenlijsten door farmacologische op verbetering van cognitieve functies, ADL functioneren of vermindering van beperkingen In de review van Mead (###) is onderzocht welk effect toediening van SSRIs heeft op het herstel na een herseninfarct of hersenbloeding In de meta-analyse werden ## trials meegenomen waarbij een positief effect op neurologische stoornissen, ADL afhankelijkheid, mate van beperkingen, angst en depressie werd gevonden Echter, de grote variabiliteit tussen de studies en de methodologische beperkingen laten geen eenduidige conclusies toe Uit de aanvullende search naar farmacologische behandeling van depressie bleek uit een kleine studie dat SSRIs, in het bijzonder fluvoxamine, naast een gunstige invloed op de depressieve toestand, ook een gunstig effect had op slaapstoornissen na een herseninfarct (Sunami, ###) Delban (###) combineerde fysiotherapie met De gedragsmatige interventies in de review van Hackett (###) betroffen problem solving therapy in combinatie Uit de aanvullende search naar gedragsmatige interventies komen twee RCTs naar voren met veelbelovende resultaten Een gedragstherapie specifiek ontwikkeld voor herseninfarct of hersenbloeding patiënten met afasie (CALM Communication and Low Mood) bleek effectief in het verbeteren van stemming (<PERSOON>, ###) en tot kostenbesparing te kunnen leiden ten opzichte van usual care over een periode van zes maanden (Humphreys, ###) In de RCT van <PERSOON> (###) kregen patiënten (n=###) een korte psychosociale gedragsinterventie aangeboden naast het gebruik van antidepressiva Deze behandeling bleek zowel op korte (p(#,###) als lange termijn (p(#,##) effectief in termen van lagere depressie scores en grotere remissie Het gemiddelde.
668
fms
op depressie vragenlijsten door farmacologische op verbetering van cognitieve functies, ADL functioneren of vermindering van beperkingen In de review van Mead (###) is onderzocht welk effect toediening van SSRIs heeft op het herstel na een herseninfarct of hersenbloeding In de meta-analyse werden ## trials meegenomen waarbij een positief effect op neurologische stoornissen, ADL afhankelijkheid, mate van beperkingen, angst en depressie werd gevonden Echter, de grote variabiliteit tussen de studies en de methodologische beperkingen laten geen eenduidige conclusies toe Uit de aanvullende search naar farmacologische behandeling van depressie bleek uit een kleine studie dat SSRIs, in het bijzonder fluvoxamine, naast een gunstige invloed op de depressieve toestand, ook een gunstig effect had op slaapstoornissen na een herseninfarct (Sunami, ###) Delban (###) combineerde fysiotherapie met De gedragsmatige interventies in de review van Hackett (###) betroffen problem solving therapy in combinatie Uit de aanvullende search naar gedragsmatige interventies komen twee RCTs naar voren met veelbelovende resultaten Een gedragstherapie specifiek ontwikkeld voor herseninfarct of hersenbloeding patiënten met afasie (CALM Communication and Low Mood) bleek effectief in het verbeteren van stemming (<PERSOON>, ###) en tot kostenbesparing te kunnen leiden ten opzichte van usual care over een periode van zes maanden (Humphreys, ###) In de RCT van <PERSOON> (###) kregen patiënten (n=###) een korte psychosociale gedragsinterventie aangeboden naast het gebruik van antidepressiva Deze behandeling bleek zowel op korte (p(#,###) als lange termijn (p(#,##) effectief in termen van lagere depressie scores en grotere remissie Het gemiddelde controlegroep na ## maanden statistisch significant (p=#,##) en klinisch relevant verschillend tussen de groepen Uit twee reviews (Burton, ###; Anger, ###) blijkt dat er geen studies zijn uitgevoerd naar de behandeling van angst en slechts twee trials zijn uitgevoerd naar de behandeling van angst in combinatie met depressie Behandeling met paroxetine al of niet in combinatie met psychotherapie bleek effectiever te zijn dan usual care (n=##) de gemiddelde angstscores op de Hamilton Anxiety Scale (HAM) waren ##% respectievelijk ##% lager dan in de usual care groep (p(#,###) (Whang, ###) Zang (###) onderzocht de effectiviteit van buspirone hydrochloride ten opzichte van usual care (n=##); de patiënten in de buspirone groep lieten een significant grotere afname in HAM ernst score zien na vier weken behandeling (p(#,###) In ### verscheen een review naar de farmacologische behandeling van dwanglachen en -huilen (Hackett, ###) Van de zeven gevonden trials (n=###) waren gegevens beschikbaar uit vijf trials (n=###) In deze studies werden de volgende behandeleffecten gevonden ##% reductie van toegenomen emotionaliteit, reductie van huilbuien en afname van labiliteit op de Pathological Laughter and Crying Scale Er lijkt niet één specifiek antidepressivum het meest geschikt voor de behandeling van toegenomen emotionaliteit In de database van Cochrane reviews is gezocht naar reviews met betrekking tot stroke, depression en anxiety aanvulling op de Cochrane reviews is in de databases Medline (OVID), Embase Psychinfo vanaf ### met relevante zoektermen gezocht naar farmacologische en gedragsmatige interventies De zoekverantwoording is weergegeven in de bijlage.
685
fms
en klinisch relevant verschillend tussen de groepen Uit twee reviews (Burton, ###; Anger, ###) blijkt dat er geen studies zijn uitgevoerd naar de behandeling van angst en slechts twee trials zijn uitgevoerd naar de behandeling van angst in combinatie met depressie Behandeling met paroxetine al of niet in combinatie met psychotherapie bleek effectiever te zijn dan usual care (n=##) de gemiddelde angstscores op de Hamilton Anxiety Scale (HAM) waren ##% respectievelijk ##% lager dan in de usual care groep (p(#,###) (Whang, ###) Zang (###) onderzocht de effectiviteit van buspirone hydrochloride ten opzichte van usual care (n=##); de patiënten in de buspirone groep lieten een significant grotere afname in HAM ernst score zien na vier weken behandeling (p(#,###) In ### verscheen een review naar de farmacologische behandeling van dwanglachen en -huilen (Hackett, ###) Van de zeven gevonden trials (n=###) waren gegevens beschikbaar uit vijf trials (n=###) In deze studies werden de volgende behandeleffecten gevonden ##% reductie van toegenomen emotionaliteit, reductie van huilbuien en afname van labiliteit op de Pathological Laughter and Crying Scale Er lijkt niet één specifiek antidepressivum het meest geschikt voor de behandeling van toegenomen emotionaliteit In de database van Cochrane reviews is gezocht naar reviews met betrekking tot stroke, depression en anxiety aanvulling op de Cochrane reviews is in de databases Medline (OVID), Embase Psychinfo vanaf ### met relevante zoektermen gezocht naar farmacologische en gedragsmatige interventies De zoekverantwoording is weergegeven in de bijlage farmacologische interventies en ## reviews en ### RCTs voor gedragsmatige interventies Studies werden RCT, Engelse taal Alleen de studies die niet waren meegenomen in de Cochrane reviews zijn geselecteerd voor inclusie Op basis van titel en abstract werden in eerste instantie ## studies met betrekking tot farmacologische interventies en ## studies met betrekking tot gedragsmatige interventies voorgeselecteerd Na raadpleging van de volledige tekst en verwijdering van dubbelingen werden ## studies met betrekking tot farmacologische behandeling en ## studies met betrekking tot gedragsmatige behandeling definitief geselecteerd <PERSOON> R, et al Personality and vulnerability to depression in stroke patients a #-year prospective <PERSOON> R, et al Validity of the beck depression inventory, hospital anxiety and depression scale, SCL##, and hamilton depression rating scale as screening instruments for depression in stroke patients Psychosomatics Alexopoulos GS, Wilkins VM, <PERSOON> P, et al Ecosystem focused therapy in poststroke depression a preliminary study Almeida OP, Marsh K, <PERSOON> H, et al B-vitamins reduce the long-term risk of depression after stroke <PERSOON> VITATOPS-DEP Anger WH, Jr Interventions for treating anxiety after stroke International Journal of <PERSOON> J, et al Interventions for treating anxiety after stroke Cochrane Database of <PERSOON> controlled trial of home rehabilitation for patients with ischemic stroke impact upon disability and elderly depression <PERSOON> of the Japanese Psychogeriatric Society.
626
fms
gedragsmatige interventies Studies werden RCT, Engelse taal Alleen de studies die niet waren meegenomen in de Cochrane reviews zijn geselecteerd voor inclusie Op basis van titel en abstract werden in eerste instantie ## studies met betrekking tot farmacologische interventies en ## studies met betrekking tot gedragsmatige interventies voorgeselecteerd Na raadpleging van de volledige tekst en verwijdering van dubbelingen werden ## studies met betrekking tot farmacologische behandeling en ## studies met betrekking tot gedragsmatige behandeling definitief geselecteerd <PERSOON> R, et al Personality and vulnerability to depression in stroke patients a #-year prospective <PERSOON> R, et al Validity of the beck depression inventory, hospital anxiety and depression scale, SCL##, and hamilton depression rating scale as screening instruments for depression in stroke patients Psychosomatics Alexopoulos GS, Wilkins VM, <PERSOON> P, et al Ecosystem focused therapy in poststroke depression a preliminary study Almeida OP, Marsh K, <PERSOON> H, et al B-vitamins reduce the long-term risk of depression after stroke <PERSOON> VITATOPS-DEP Anger WH, Jr Interventions for treating anxiety after stroke International Journal of <PERSOON> J, et al Interventions for treating anxiety after stroke Cochrane Database of <PERSOON> controlled trial of home rehabilitation for patients with ischemic stroke impact upon disability and elderly depression <PERSOON> of the Japanese Psychogeriatric Society Rehabilitation Guideline Stroke Working G A systematic review of therapeutic interventions for poststroke depression and the role of nurses Journal of <PERSOON> I, et al Anxiety and depression in the first six months after stroke A longitudinal multicentre <PERSOON-##> J Effect of methylphenidate and/or levodopa combined with physiotherapy on mood <PERSOON-##> LO, et al Cerebrovascular diseases and depression epidemiology, mechanisms and Hackett ML, <PERSOON-##> CS, House A, et al Interventions for treating depression after stroke Cochrane Database Syst Rev Hackett ML, <PERSOON-##> M, <PERSOON-##> CS, et al Pharmaceutical interventions for emotionalism after stroke Update of Cochrane Humphreys I, <PERSOON-##> C, et al Cost analysis of the Communication and Low Mood (CALM) randomised trial of behavioural therapy for stroke patients with aphasia <PERSOON-##> C, et al <PERSOON> positive effect of integrated care on depressive symptoms in stroke survivors Juangco DNA Selective serotonin reuptake inhibitors for the prevention of post stroke depression A meta analysis <PERSOON-##> K, et al Depression in acute stroke prevalence, dominant symptoms, and <PERSOON-##> S, et al A systematic review of the benefits of mindfulness-based interventions following <PERSOON-##> LT, <PERSOON-##> SH, Ge HY, et al.
565
fms
A systematic review of therapeutic interventions for poststroke depression and the role of nurses Journal of <PERSOON> I, et al Anxiety and depression in the first six months after stroke A longitudinal multicentre <PERSOON> J Effect of methylphenidate and/or levodopa combined with physiotherapy on mood <PERSOON> LO, et al Cerebrovascular diseases and depression epidemiology, mechanisms and Hackett ML, <PERSOON> CS, House A, et al Interventions for treating depression after stroke Cochrane Database Syst Rev Hackett ML, <PERSOON> M, <PERSOON> CS, et al Pharmaceutical interventions for emotionalism after stroke Update of Cochrane Humphreys I, <PERSOON> C, et al Cost analysis of the Communication and Low Mood (CALM) randomised trial of behavioural therapy for stroke patients with aphasia <PERSOON> C, et al <PERSOON> positive effect of integrated care on depressive symptoms in stroke survivors Juangco DNA Selective serotonin reuptake inhibitors for the prevention of post stroke depression A meta analysis <PERSOON> K, et al Depression in acute stroke prevalence, dominant symptoms, and <PERSOON-##> S, et al A systematic review of the benefits of mindfulness-based interventions following <PERSOON-##> LT, <PERSOON> SH, Ge HY, et al <PERSOON-##> of depression in elderly stroke patients Neuropsychiatric Disease & Treatment Mead GE, Hsieh C, <PERSOON-##> R, et al Selective serotonin reuptake inhibitors for stroke recovery <PERSOON-##> K, et al <PERSOON-##> stroke depression symptoms Therapeutic interventions initiated more than six months Mikami K, <PERSOON-##> RE, Moser DJ, et al Prevention of post-stroke generalized anxiety disorder, using escitalopram or <PERSOON-##> KJ, et al Brief psychosocial-behavioral intervention with antidepressant reduces poststroke depression significantly more than usual care with antidepressant living well with stroke randomized, controlled trial Multidisciplinaire richtlijn angststoornissen Richtlijn voor de diagnostiek, behandeling en begeleiding van volwassen Nederlandse Vereniging voor Revalidatieartsen Richtlijn Behandeling van neuropsychiatrische gevolgen van nietaangeboren hersenletsel <PERSOON-##> DY, et al Effectiveness and safety of Wuling capsule for post stroke depression a systematic <PERSOON-##> L, et al Prevention of poststroke depression does prophylactic pharmacotherapy work? [<PERSOON-##> Y, et al A preliminary study of fluvoxamine maleate on depressive state and serum melatonin <PERSOON-##> MF, Macniven JA, et al Communication and Low Mood (CALM) a randomized controlled trial of behavioural therapy for stroke patients with aphasia <PERSOON-##> CL, Chou SY, et al Prevention of poststroke depression with milnacipran in patients with acute ischemic stroke.
557
fms
patients Neuropsychiatric Disease & Treatment Mead GE, Hsieh C, <PERSOON> R, et al Selective serotonin reuptake inhibitors for stroke recovery <PERSOON> K, et al <PERSOON> stroke depression symptoms Therapeutic interventions initiated more than six months Mikami K, <PERSOON> RE, Moser DJ, et al Prevention of post-stroke generalized anxiety disorder, using escitalopram or <PERSOON> KJ, et al Brief psychosocial-behavioral intervention with antidepressant reduces poststroke depression significantly more than usual care with antidepressant living well with stroke randomized, controlled trial Multidisciplinaire richtlijn angststoornissen Richtlijn voor de diagnostiek, behandeling en begeleiding van volwassen Nederlandse Vereniging voor Revalidatieartsen Richtlijn Behandeling van neuropsychiatrische gevolgen van nietaangeboren hersenletsel <PERSOON> DY, et al Effectiveness and safety of Wuling capsule for post stroke depression a systematic <PERSOON> L, et al Prevention of poststroke depression does prophylactic pharmacotherapy work? [<PERSOON> Y, et al A preliminary study of fluvoxamine maleate on depressive state and serum melatonin <PERSOON> MF, Macniven JA, et al Communication and Low Mood (CALM) a randomized controlled trial of behavioural therapy for stroke patients with aphasia <PERSOON-##> CL, Chou SY, et al Prevention of poststroke depression with milnacipran in patients with acute ischemic stroke Psychological Factors Determine Depressive Symptomatology After Stroke <PERSOON-##> X, <PERSOON-##> H, <PERSOON-##> CL A clinical trial of paroxetine and psychotherapy in patients with poststroke depression and anxiety <PERSOON-##> stroke depression Epidemiology, pathophysiology, and biological treatment <PERSOON-##> T, et al Care management of poststroke depression a randomized, controlled trial Stroke <PERSOON-##> SD Fluoxetine for the prophylaxis of poststroke depression in patients with stroke a meta-analysis <PERSOON-##> HL, <PERSOON-##> of buspironehydrochloride on post-stroke affective disorder and neuralfunction Welke interventies kunnen worden aanbevolen voor het verbeteren van functioneren, stemming en welbevinden en verminderen van zorglast/stress bij mantelzorgers van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding? Veel patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding worden naar huis ontslagen en dit aantal zal de komende jaren verder stijgen <PERSOON-##> wordt de zorg vooral geleverd door mantelzorgers Besteed specifiek Meet de door de partner ervaren belasting met een standaard meetinstrument; bij voorkeur de Caregiver Strain de naaste zelf en veel andere zorgtaken zoals verzorging van kinderen) bij de start van de revalidatie op te de gevolgen van een herseninfarct of hersenbloeding en mogelijke vormen van zorg en ondersteuning die in de regio beschikbaar zijn, dient altijd aangeboden te worden aan de mantelzorgers Partnercursussen en Bij de informatievoorziening aan patiënt en naaste dient specifieke aandacht te worden besteed aan de.
553
fms
Determine Depressive Symptomatology After Stroke <PERSOON> X, <PERSOON> H, <PERSOON> CL A clinical trial of paroxetine and psychotherapy in patients with poststroke depression and anxiety <PERSOON> stroke depression Epidemiology, pathophysiology, and biological treatment <PERSOON> T, et al Care management of poststroke depression a randomized, controlled trial Stroke <PERSOON> SD Fluoxetine for the prophylaxis of poststroke depression in patients with stroke a meta-analysis <PERSOON> HL, <PERSOON> of buspironehydrochloride on post-stroke affective disorder and neuralfunction Welke interventies kunnen worden aanbevolen voor het verbeteren van functioneren, stemming en welbevinden en verminderen van zorglast/stress bij mantelzorgers van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding? Veel patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding worden naar huis ontslagen en dit aantal zal de komende jaren verder stijgen <PERSOON> wordt de zorg vooral geleverd door mantelzorgers Besteed specifiek Meet de door de partner ervaren belasting met een standaard meetinstrument; bij voorkeur de Caregiver Strain de naaste zelf en veel andere zorgtaken zoals verzorging van kinderen) bij de start van de revalidatie op te de gevolgen van een herseninfarct of hersenbloeding en mogelijke vormen van zorg en ondersteuning die in de regio beschikbaar zijn, dient altijd aangeboden te worden aan de mantelzorgers Partnercursussen en Bij de informatievoorziening aan patiënt en naaste dient specifieke aandacht te worden besteed aan de altijd begrepen worden en de kwaliteit van leven kunnen beïnvloeden Seksuele functiestoornissen dienen besproken te worden en zonodig dient een verwijzing naar een seksuoloog te volgen Daarnaast is het van belang om de mantelzorgers kennis over de gevolgen van een herseninfarct of hersenbloeding en praktische en probleemoplossende vaardigheden aan te leren en te ondersteunen bij het omgaan met stress, en hen zo te helpen bij de zorg voor hun naaste met een herseninfarct of hersenbloeding Familiebesprekingen dienen deel uit te maken van de standaardzorg voor de patiënt met een herseninfarct of Maak afspraken binnen de stroke service en leg schriftelijk vast wie de contacten met en eventuele zorg voor de In de vorige versie van de Richtlijn Beroerte werd naast de vraag welke interventies effectief zijn voor begeleiding van mantelzorgers, ook geadviseerd over de wijze waarop overbelasting bij mantelzorgers het beste in kaart kan worden gebracht en welke mantelzorgers at risk zijn voor overbelasting De aanbevelingen op deze Na ontslag van een patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding naar huis, zowel na ziekenhuisopname als na (poli)klinische revalidatiebehandeling, moet er altijd een controleafspraak worden aangeboden voor zowel de patiënt als de partner Het verdient aanbeveling om bij deze contacten de door de partner ervaren belasting met een standaard meetinstrument vast te leggen De Caregiver Strain Index (CSI) heeft hierbij de voorkeur De vragenlijst kan vooraf aan de partner worden toegestuurd Gezien het feit dat overbelasting van naastbetrokkenen van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding op langere termijn vaak al voorspeld.
533
fms
Seksuele functiestoornissen dienen besproken te worden en zonodig dient een verwijzing naar een seksuoloog te volgen Daarnaast is het van belang om de mantelzorgers kennis over de gevolgen van een herseninfarct of hersenbloeding en praktische en probleemoplossende vaardigheden aan te leren en te ondersteunen bij het omgaan met stress, en hen zo te helpen bij de zorg voor hun naaste met een herseninfarct of hersenbloeding Familiebesprekingen dienen deel uit te maken van de standaardzorg voor de patiënt met een herseninfarct of Maak afspraken binnen de stroke service en leg schriftelijk vast wie de contacten met en eventuele zorg voor de In de vorige versie van de Richtlijn Beroerte werd naast de vraag welke interventies effectief zijn voor begeleiding van mantelzorgers, ook geadviseerd over de wijze waarop overbelasting bij mantelzorgers het beste in kaart kan worden gebracht en welke mantelzorgers at risk zijn voor overbelasting De aanbevelingen op deze Na ontslag van een patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding naar huis, zowel na ziekenhuisopname als na (poli)klinische revalidatiebehandeling, moet er altijd een controleafspraak worden aangeboden voor zowel de patiënt als de partner Het verdient aanbeveling om bij deze contacten de door de partner ervaren belasting met een standaard meetinstrument vast te leggen De Caregiver Strain Index (CSI) heeft hierbij de voorkeur De vragenlijst kan vooraf aan de partner worden toegestuurd Gezien het feit dat overbelasting van naastbetrokkenen van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding op langere termijn vaak al voorspeld de start van de revalidatie op te sporen en extra te begeleiden Bij de controleafspraak met de herseninfarct of hersenbloeding patiënt en de partner/naastbetrokkenen wordt expliciet nagegaan wat de specifieke problemen en behoeften van de betrokkenen zijn Indien het juist de mantelzorgers zijn die klachten presenteren op emotioneel gebied, wordt de begeleiding specifiek gericht op de mantelzorgers als aparte vorm van zorg en niet als onderdeel van de zorg voor de patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding Het is van belang om binnen de stroke service af te spreken en vast te leggen wie de contacten en eventuele zorg voor de Partners die overbelast zijn (vastgesteld met een gestandaardiseerde meting) of een grotere kans hebben op overbelasting op basis van het risicoprofiel, dienen adequate professionele zorg aangeboden te krijgen Nu in de huidige zorg steeds meer patiënten naar huis worden ontslagen, wordt de rol voor mantelzorgers steeds groter Bij mantelzorgers dient niet alleen gedacht te worden aan partners, maar ook aan andere familieleden (kinderen) en andere naastbetrokkenen van de patiënt De zorg op de lange termijn dient dan ook van een patiëntgericht perspectief naar een familiegericht perspectief te worden verschoven De draagkracht van de mantelzorgers dient expliciet meegenomen te worden bij de beslissing over ontslag naar huis Druk op mantelzorgers van patiënten na herseninfarct of hersenbloeding is hoog, ##-##% heeft klachten passend bij overbelasting (<PERSOON>), ## tot ##% heeft angst of somberheidgevoelens (Witz, ###) Een hoge mate van stress kan een negatief effect hebben op de gezondheidstoestand, welbevinden en kwaliteit van leven van mantelzorgers.
562
fms
extra te begeleiden Bij de controleafspraak met de herseninfarct of hersenbloeding patiënt en de partner/naastbetrokkenen wordt expliciet nagegaan wat de specifieke problemen en behoeften van de betrokkenen zijn Indien het juist de mantelzorgers zijn die klachten presenteren op emotioneel gebied, wordt de begeleiding specifiek gericht op de mantelzorgers als aparte vorm van zorg en niet als onderdeel van de zorg voor de patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding Het is van belang om binnen de stroke service af te spreken en vast te leggen wie de contacten en eventuele zorg voor de Partners die overbelast zijn (vastgesteld met een gestandaardiseerde meting) of een grotere kans hebben op overbelasting op basis van het risicoprofiel, dienen adequate professionele zorg aangeboden te krijgen Nu in de huidige zorg steeds meer patiënten naar huis worden ontslagen, wordt de rol voor mantelzorgers steeds groter Bij mantelzorgers dient niet alleen gedacht te worden aan partners, maar ook aan andere familieleden (kinderen) en andere naastbetrokkenen van de patiënt De zorg op de lange termijn dient dan ook van een patiëntgericht perspectief naar een familiegericht perspectief te worden verschoven De draagkracht van de mantelzorgers dient expliciet meegenomen te worden bij de beslissing over ontslag naar huis Druk op mantelzorgers van patiënten na herseninfarct of hersenbloeding is hoog, ##-##% heeft klachten passend bij overbelasting (<PERSOON>), ## tot ##% heeft angst of somberheidgevoelens (Witz, ###) Een hoge mate van stress kan een negatief effect hebben op de gezondheidstoestand, welbevinden en kwaliteit van leven van mantelzorgers Gerichte informatievoorziening kan de kennis over de gevolgen van een herseninfarct of hersenbloeding bij mantelzorgers vergroten, maar heeft geen effect op stemming van en omgaan met stress kunnen het welbevinden van mantelzorgers vergroten en de In de behoefte aan educatie en steun bij patiënten en mantelzorgers tijdens de De review van Legg (###) beschrijft de effecten van interventiestudies gericht op mantelzorgers van herseninfarct of hersenbloeding patiënten en of het effect van de interventies in bepaalde groepen van mantelzorgers groter is Er werden acht RCTs geïncludeerd met een totaal van ### mantelzorgers Primair werd gekeken naar effecten op mantelzorgers’ ervaren stress en druk, secundair naar angst, depressie, gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven en tevredenheid De interventies werden verdeeld in drie vormen #) aanleren van vaardigheden voor het geven van persoonlijke verzorging; #) steun en informatie over de te bereiken instanties en hulp; #) psycho-educatie gericht op zelfvertrouwen en copingstrategieën In één studie werden mantelzorgers getraind in vaardigheden m b t het geven van persoonlijke verzorging (Kalra ###) Het van steun en informatie op ervaren stress werd in twee studies onderzocht (Mant, ###; Yoo, ###) en gaf in beide studies geen verbetering van ervaren stress Psycho-educatie gaf in een gepoold resultaat van twee studies geen significant verschil in effect op ervaren stress en druk bij mantelzorgers, gemeten met de burden (Kalra, ###) onderzocht het effect van het aanleren van vaardigheden op angst, gemeten met de Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS), en vond geen verschil tussen interventie en controlegroep.
607
fms
kan de kennis over de gevolgen van een herseninfarct of hersenbloeding bij mantelzorgers vergroten, maar heeft geen effect op stemming van en omgaan met stress kunnen het welbevinden van mantelzorgers vergroten en de In de behoefte aan educatie en steun bij patiënten en mantelzorgers tijdens de De review van Legg (###) beschrijft de effecten van interventiestudies gericht op mantelzorgers van herseninfarct of hersenbloeding patiënten en of het effect van de interventies in bepaalde groepen van mantelzorgers groter is Er werden acht RCTs geïncludeerd met een totaal van ### mantelzorgers Primair werd gekeken naar effecten op mantelzorgers’ ervaren stress en druk, secundair naar angst, depressie, gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven en tevredenheid De interventies werden verdeeld in drie vormen #) aanleren van vaardigheden voor het geven van persoonlijke verzorging; #) steun en informatie over de te bereiken instanties en hulp; #) psycho-educatie gericht op zelfvertrouwen en copingstrategieën In één studie werden mantelzorgers getraind in vaardigheden m b t het geven van persoonlijke verzorging (Kalra ###) Het van steun en informatie op ervaren stress werd in twee studies onderzocht (Mant, ###; Yoo, ###) en gaf in beide studies geen verbetering van ervaren stress Psycho-educatie gaf in een gepoold resultaat van twee studies geen significant verschil in effect op ervaren stress en druk bij mantelzorgers, gemeten met de burden (Kalra, ###) onderzocht het effect van het aanleren van vaardigheden op angst, gemeten met de Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS), en vond geen verschil tussen interventie en controlegroep een significant verschil in depressie, eveneens gemeten met de HADS, ten faveure van de interventiegroep informatie en psycho-educatie lieten geen verschil zien op preventie van depressie van de mantelzorger in interventie- en controlegroep Gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven, gemeten met de EuroQOL, werd als beter ervaren in de interventiegroep die vaardigheden aangeleerd kregen (MD -##,##; ##% BI -##,## tot -#,##; p(#,###) (Kalra, ###) Het geven van ondersteuning en informatie werd in twee studies onderzocht en gaf geen eensluidend positief resultaat op de gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven Larson (###) kon geen verschil aantonen op de EuroQOL tussen interventie en controlegroep, terwijl Mant (###) significante verbeteringen op vijf van de acht domeinen van de SF## liet zien De ervaren tevredenheid over geboden informatie (over het herseninfarct of de hersenbloeding zelf of beschikbare voorzieningen) gaf in de ene studie deels een significante verbetering (alleen over tevredenheid omtrent de geboden informatie over oorzaken van het herseninfarct of de hersenbloeding, niet over voorkomen van een recidief) in de interventiegroep en in de andere werd een meer constante tevredenheid over tijd gezien ten opzichte van een afnemende tevredenheid in de controlegroep Uit deze review kan geconcludeerd worden dat er momenteel te weinig bekend is over ‘informatie en ondersteuning’ interventies en ‘psycho-educatie’ interventies om een uitspraak te doen over het effect ervan op de hoeveelheid stress, angst, depressie en gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven van geven van persoonlijke verzorging aan partners aanleren, lijken een verbetering te geven van de hoeveelheid.
632
fms
in depressie, eveneens gemeten met de HADS, ten faveure van de interventiegroep informatie en psycho-educatie lieten geen verschil zien op preventie van depressie van de mantelzorger in interventie- en controlegroep Gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven, gemeten met de EuroQOL, werd als beter ervaren in de interventiegroep die vaardigheden aangeleerd kregen (MD -##,##; ##% BI -##,## tot -#,##; p(#,###) (Kalra, ###) Het geven van ondersteuning en informatie werd in twee studies onderzocht en gaf geen eensluidend positief resultaat op de gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven Larson (###) kon geen verschil aantonen op de EuroQOL tussen interventie en controlegroep, terwijl Mant (###) significante verbeteringen op vijf van de acht domeinen van de SF## liet zien De ervaren tevredenheid over geboden informatie (over het herseninfarct of de hersenbloeding zelf of beschikbare voorzieningen) gaf in de ene studie deels een significante verbetering (alleen over tevredenheid omtrent de geboden informatie over oorzaken van het herseninfarct of de hersenbloeding, niet over voorkomen van een recidief) in de interventiegroep en in de andere werd een meer constante tevredenheid over tijd gezien ten opzichte van een afnemende tevredenheid in de controlegroep Uit deze review kan geconcludeerd worden dat er momenteel te weinig bekend is over ‘informatie en ondersteuning’ interventies en ‘psycho-educatie’ interventies om een uitspraak te doen over het effect ervan op de hoeveelheid stress, angst, depressie en gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven van geven van persoonlijke verzorging aan partners aanleren, lijken een verbetering te geven van de hoeveelheid Dit is echter gebaseerd op het resultaat van een klein, single-center onderzoek (Kalra, ###) Deze resultaten worden ondersteund door een kleinschalig uitgevoerde web-based RCT (N interventie ##, N controle ##), waarbij de gemeten met de CES-D, waren significant lager in de interventiegroep (<PERSOON>, ###) De resultaten van een groot uitgevoerde multicenter RCT onder ### koppels (herseninfarct of hersenbloeding patienten en hun partners), welke een vervolg is op de studie van Kalra uit ###, laten echter een ander resultaat zien (Forster, ###) Mantelzorgers kregen de ##-item ‘London Stroke Carers Training Course’ aangeboden, waarbij zowel HADS, de EQ-#D en de Frenchay Activities Index als maat voor participatie, verschilde na zes maanden en na ## maanden niet tussen interventie- en controlegroep De auteurs geven als belangrijkste reden voor de grote verschillen tussen het multicenter (Forster, ###) en single-center (Kalra, ###) onderzoek aan dat de training niet goed geïimplementeerd was Het grote onderzoek werd in korte tijd volgens <INSTELLING> training geïmplementeerd bij de multidisciplinaire teams In de praktijk bleken verpleegkundigen het slechtst getraind en werd onvoldoende multidisciplinair samengewerkt De studie van Ostwald (###) onderzocht of een fysiotherapeut en verpleegkundige) leidde tot betere uitkomsten op gebied van ervaren gezondheidsstatus (onderdeel van SF-##), depressie en ervaren stress in vergelijking met alleen aanbieden van gerichte informatie via maandelijks aangeboden emails In deze studie werden verschillen gevonden voor beide groepen op baseline en follow-up, maar er waren nauwelijks verschillen tussen interventie en controlegroep Dit wordt In de Cochrane review van Forster (###) werd de effectiviteit van informatievoorziening onderzocht op de.
675
fms
single-center onderzoek (Kalra, ###) Deze resultaten worden ondersteund door een kleinschalig uitgevoerde web-based RCT (N interventie ##, N controle ##), waarbij de gemeten met de CES-D, waren significant lager in de interventiegroep (<PERSOON>, ###) De resultaten van een groot uitgevoerde multicenter RCT onder ### koppels (herseninfarct of hersenbloeding patienten en hun partners), welke een vervolg is op de studie van Kalra uit ###, laten echter een ander resultaat zien (Forster, ###) Mantelzorgers kregen de ##-item ‘London Stroke Carers Training Course’ aangeboden, waarbij zowel HADS, de EQ-#D en de Frenchay Activities Index als maat voor participatie, verschilde na zes maanden en na ## maanden niet tussen interventie- en controlegroep De auteurs geven als belangrijkste reden voor de grote verschillen tussen het multicenter (Forster, ###) en single-center (Kalra, ###) onderzoek aan dat de training niet goed geïimplementeerd was Het grote onderzoek werd in korte tijd volgens <INSTELLING> training geïmplementeerd bij de multidisciplinaire teams In de praktijk bleken verpleegkundigen het slechtst getraind en werd onvoldoende multidisciplinair samengewerkt De studie van Ostwald (###) onderzocht of een fysiotherapeut en verpleegkundige) leidde tot betere uitkomsten op gebied van ervaren gezondheidsstatus (onderdeel van SF-##), depressie en ervaren stress in vergelijking met alleen aanbieden van gerichte informatie via maandelijks aangeboden emails In deze studie werden verschillen gevonden voor beide groepen op baseline en follow-up, maar er waren nauwelijks verschillen tussen interventie en controlegroep Dit wordt In de Cochrane review van Forster (###) werd de effectiviteit van informatievoorziening onderzocht op de Daarbij werd primair gekeken naar de kennis over herseninfarct of hersenbloeding en er werd gekeken naar de invloed uitkomstmaten benoemd op het gebied van functioneren, sociale activiteiten, tevredenheid, ziekenhuisopnames en motivatie voor therapie/revalidatie De informatievoorziening werd als passief geclassificeerd indien er sprake was van een enkele manier van informatieverstrekking zonder systematische follow-up, en actief indien er een actief aanbod was om de geboden informatie toe te passen Er werden ## RCTs, tezamen ### mantelzorgers, geïncludeerd Uit een meta-analyse, die werd verricht op vier trials, werd een significant verschil gevonden in kennis bij mantelzorgers in het voordeel van de interventiegroep (SMD #,## ##%BI #,## tot #,##) Er werd geen verschil gevonden in ervaren psychologische druk Er werd geen verschil gevonden tussen interventie en controlegroepen bij studies die op een passieve manier informatie verstrekte op depressie, mantelzorger belasting en kwaliteit van leven Bij actieve informatieverstrekking werd een positief verschil gevonden in depressie Er worden twee studies beschreven die de mantelzorgerbelasting onderzoeken bij actieve informatieverstrekking in de studie van Kalra ### wordt een lagere ervaren belasting beschreven tussen interventie- en controlegroep en in de studie van Draper (###) kunnen geen verschillen worden aangetoond tussen interventie- en controlegroep Dezelfde uitkomst wordt beschreven bij studies die kwaliteit van leven beschrijven bij actieve informatieverstrekking, waarbij één grote studie (Kalra, ###) een positief verschil van kwaliteit van leven laat zien gemeten met de EuroQOL VAS en twee kleinere studies (Rodgers, ###; Larson, ###) geen significant verschil vonden.
661
fms
naar de kennis over herseninfarct of hersenbloeding en er werd gekeken naar de invloed uitkomstmaten benoemd op het gebied van functioneren, sociale activiteiten, tevredenheid, ziekenhuisopnames en motivatie voor therapie/revalidatie De informatievoorziening werd als passief geclassificeerd indien er sprake was van een enkele manier van informatieverstrekking zonder systematische follow-up, en actief indien er een actief aanbod was om de geboden informatie toe te passen Er werden ## RCTs, tezamen ### mantelzorgers, geïncludeerd Uit een meta-analyse, die werd verricht op vier trials, werd een significant verschil gevonden in kennis bij mantelzorgers in het voordeel van de interventiegroep (SMD #,## ##%BI #,## tot #,##) Er werd geen verschil gevonden in ervaren psychologische druk Er werd geen verschil gevonden tussen interventie en controlegroepen bij studies die op een passieve manier informatie verstrekte op depressie, mantelzorger belasting en kwaliteit van leven Bij actieve informatieverstrekking werd een positief verschil gevonden in depressie Er worden twee studies beschreven die de mantelzorgerbelasting onderzoeken bij actieve informatieverstrekking in de studie van Kalra ### wordt een lagere ervaren belasting beschreven tussen interventie- en controlegroep en in de studie van Draper (###) kunnen geen verschillen worden aangetoond tussen interventie- en controlegroep Dezelfde uitkomst wordt beschreven bij studies die kwaliteit van leven beschrijven bij actieve informatieverstrekking, waarbij één grote studie (Kalra, ###) een positief verschil van kwaliteit van leven laat zien gemeten met de EuroQOL VAS en twee kleinere studies (Rodgers, ###; Larson, ###) geen significant verschil vonden tevredenheid met ontvangen informatie Uit deze review kan geconcludeerd worden dat de beste manier van informatieverstrekking niet geheel duidelijk is, maar het lijkt het beste resultaat te hebben indien mantelzorgers actief informatie aangeboden krijgen en betrokken worden bij geplande follow-up De review en meta-analyse van <PERSOON> (###) onderzoekt de effectiviteit van psychosociale interventies bij patiënten en mantelzorgers van herseninfarct of hersenbloeding patiënten Van de ## geïncludeerde studies, werden er ## gecategoriseerd als psycho-educatie, waarbij uitleg en informatieverstrekking werd gecombineerd met psychotherapeutische strategieën (voornamelijk verbeteren van vaardigheden rondom stress coping met behulp van de stress coping theorie en vergroten probleemoplossend vermogen met behulp van cognitieve gedragstherapie), en twee studies als sociale support groepen met lotgenotencontact voornamelijk via videoverbinding en internet onder begeleiding van verpleegkundigen Er werd een meta-analyse verricht op basis van de data van zeven studies Er waren geen verschillen te zien tussen interventie en controlegroepen in een significante reductie van ervaren belasting vergeleken met hun baseline gegevens (Torp, ###) en hadden mantelzorgers in de interventiegroep significant lagere ervaren belasting bij probleemoplossende vaardigheden training via de telefoon vergeleken met de controlegroep (Perrin, ###) Een gepoolde analyse van effect van studies met psycho-educatie op depressie bij mantelzorgers liet een niet-significant verschil zien tussen interventie en controlegroepen Uit de studies die niet werden meegenomen in de analyse bleek dat er significant minder depressie voorkwam in de interventiegroepen die psycho-educatie kreeg aangeboden Voor de groepen die sociale support kregen, was er geen verschil in depressiescores Op de uitkomstmaat angst.
608
fms
dat de beste manier van informatieverstrekking niet geheel duidelijk is, maar het lijkt het beste resultaat te hebben indien mantelzorgers actief informatie aangeboden krijgen en betrokken worden bij geplande follow-up De review en meta-analyse van <PERSOON> (###) onderzoekt de effectiviteit van psychosociale interventies bij patiënten en mantelzorgers van herseninfarct of hersenbloeding patiënten Van de ## geïncludeerde studies, werden er ## gecategoriseerd als psycho-educatie, waarbij uitleg en informatieverstrekking werd gecombineerd met psychotherapeutische strategieën (voornamelijk verbeteren van vaardigheden rondom stress coping met behulp van de stress coping theorie en vergroten probleemoplossend vermogen met behulp van cognitieve gedragstherapie), en twee studies als sociale support groepen met lotgenotencontact voornamelijk via videoverbinding en internet onder begeleiding van verpleegkundigen Er werd een meta-analyse verricht op basis van de data van zeven studies Er waren geen verschillen te zien tussen interventie en controlegroepen in een significante reductie van ervaren belasting vergeleken met hun baseline gegevens (Torp, ###) en hadden mantelzorgers in de interventiegroep significant lagere ervaren belasting bij probleemoplossende vaardigheden training via de telefoon vergeleken met de controlegroep (Perrin, ###) Een gepoolde analyse van effect van studies met psycho-educatie op depressie bij mantelzorgers liet een niet-significant verschil zien tussen interventie en controlegroepen Uit de studies die niet werden meegenomen in de analyse bleek dat er significant minder depressie voorkwam in de interventiegroepen die psycho-educatie kreeg aangeboden Voor de groepen die sociale support kregen, was er geen verschil in depressiescores Op de uitkomstmaat angst Individuele psychoeducatie bleek een klein effect te laten zien op familie functioneren (SMD, -#,##) Geen van de studies die de ervaren gezondheidstoestand, inclusief somatische klachten, onderzochten vond een verschil tussen interventieen controlegroep De ervaren kwaliteit van leven op fysieke, psychologische en sociale domeinen direct na de interventie verschilden niet tussen de interventie en controlegroep na individuele- of groeps psycho-educatie Een studie (Wilz, ###) vond een significant verschil na individuele psycho-educatie op de psychologische en sociale domeinen van kwaliteit van leven gemeten na zes maanden, terwijl deze effecten niet kon worden aangetoond na ## maanden (Shyu, ###) Individuele psycho-educatie en supportgroepen interventies leidden tot significante vermindering van zorgconsumptie op de middellange termijn (drie tot ## maanden) door de patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding Op de lange termijn zijn er ook duidelijke verschillen in de Concluderend kan gesteld worden dat psychosociale interventies voor mantelzorgers van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding leiden tot een kleine verbetering in familie-functioneren, een trend laten zien richting verbeteren van depressie en gevoel van competentie en een vermindering van zorgconsumptie van de patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding De effectiviteit van verschillende types psychosociale De resultaten op groepsniveau na zes (einde interventie) en ## maanden (telefonische booster) lieten geen verschillen waren in psychologische gezondheid tussen interventie- en controlegroep bij mantelzorgers die vijf of De tekst in deze module is in eerste instantie gebaseerd op twee recent gepubliceerde Cochrane reviews (Forster, ###; Legg, ###), aangevuld met reviews en RCTs die zijn verschenen na ### Daartoe is een.
606
fms
functioneren (SMD, -#,##) Geen van de studies die de ervaren gezondheidstoestand, inclusief somatische klachten, onderzochten vond een verschil tussen interventieen controlegroep De ervaren kwaliteit van leven op fysieke, psychologische en sociale domeinen direct na de interventie verschilden niet tussen de interventie en controlegroep na individuele- of groeps psycho-educatie Een studie (Wilz, ###) vond een significant verschil na individuele psycho-educatie op de psychologische en sociale domeinen van kwaliteit van leven gemeten na zes maanden, terwijl deze effecten niet kon worden aangetoond na ## maanden (Shyu, ###) Individuele psycho-educatie en supportgroepen interventies leidden tot significante vermindering van zorgconsumptie op de middellange termijn (drie tot ## maanden) door de patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding Op de lange termijn zijn er ook duidelijke verschillen in de Concluderend kan gesteld worden dat psychosociale interventies voor mantelzorgers van patiënten met een herseninfarct of hersenbloeding leiden tot een kleine verbetering in familie-functioneren, een trend laten zien richting verbeteren van depressie en gevoel van competentie en een vermindering van zorgconsumptie van de patiënt met een herseninfarct of hersenbloeding De effectiviteit van verschillende types psychosociale De resultaten op groepsniveau na zes (einde interventie) en ## maanden (telefonische booster) lieten geen verschillen waren in psychologische gezondheid tussen interventie- en controlegroep bij mantelzorgers die vijf of De tekst in deze module is in eerste instantie gebaseerd op twee recent gepubliceerde Cochrane reviews (Forster, ###; Legg, ###), aangevuld met reviews en RCTs die zijn verschenen na ### Daartoe is een zoektermen gezocht naar systematische reviews en randomised controlled trials De search leverde veel nieuwe In de aanvullende search kwamen ## reviews en ### RCTs naar voren Na selectie bleven er ## reviews en ## RCTs over Na bestudering van de volledige tekst is er één review relevant gebleken die na ### is verschenen Carnwath TC, <PERSOON> DA Psychiatric morbidity among spouses of patients with stroke British medical journal <PERSOON> HY, Chair SY, et al <PERSOON> effectiveness of psychosocial interventions for stroke family caregivers and stroke survivors <PERSOON> G, et al Stress in caregivers of aphasic stroke patients a randomized controlled trial <PERSOON> L, et al Information provision for stroke patients and their caregivers <PERSOON> Cochrane database of <PERSOON> J, et al A structured training programme for caregivers of inpatients after stroke (TRACS) a cluster <PERSOON> J, et al A randomized controlled trial evaluating the effect of a support and education <PERSOON> WE, <PERSOON> DL, et al Caregiving strain and estimated risk for stroke and coronary heart disease among spouse caregivers differential effects by race and sex Stroke; a journal of cerebral circulation ###;##(#) #<DATUM> Hartke RJ, <PERSOON-##> RB Telephone group intervention for older stroke caregivers Topics in stroke rehabilitation ###;#(#) ### <PERSOON-##> A, et al Training carers of stroke patients randomised controlled trial <PERSOON-##>WJ, van Mierlo> ML, et al.
645
fms
Deze richtlijn richt zich op wat volgens de huidige maatstaven de beste zorg is voor patiënten met spataderen Een classificatie en score om de ernst van de spataderen uit te drukken, plus een kwaliteit van levenscore Risicofactoren voor het ontstaan en verergeren van spataderen De waarde van Duplexonderzoek (een diagnostisch hulpmiddel) voor het vaststellen van de mate De richtlijn is bestemd voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor patiënten met spataderen Varices zijn spataderen Spataderen zijn uitgezette en meestal gekronkelde aders met niet-functionerende kleppen Hierdoor stroomt het bloed terug in de richting van de voeten Spataderen kunnen aangeboren (## tot ## procent) zijn, maar ook het gevolg van een (ongemerkt verlopen) trombose in de diepe vaten Een kwart van de volwassenen heeft spataderen in enigerlei vorm; vrouwen twee- tot driemaal vaker dan mannen Het Meer informatie over spataderen is ook te vinden op de website van de dermatologen Het initiatief voor de richtlijn is afkomstig van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV) De richtlijn is opgesteld door een multidisciplinaire commissie met vertegenwoordigers vanuit de Patiënten met varices i c m staminsufficiëntie komen in aanmerking voor een behandeling om progressie te De verdere analyses van de Bonn Vein II studie zullen binnenkort gepubliceerd worden Leeftijd, staminsufficiëntie, obesitas en (renale) hypertensie zijn de belangrijkste bekende risicofactoren De prevalentie van zowel oppervlakkige varices als huidafwijkingen en ulcera neemt sterk toe met het vorderen van de leeftijd Deze correlatie is onmiskenbaar en meerdere malen aangetoond in de literatuur [<DATUM> ##,##] Aangezien chronische veneuze ziekte langzaam ontstaat gedurende (meestal) decennia (post-trombotische CVI is hierop een uitzondering) moet hieraan een chronisch proces ten grondslag liggen Zoals uit de Bochum studie [##] blijkt speelt hemodynamische verstoring hierin een grote rol, dan wel de enige rol (de hemodynamische stoornissen die visualiseerbaar zijn via Duplexonderzoek zijn zowel oorzaak als kenmerkend symptoom in de dagelijkse praktijk van een microcirculatoire stoornis) Dit blijkt onder andere uit het hoge percentage personen met reflux in het oppervlakkig veneuze systeem dat een zichtbare (via CEAP classificatie te scoren) veneuze afwijking ontwikkeld Deze bevindingen worden onderschreven in een Amerikaans onderzoek naar varices in de De vervolgstudie onder Bonner Vein populatie (vooralsnog alleen gepubliceerd als conference abstracts) laat een hoge incidentie van progressie naar hogere C-klassen zien, met de mogelijkheid dat ##,#% van nietsaphene varices en ##,#% van de stamvarices kan ontwikkelen tot meer gecompliceerde varices (tenminste oedeem, huidafwijkingen) Op basis van een multivariate analyse zijn de belangrijkste risicofactoren voor progressie van C#-varices naar hogere klassen leeftijd, obesitas en renale hypertensie en insufficiëntie van de Hiernaast blijkt als men de bovenstaande studies vergelijkt dat in de vroegere studies uit de jaren ‘## van de vorige eeuw een prevalentie van #,#% werd gevonden voor ulcera, in studies van dit millennium is dit gedaald naar ongeveer een kwart hiervan (#,#% Edinburgh Vein Study [#], #,#% Bonn Vein Study I [#]) Deze daling in ulcus cruris problematiek loopt chronologisch gelijk met het beschikbaar komen van efficiënte behandelingen van stamvaricosis.
612
fms
malen aangetoond in de literatuur [<DATUM> ##,##] Aangezien chronische veneuze ziekte langzaam ontstaat gedurende (meestal) decennia (post-trombotische CVI is hierop een uitzondering) moet hieraan een chronisch proces ten grondslag liggen Zoals uit de Bochum studie [##] blijkt speelt hemodynamische verstoring hierin een grote rol, dan wel de enige rol (de hemodynamische stoornissen die visualiseerbaar zijn via Duplexonderzoek zijn zowel oorzaak als kenmerkend symptoom in de dagelijkse praktijk van een microcirculatoire stoornis) Dit blijkt onder andere uit het hoge percentage personen met reflux in het oppervlakkig veneuze systeem dat een zichtbare (via CEAP classificatie te scoren) veneuze afwijking ontwikkeld Deze bevindingen worden onderschreven in een Amerikaans onderzoek naar varices in de De vervolgstudie onder Bonner Vein populatie (vooralsnog alleen gepubliceerd als conference abstracts) laat een hoge incidentie van progressie naar hogere C-klassen zien, met de mogelijkheid dat ##,#% van nietsaphene varices en ##,#% van de stamvarices kan ontwikkelen tot meer gecompliceerde varices (tenminste oedeem, huidafwijkingen) Op basis van een multivariate analyse zijn de belangrijkste risicofactoren voor progressie van C#-varices naar hogere klassen leeftijd, obesitas en renale hypertensie en insufficiëntie van de Hiernaast blijkt als men de bovenstaande studies vergelijkt dat in de vroegere studies uit de jaren ‘## van de vorige eeuw een prevalentie van #,#% werd gevonden voor ulcera, in studies van dit millennium is dit gedaald naar ongeveer een kwart hiervan (#,#% Edinburgh Vein Study [#], #,#% Bonn Vein Study I [#]) Deze daling in ulcus cruris problematiek loopt chronologisch gelijk met het beschikbaar komen van efficiënte behandelingen van stamvaricosis Een significant deel van de patiënten met relatief milde veneuze symptomen vertoont progressie naar ernstige huidveranderingen, maar dit hoeft niet per se lineair te gaan, iemand met oppervlakkige varices en <PERSOON> FAK, <PERSOON> IC Modelling the effect of venous disease on quality of Rabe E, <PERSOON> F [Les facteurs environnementaux et la maladie veineuse chronique] Paper presented at ##es <PERSOON>; ##-## <PERSOON> ###; <PERSOON> of chronic venous disorders results from the Bonn Vein Study II Paper presented at the <PERSOON> CO, <PERSOON>, risk factors, and clinical patterns of chronic venous disorders of lower limbs a population-based study in <PERSOON> CJ, Fowkes FG, Ruckley CV, <PERSOON-##> AJ Prevalence of varicose veins and chronic venous insufficiency in men and <PERSOON-##> BH, Lösch C, et al Distribution and prevalence of reflux in the superficial and deep venous system in the general population--results from the <PERSOON-##> flebologie - diagnostiek en behandeling van veneuze ziekten <LOCATIE> Prelum uitgevers <PERSOON-##> care of patients with varicose veins and associated.
574
fms
Een significant deel van de patiënten met relatief milde veneuze symptomen vertoont progressie naar ernstige huidveranderingen, maar dit hoeft niet per se lineair te gaan, iemand met oppervlakkige varices en <PERSOON> FAK, <PERSOON> IC Modelling the effect of venous disease on quality of Rabe E, <PERSOON> F [Les facteurs environnementaux et la maladie veineuse chronique] Paper presented at ##es <PERSOON>; ##-## <PERSOON> ###; <PERSOON> of chronic venous disorders results from the Bonn Vein Study II Paper presented at the <PERSOON> CO, <PERSOON>, risk factors, and clinical patterns of chronic venous disorders of lower limbs a population-based study in <PERSOON> CJ, Fowkes FG, Ruckley CV, <PERSOON-##> AJ Prevalence of varicose veins and chronic venous insufficiency in men and <PERSOON-##> BH, Lösch C, et al Distribution and prevalence of reflux in the superficial and deep venous system in the general population--results from the <PERSOON-##> flebologie - diagnostiek en behandeling van veneuze ziekten <LOCATIE> Prelum uitgevers <PERSOON-##> care of patients with varicose veins and associated clinical practice guidelines of the Society for Vascular Surgery and the <PERSOON-##> P, <PERSOON-##> S, et al Heritability of chronic venous disease <PERSOON-##> influence of environmental factors in chroni c venous insufficiency [<PERSOON-##> FG Pathogenesis of <PERSOON-##> ### Apr;##(#) ###-## Cesarone <PERSOON-##> AN, et al ​Real​ Epidemiology of Varicose Veins and <PERSOON-##> approaches to heart disease the Framingham Study American journal of <PERSOON-##> epidemiological study on the beginning of varicose veins Phlebologie <PERSOON-##> RC, Darvall KAL, <PERSOON-##> DJ, Silverman SH, Bradbury AW A comparison of the changes in generic quality of life after superficial venous surgery with those after laparoscopic cholecystectomy <PERSOON-##> JA, Campbell WB, Brazier JE, Macintyre JB, Palfreyman SJ, Ratcliffe J, et al Randomised clinical trial, observational study and assessment of cost-effectiveness of the treatment of varicose veins (REACTIV trial) Health Technol Doel van de behandeling van veneuze ziekte is het verbeteren van de veneuze hemodynamiek en daarmee de kwaliteit van leven (QoL) Indien men kwaliteit van leven wil meten kan men gebruik maken van een generiek (bv.
528
fms
practice guidelines of the Society for Vascular Surgery and the <PERSOON> P, <PERSOON> S, et al Heritability of chronic venous disease <PERSOON> influence of environmental factors in chroni c venous insufficiency [<PERSOON> FG Pathogenesis of <PERSOON> ### Apr;##(#) ###-## Cesarone <PERSOON> AN, et al ​Real​ Epidemiology of Varicose Veins and <PERSOON> approaches to heart disease the Framingham Study American journal of <PERSOON> epidemiological study on the beginning of varicose veins Phlebologie <PERSOON> RC, Darvall KAL, <PERSOON-##> DJ, Silverman SH, Bradbury AW A comparison of the changes in generic quality of life after superficial venous surgery with those after laparoscopic cholecystectomy <PERSOON-##> JA, Campbell WB, Brazier JE, Macintyre JB, Palfreyman SJ, Ratcliffe J, et al Randomised clinical trial, observational study and assessment of cost-effectiveness of the treatment of varicose veins (REACTIV trial) Health Technol Doel van de behandeling van veneuze ziekte is het verbeteren van de veneuze hemodynamiek en daarmee de kwaliteit van leven (QoL) Indien men kwaliteit van leven wil meten kan men gebruik maken van een generiek (bv normaliseren hetgeen niet gebeurt in het geval van verder gevorderde veneuze ziekte Over het algemeen geldt dat de kwaliteit van leven (QoL) slechter wordt naarmate de ernst van de veneuze Een belangrijk prognostisch gegeven is het feit dat wanneer een patiënt symptomen begint te ontwikkelen van gevorderde veneuze ziekte zoals huidveranderingen en ulcera de effecten hiervan op de QoL niet meer omkeerbaar zijn Patiënten met relatief ongecompliceerde oppervlakkige varices laten na behandeling een veel grotere verbetering in QoL zien [#,##] Vroegtijdig behandelen (oppervlakkige varices met of zonder oedeem) In ### is de CEAP classificatie opgesteld om een reproduceerbare klinische rapportage ten aanzien van chronische veneuze afwijkingen mogelijk te maken In ### is deze gereviseerd door een comité van het American Venous Forum (AVF) De CEAP classificatie biedt de mogelijkheid om het volledige klinische spectrum van morfologische en functionele abnormaliteiten van het veneuze systeem, van teleangiëctastieën tot veneuze ulcera, te beschrijven [#] Vandaar dat in de eerste richtlijn geadviseerd werd om tenminste C van deze De CEAP classificatie is echter een beschrijvende classificatie zonder dat deze inzicht geeft in daadwerkelijke klachten, klinische relevantie en impact op kwaliteit van leven en is daarmee niet geschikt als uitkomstmaat voor behandelingen Zo kan een patiënt wel in het klinisch beeld opschuiven van C# (varices met oedeem) naar C# (huidveranderingen) Andersom zal, ook na succesvolle behandeling, niet gebeuren, immers iemand met een genezen ulcus cruris venosum zal weliswaar van C# naar C# teruggaan, maar verder altijd als C# geregistreerd blijven.
551
fms
Over het algemeen geldt dat de kwaliteit van leven (QoL) slechter wordt naarmate de ernst van de veneuze Een belangrijk prognostisch gegeven is het feit dat wanneer een patiënt symptomen begint te ontwikkelen van gevorderde veneuze ziekte zoals huidveranderingen en ulcera de effecten hiervan op de QoL niet meer omkeerbaar zijn Patiënten met relatief ongecompliceerde oppervlakkige varices laten na behandeling een veel grotere verbetering in QoL zien [#,##] Vroegtijdig behandelen (oppervlakkige varices met of zonder oedeem) In ### is de CEAP classificatie opgesteld om een reproduceerbare klinische rapportage ten aanzien van chronische veneuze afwijkingen mogelijk te maken In ### is deze gereviseerd door een comité van het American Venous Forum (AVF) De CEAP classificatie biedt de mogelijkheid om het volledige klinische spectrum van morfologische en functionele abnormaliteiten van het veneuze systeem, van teleangiëctastieën tot veneuze ulcera, te beschrijven [#] Vandaar dat in de eerste richtlijn geadviseerd werd om tenminste C van deze De CEAP classificatie is echter een beschrijvende classificatie zonder dat deze inzicht geeft in daadwerkelijke klachten, klinische relevantie en impact op kwaliteit van leven en is daarmee niet geschikt als uitkomstmaat voor behandelingen Zo kan een patiënt wel in het klinisch beeld opschuiven van C# (varices met oedeem) naar C# (huidveranderingen) Andersom zal, ook na succesvolle behandeling, niet gebeuren, immers iemand met een genezen ulcus cruris venosum zal weliswaar van C# naar C# teruggaan, maar verder altijd als C# geregistreerd blijven <PERSOON> RL, Meissner MH, Moneta GL, Myers K, et al Revision of the CEAP classification for chronic venous disorders Consensus statement J vasc <PERSOON> RB, Shortell CK, Marston WA, Gillespie D, et al Revision of the venous clinical severity score Venous outcomes consensus statement Special communication of the American Venous Forum <PERSOON> Hoc Outcomes Vasquez MA, Munschauer CE Venous Clinical Severity Score and quality-of-life assessment tools application to vein De VCSS (venous clinical severity score) is in ### geïntroduceerd (in ### gereviseerd door een comité van de AVF), en is opgebouwd uit onderdelen van de CEAP classificatie De VCSS werd ontwikkeld als aanvulling op de relatief statische CEAP-classificatie om seriële beoordeling bij een patiënt mogelijk te maken(zie tabel op volgende pagina) [#] De VCSS is een dynamisch instrument waarmee men de klinische ziektelast en behandeleffecten van veneuze ziekte longitudinaal en in respons op behandeling kan meten Deze classificatie toont een goede intra- en interobserver betrouwbaarheid, reageert op (ook subtiele) veranderingen in het klinisch beeld en is gemakkelijk te hanteren in de spreekkamer [#,#] De score wordt door de clinicus afgenomen maar ook het oordeel van de patiënt wordt meegewogen Voor een goede indruk van de kwaliteit van leven dient een ander instrument te worden gebruikt In de toekomst zal nog verdere verfijning van de VCSS plaatsvinden Met de VCSS is het echter niet mogelijk om groepen patiënten te evalueren en te volgen <PERSOON>.
584
fms
GL, Myers K, et al Revision of the CEAP classification for chronic venous disorders Consensus statement J vasc <PERSOON> RB, Shortell CK, Marston WA, Gillespie D, et al Revision of the venous clinical severity score Venous outcomes consensus statement Special communication of the American Venous Forum <PERSOON> Hoc Outcomes Vasquez MA, Munschauer CE Venous Clinical Severity Score and quality-of-life assessment tools application to vein De VCSS (venous clinical severity score) is in ### geïntroduceerd (in ### gereviseerd door een comité van de AVF), en is opgebouwd uit onderdelen van de CEAP classificatie De VCSS werd ontwikkeld als aanvulling op de relatief statische CEAP-classificatie om seriële beoordeling bij een patiënt mogelijk te maken(zie tabel op volgende pagina) [#] De VCSS is een dynamisch instrument waarmee men de klinische ziektelast en behandeleffecten van veneuze ziekte longitudinaal en in respons op behandeling kan meten Deze classificatie toont een goede intra- en interobserver betrouwbaarheid, reageert op (ook subtiele) veranderingen in het klinisch beeld en is gemakkelijk te hanteren in de spreekkamer [#,#] De score wordt door de clinicus afgenomen maar ook het oordeel van de patiënt wordt meegewogen Voor een goede indruk van de kwaliteit van leven dient een ander instrument te worden gebruikt In de toekomst zal nog verdere verfijning van de VCSS plaatsvinden Met de VCSS is het echter niet mogelijk om groepen patiënten te evalueren en te volgen <PERSOON> American Venous Forum <PERSOON> Hoc Outcomes Working Group Revision of the venous clinical severity score venous outcomes consensus statement special communication of the American Venous Forum <PERSOON> Hoc * Voor de uitgebreide tabel van de revised VCSS en de instructies hoe te scoren wordt verwezen naar bijlage Kwantificeren van het klinisch beeld met de CEAP leidt alleen tot juiste classificatie indien deze in zijn geheel wordt ingevuld, hetgeen in de praktijk vaak niet haalbaar is gebleken De werkgroep beveelt daarom aan, indien niet de volledige CEAP wordt gebruikt, tijdens het eerste bezoek tenminste de <PERSOON>-classificatie vast Indien de VCSS wordt gebruikt, vierdient het aanbeveling tijdens de follow-up (na behandeling) dient bij elk Indien praktisch haalbaar strekt het registreren van de kwaliteit van leven (QoL) voor en na behandeling tot Het hanteren van een uniforme indeling bevordert de transparantie en communicatie onder zorgverleners De Het voornaamste doel van de CEAP in de kliniek is het maken van een onderscheid in etiologie primaire veneuze belang omdat benadering en behandeling van deze patiënten wezenlijk verschillen Het volledig invullen van de CEAP is een omvangrijk werk en de ervaring uit de dagelijkse praktijk leert dat dit vaak niet haalbaar is, hetgeen Pr#,#,##,##,##,##,## / o##,## , twee voorbeelden van hoe een volledige CEAP classificatie er bij een patiënt uit Om aan te sluiten bij de dagelijkse praktijk is de werkgroep van mening dat het tot aanbeveling strekt om de VCSS als kwantificering van de visuele symptomen toe te passen.
588
fms
Hoc Outcomes Working Group Revision of the venous clinical severity score venous outcomes consensus statement special communication of the American Venous Forum <PERSOON> Hoc * Voor de uitgebreide tabel van de revised VCSS en de instructies hoe te scoren wordt verwezen naar bijlage Kwantificeren van het klinisch beeld met de CEAP leidt alleen tot juiste classificatie indien deze in zijn geheel wordt ingevuld, hetgeen in de praktijk vaak niet haalbaar is gebleken De werkgroep beveelt daarom aan, indien niet de volledige CEAP wordt gebruikt, tijdens het eerste bezoek tenminste de <PERSOON>-classificatie vast Indien de VCSS wordt gebruikt, vierdient het aanbeveling tijdens de follow-up (na behandeling) dient bij elk Indien praktisch haalbaar strekt het registreren van de kwaliteit van leven (QoL) voor en na behandeling tot Het hanteren van een uniforme indeling bevordert de transparantie en communicatie onder zorgverleners De Het voornaamste doel van de CEAP in de kliniek is het maken van een onderscheid in etiologie primaire veneuze belang omdat benadering en behandeling van deze patiënten wezenlijk verschillen Het volledig invullen van de CEAP is een omvangrijk werk en de ervaring uit de dagelijkse praktijk leert dat dit vaak niet haalbaar is, hetgeen Pr#,#,##,##,##,##,## / o##,## , twee voorbeelden van hoe een volledige CEAP classificatie er bij een patiënt uit Om aan te sluiten bij de dagelijkse praktijk is de werkgroep van mening dat het tot aanbeveling strekt om de VCSS als kwantificering van de visuele symptomen toe te passen longitudinaal te vervolgen beschrijving en van het klinisch beeld Om tot een correcte diagnose te komen is aanvulling met Duplex-onderzoek nog noodzakelijk Voor een volledig beeld van het welzijn van de patiënt is aanvulling met een QoL instrument (voor en na behandeling) gewenst De werkgroep is zich er echter van bewust dat dit erg tijdrovend is en daarom in de dagelijkse praktijk vaak niet uitvoerbaar Het meten van QoL strekt daarom tot aanbeveling indien dit in de dagelijkse praktijk mogelijk is Varices hebben een grote negatieve impact op de kwaliteit van leven, in de vergevorderde stadia vergelijkbaar met chronisch hartfalen en COPD [#] Ter evaluatie van de kwaliteit van leven bestaan generieke QoL instrumenten die een globale indruk geven van het welzijn van de patiënt, en ziektespecifieke instrumenten die gerichter kijken naar effecten van de ziektelast en behandeling bij veneuze ziekte Instrumenten om de generieke QoL te meten zijn bijvoorbeelde de SF-##, EQ-#D en NHP, voorbeelden van ziektespecifieke instrumenten zijn De CEAP-classificatie is een relatief statische beschrijving van zichtbare veneuze symptomen die niet de ziektelast classificeren De VCSS en QoL metingen zijn instrumenten waarmee men wel de ziektelast De CEAP-classificatie heeft alleen toegevoegde waarde wanneer deze in zijn geheel wordt ingevuld VCSS is alleen geschikt om patiënten individueel in de tijd te volgen, niet om ze onderling te De VCSS is evaluatief en longitudinaal, terwijl de CEAP-classificatie descriptief is en relatief statisch, met name in de hogere C-klassen (C#-C#).
570
fms
het klinisch beeld Om tot een correcte diagnose te komen is aanvulling met Duplex-onderzoek nog noodzakelijk Voor een volledig beeld van het welzijn van de patiënt is aanvulling met een QoL instrument (voor en na behandeling) gewenst De werkgroep is zich er echter van bewust dat dit erg tijdrovend is en daarom in de dagelijkse praktijk vaak niet uitvoerbaar Het meten van QoL strekt daarom tot aanbeveling indien dit in de dagelijkse praktijk mogelijk is Varices hebben een grote negatieve impact op de kwaliteit van leven, in de vergevorderde stadia vergelijkbaar met chronisch hartfalen en COPD [#] Ter evaluatie van de kwaliteit van leven bestaan generieke QoL instrumenten die een globale indruk geven van het welzijn van de patiënt, en ziektespecifieke instrumenten die gerichter kijken naar effecten van de ziektelast en behandeling bij veneuze ziekte Instrumenten om de generieke QoL te meten zijn bijvoorbeelde de SF-##, EQ-#D en NHP, voorbeelden van ziektespecifieke instrumenten zijn De CEAP-classificatie is een relatief statische beschrijving van zichtbare veneuze symptomen die niet de ziektelast classificeren De VCSS en QoL metingen zijn instrumenten waarmee men wel de ziektelast De CEAP-classificatie heeft alleen toegevoegde waarde wanneer deze in zijn geheel wordt ingevuld VCSS is alleen geschikt om patiënten individueel in de tijd te volgen, niet om ze onderling te De VCSS is evaluatief en longitudinaal, terwijl de CEAP-classificatie descriptief is en relatief statisch, met name in de hogere C-klassen (C#-C#) behoeve van seriële beoordeling van de patiënt in de loop van de tijd en in respons op behandeling De VCSS en ziektespecifieke QOL geven samen een inzicht in de ziektelast en effecten van behandeling zoals door de patiënt ervaren Deze uitkomstmaat is in toenemende mate van belang omdat blijkt dat ziektelast niet In deze module wordt beschreven welke onderzoeken worden gebruikt bij patiënten met varices Allereerst wordt het lichamelijk onderzoek beschreven en vervolgens het aanvullend onderzoek (Doppler, Duplex, De werkgroep is van mening dat de traditionele klinische tests van Trendelenburg, Perthes en dergelijke De visuele informatie verkregen bij het lichamelijk onderzoek dient tenminste door middel van de VCSS-score te De traditionele klinische tests hebben geen plaats bij het in kaart brengen van veneuze ziekte en Patiënten met varices worden in ontspannen staande houding onderzocht Er wordt gelet op de klinische verschijnselen van veneuze insufficiëntie Zijn er teleangiëctastieën of reticulaire venen andere varices), is er sprake van oedeem, huidveranderingen passend bij veneuze pathologie, een genezen of actief ulcus cruris Bij tekenen van ernstige chronische veneuze ziekte dient tevens de buik te worden geïnspecteerd vanwege de Bij het lichamelijk onderzoek is het van belang dat men door inspectie en palpatie een goede indruk krijgt over de locatie van de afwijkingen en de bereikbaarheid voor specifieke therapie Voorts moet men alert zijn op de tekenen van arteriële insufficiëntie, orthopedische en reumatologische en neurologische pathologie Traditionele klinische onderzoeken zoals van Trendelenburg, Perthes en talloze anderen zijn onvoldoende betrouwbaar gebleken en hebben geen plaats meer bij het in kaart brengen van veneuze insufficiëntie in het.
564
fms
in respons op behandeling De VCSS en ziektespecifieke QOL geven samen een inzicht in de ziektelast en effecten van behandeling zoals door de patiënt ervaren Deze uitkomstmaat is in toenemende mate van belang omdat blijkt dat ziektelast niet In deze module wordt beschreven welke onderzoeken worden gebruikt bij patiënten met varices Allereerst wordt het lichamelijk onderzoek beschreven en vervolgens het aanvullend onderzoek (Doppler, Duplex, De werkgroep is van mening dat de traditionele klinische tests van Trendelenburg, Perthes en dergelijke De visuele informatie verkregen bij het lichamelijk onderzoek dient tenminste door middel van de VCSS-score te De traditionele klinische tests hebben geen plaats bij het in kaart brengen van veneuze ziekte en Patiënten met varices worden in ontspannen staande houding onderzocht Er wordt gelet op de klinische verschijnselen van veneuze insufficiëntie Zijn er teleangiëctastieën of reticulaire venen andere varices), is er sprake van oedeem, huidveranderingen passend bij veneuze pathologie, een genezen of actief ulcus cruris Bij tekenen van ernstige chronische veneuze ziekte dient tevens de buik te worden geïnspecteerd vanwege de Bij het lichamelijk onderzoek is het van belang dat men door inspectie en palpatie een goede indruk krijgt over de locatie van de afwijkingen en de bereikbaarheid voor specifieke therapie Voorts moet men alert zijn op de tekenen van arteriële insufficiëntie, orthopedische en reumatologische en neurologische pathologie Traditionele klinische onderzoeken zoals van Trendelenburg, Perthes en talloze anderen zijn onvoldoende betrouwbaar gebleken en hebben geen plaats meer bij het in kaart brengen van veneuze insufficiëntie in het Physical examination--tourniquet tests for varicose veins Ned Tijdschr Geneeskd ###, <PERSOON> WH, Toonder IM, Wittens CHA Value of the Trendelenburg tourniquet test in the assessment of primary varicose <PERSOON> L, et al Definition of venous reflux in lower-extremity veins <PERSOON> K, et al Accuracy of hand-held Doppler in planning the DePalma RG, Hart <PERSOON> EH Phyical examination, Doppler ultrasound and colour flow Duplex scanning Baker SR, Burnand KG, Sommerville KM, <PERSOON> ML, <PERSOON> NM, Browse NL Comparison of venous reflux assessed by Duplex scanning and descending phlebography in chronic venous disease <PERSOON> ultrasound in diagnosing venous insufficiency <PERSOON> B, et al Preoperative imaging of lower extremity <PERSOON> ultrasonography in the diagnosis of incompetent Cockett veins <PERSOON-##> clinical trial of routine preoperative Duplex imaging before varicose <PERSOON-##> scanning of the leg; range, variability and reproducibility Clin Sci ## ##<DATUM> ### <PERSOON-##> measurement of volume changes in human limbs.
504
fms
tests for varicose veins Ned Tijdschr Geneeskd ###, <PERSOON> WH, Toonder IM, Wittens CHA Value of the Trendelenburg tourniquet test in the assessment of primary varicose <PERSOON> L, et al Definition of venous reflux in lower-extremity veins <PERSOON> K, et al Accuracy of hand-held Doppler in planning the DePalma RG, Hart <PERSOON> EH Phyical examination, Doppler ultrasound and colour flow Duplex scanning Baker SR, Burnand KG, Sommerville KM, <PERSOON> ML, <PERSOON> NM, Browse NL Comparison of venous reflux assessed by Duplex scanning and descending phlebography in chronic venous disease <PERSOON> ultrasound in diagnosing venous insufficiency <PERSOON> B, et al Preoperative imaging of lower extremity <PERSOON> ultrasonography in the diagnosis of incompetent Cockett veins <PERSOON-##> clinical trial of routine preoperative Duplex imaging before varicose <PERSOON-##> scanning of the leg; range, variability and reproducibility Clin Sci ## ##<DATUM> ### <PERSOON-##> measurement of volume changes in human limbs #-## <PERSOON-##> gauge plethysmography, theoretical and practical notes on a new design <PERSOON-##> JP Non-invasive measurement of venous muscle pump function in the supine position <PERSOON-##> JA, <PERSOON-##> of the supine venous pump function test a new non-invasive tool in the assessment of deep venous insufficiency <PERSOON-##> GL Comparison of strain-gauge and photocell venous function testing with invasive presuure measurements A prospective study in deep venous insufficiency Phlebology ###;#;###-## Hertzman AB Photoelectric plethysmography on the fingers and toes in man Proc Soc Exp Biol (NY) ###;#<DATUM> ### <PERSOON-##> LA, <PERSOON-##> WR, <PERSOON-##> LK, Bergan JJ, et al <PERSOON-##> use of photoplethysmography in the assessment of venous insufficiency; a comparison to venous pressure measurements <PERSOON-##> neue, apparative nichtinvasive Diagnostik der chronisch-venosen Insuffizienz Phleb u <PERSOON-##> (dPPG) fur die Beinvenendiagnostik medizinisch-technische <PERSOON-##> AN, <PERSOON-##> in the assessment of venous insufficiency <PERSOON-##> PS, van <PERSOON-##> reexamined lack of correlation with Duplex.
511
fms
<PERSOON> gauge plethysmography, theoretical and practical notes on a new design <PERSOON> JP Non-invasive measurement of venous muscle pump function in the supine position <PERSOON> JA, <PERSOON> of the supine venous pump function test a new non-invasive tool in the assessment of deep venous insufficiency <PERSOON> GL Comparison of strain-gauge and photocell venous function testing with invasive presuure measurements A prospective study in deep venous insufficiency Phlebology ###;#;###-## Hertzman AB Photoelectric plethysmography on the fingers and toes in man Proc Soc Exp Biol (NY) ###;#<DATUM> ### <PERSOON> LA, <PERSOON> WR, <PERSOON> LK, Bergan JJ, et al <PERSOON> use of photoplethysmography in the assessment of venous insufficiency; a comparison to venous pressure measurements <PERSOON-##> neue, apparative nichtinvasive Diagnostik der chronisch-venosen Insuffizienz Phleb u <PERSOON-##> (dPPG) fur die Beinvenendiagnostik medizinisch-technische <PERSOON-##> AN, <PERSOON-##> in the assessment of venous insufficiency <PERSOON-##> PS, van <PERSOON-##> reexamined lack of correlation with Duplex Validation of airplethysmography, photoplethysmography and <PERSOON-##> EJM Photoplethysmography in the diagnosis of superficial valvular incompetence <PERSOON-##> reflux quantification and correlation with the severity of venous <PERSOON-##> JE Foot volumetry a new method for objective assessment of oedema and venous <PERSOON-##> JF Pelvic and lower extremity veins contrastenhanced three-dimensional MR venography with a dedicated vascular coil-initial experience <PERSOON-##> A, et al Magnetic resonance VIBE venography using the blood pool contrast agent gadofosveset trisodium - <PERSOON-##> interrater reliability study European Journal of Radiology ###; Spritzer CE, Spritzer CE Progress in MR imaging of the venous system [Review] Perspectives in <PERSOON-##> KI, et al Visualization of deep veins and detection of deep vein thrombosis (DVT) with balanced turbo field echo (b-TFE) and contrast- enhanced T# fast field echo (CE-FFE) using a blood pool agent (BPA) Journal of <PERSOON-##> or congenital stenosis of the inferior vena cava prevalence, imaging, <PERSOON-##> A, et al Congenital anomalies of the inferior vena cava.
501
fms
airplethysmography, photoplethysmography and <PERSOON> EJM Photoplethysmography in the diagnosis of superficial valvular incompetence <PERSOON> reflux quantification and correlation with the severity of venous <PERSOON> JE Foot volumetry a new method for objective assessment of oedema and venous <PERSOON> JF Pelvic and lower extremity veins contrastenhanced three-dimensional MR venography with a dedicated vascular coil-initial experience <PERSOON> A, et al Magnetic resonance VIBE venography using the blood pool contrast agent gadofosveset trisodium - <PERSOON> interrater reliability study European Journal of Radiology ###; Spritzer CE, Spritzer CE Progress in MR imaging of the venous system [Review] Perspectives in <PERSOON> KI, et al Visualization of deep veins and detection of deep vein thrombosis (DVT) with balanced turbo field echo (b-TFE) and contrast- enhanced T# fast field echo (CE-FFE) using a blood pool agent (BPA) Journal of <PERSOON> or congenital stenosis of the inferior vena cava prevalence, imaging, <PERSOON> A, et al Congenital anomalies of the inferior vena cava AJR American Journal of Roentgenology ###; ###[#], #<DATUM> Wolpert LM, Rahmani O, <PERSOON-##> JJ, Drezner AD, Wolpert LM, et al Magnetic resonance venography in the <PERSOON-##> KC, Geier B, et al MR venography in the detection of pelvic venous <PERSOON-##> PY, Hsu WH, <PERSOON-##> WP, Hsieh MC, et al Role of three-dimensional rotational venography in evaluation of the left iliac vein in patients with chronic lower limb edema <PERSOON-##> International Journal of Cardiovascular Fraser DG, Moody AR, <PERSOON-##> DGW, Moody AR, et al Iliac compression syndrome and recanalization of femoropopliteal and iliac venous thrombosis a prospective study with magnetic resonance venography Journal of <PERSOON-##> D, et al Incidence of and risk factors for iliocaval venous obstruction in patients with active or healed venous leg ulcers Journal of <PERSOON-##> PJ Criteria for defining significant central vein stenosis with Duplex ultrasound Depalma RG, Kowallek DL, Barcia TC, Cafferata HT Target selection for surgical intervention in severe chronic venous insufficiency comparison of Duplex scanning and phlebography Journal of <PERSOON-##> and treatment of venous lymphedema Journal of <PERSOON-##> P.
494
fms