+ ++ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/1.html b/data/raw/1.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..23f769918b219e21c9e100983604f31830bd8893 --- /dev/null +++ b/data/raw/1.html @@ -0,0 +1,173 @@ + + + + + + + + +KONSTYTUCJA
+
+RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJz dnia 2 kwietnia 1997 r.
+ +PREAMBU�A
+ +W trosce o byt i przysz�o�� naszej Ojczyzny,
+
+ +odzyskawszy w 1989 roku mo�liwo�� suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie,
+ +my, Nar�d Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,
+ +zar�wno wierz�cy w Boga
+ +b�d�cego �r�d�em prawdy, sprawiedliwo�ci, dobra i pi�kna,
+ +jak i nie podzielaj�cy tej wiary,
+ +a te uniwersalne warto�ci wywodz�cy z innych �r�de�,
+ +r�wni w prawach i w powinno�ciach wobec dobra wsp�lnego - Polski,
+ +wdzi�czni naszym przodkom za ich prac�, za walk� o niepodleg�o�� okupion� ogromnymi ofiarami, za kultur� zakorzenion� w chrze�cija�skim dziedzictwie Narodu i og�lnoludzkich warto�ciach,
+ +nawi�zuj�c do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej,
+ +zobowi�zani, by przekaza� przysz�ym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysi�cletniego dorobku,
+ +z��czeni wi�zami wsp�lnoty z naszymi rodakami rozsianymi po �wiecie,
+ +�wiadomi potrzeby wsp�pracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej,
+ +pomni gorzkich do�wiadcze� z czas�w, gdy podstawowe wolno�ci i prawa cz�owieka by�y w naszej Ojczy�nie �amane,
+ +pragn�c na zawsze zagwarantowa� prawa obywatelskie, a dzia�aniu instytucji publicznych zapewni� rzetelno�� i sprawno��,
+ +w poczuciu odpowiedzialno�ci przed Bogiem lub przed w�asnym sumieniem,
+ +ustanawiamy Konstytucj� Rzeczypospolitej Polskiej
+ +jako prawa podstawowe dla pa�stwa
+ +oparte na poszanowaniu wolno�ci i sprawiedliwo�ci, wsp�dzia�aniu w�adz, dialogu spo�ecznym oraz na zasadzie pomocniczo�ci umacniaj�cej uprawnienia obywateli i ich wsp�lnot.
+ +Wszystkich, kt�rzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej t� Konstytucj� b�d� stosowali,
+ +wzywamy, aby czynili to, dbaj�c o zachowanie przyrodzonej godno�ci cz�owieka,
+ +jego prawa do wolno�ci i obowi�zku solidarno�ci z innymi,
+ +a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszon� podstaw� Rzeczypospolitej Polskiej.
+ ++ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/10.html b/data/raw/10.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..3d51fc190ca4ccdcf1fde9fe05cf479654491337 --- /dev/null +++ b/data/raw/10.html @@ -0,0 +1,103 @@ + + + + +Rozdzia� I
+ +
+RZECZPOSPOLITAArt. 1. +
Rzeczpospolita Polska jest dobrem wsp�lnym wszystkich obywateli.
+ +Art. 2.
+Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym pa�stwem prawnym, urzeczywistniaj�cym zasady sprawiedliwo�ci spo�ecznej.
+ +Art. 3.
+Rzeczpospolita Polska jest pa�stwem jednolitym.
+ +Art. 4.
++
+ +- W�adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale�y do Narodu.
+
- Nar�d sprawuje w�adz� przez swoich przedstawicieli lub bezpo�rednio. +
Art. 5.
+Rzeczpospolita Polska strze�e niepodleg�o�ci i nienaruszalno�ci swojego terytorium, zapewnia wolno�ci i prawa cz�owieka i obywatela oraz bezpiecze�stwo obywateli, strze�e dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron� �rodowiska, kieruj�c si� zasad� zr�wnowa�onego rozwoju.
+ +Art. 6.
++
+ +- Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i r�wnego dost�pu do d�br kultury, b�d�cej �r�d�em to�samo�ci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.
+
- Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszka�ym za granic� w zachowaniu ich zwi�zk�w z narodowym dziedzictwem kulturalnym.
Art. 7.
+Organy w�adzy publicznej dzia�aj� na podstawie i w granicach prawa.
+ +Art. 8.
++
+ +- Konstytucja jest najwy�szym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
+
- Przepisy Konstytucji stosuje si� bezpo�rednio, chyba �e Konstytucja stanowi inaczej.
Art. 9.
+Rzeczpospolita Polska przestrzega wi���cego j� prawa mi�dzynarodowego.
+ +Art. 10.
++
+ +- Ustr�j Rzeczypospolitej Polskiej opiera si� na podziale i r�wnowadze w�adzy ustawodawczej, w�adzy wykonawczej i w�adzy s�downiczej.
+
- W�adz� ustawodawcz� sprawuj� Sejm i Senat, w�adz� wykonawcz� Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministr�w, a w�adz� s�downicz� s�dy i trybuna�y.
Art. 11.
++
+ +- Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno�� tworzenia i dzia�ania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszaj� na zasadach dobrowolno�ci i r�wno�ci obywateli polskich w celu wp�ywania metodami demokratycznymi na kszta�towanie polityki pa�stwa.
+
- Finansowanie partii politycznych jest jawne.
Art. 12.
+Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno�� tworzenia i dzia�ania zwi�zk�w zawodowych, organizacji spo�eczno-zawodowych rolnik�w, stowarzysze�, ruch�w obywatelskich, innych dobrowolnych zrzesze� oraz fundacji.
+ +Art. 13.
+Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwo�uj�cych si� w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk dzia�ania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a tak�e tych, kt�rych program lub dzia�alno�� zak�ada lub dopuszcza nienawi�� rasow� i narodowo�ciow�, stosowanie przemocy w celu zdobycia w�adzy lub wp�ywu na polityk� pa�stwa albo przewiduje utajnienie struktur lub cz�onkostwa.
+ +Art. 14.
+Rzeczpospolita Polska zapewnia wolno�� prasy i innych �rodk�w spo�ecznego przekazu.
+ +Art. 15.
++
+ +- Ustr�j terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj� w�adzy publicznej.
+
- Zasadniczy podzia� terytorialny pa�stwa uwzgl�dniaj�cy wi�zi spo�eczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj�cy jednostkom terytorialnym zdolno�� wykonywania zada� publicznych okre�la ustawa.
Art. 16.
++
+ +- Og� mieszka�c�w jednostek zasadniczego podzia�u terytorialnego stanowi z mocy prawa wsp�lnot� samorz�dow�.
+
- Samorz�d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w�adzy publicznej. Przys�uguj�c� mu w ramach ustaw istotn� cz�� zada� publicznych samorz�d wykonuje w imieniu w�asnym i na w�asn� odpowiedzialno��.
Art. 17.
++
+ +- W drodze ustawy mo�na tworzy� samorz�dy zawodowe, reprezentuj�ce osoby wykonuj�ce zawody zaufania publicznego i sprawuj�ce piecz� nad nale�ytym wykonywaniem tych zawod�w w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.
+
- W drodze ustawy mo�na tworzy� r�wnie� inne rodzaje samorz�du. Samorz�dy te nie mog� narusza� wolno�ci wykonywania zawodu ani ogranicza� wolno�ci podejmowania dzia�alno�ci gospodarczej.
Art. 18.
+Ma��e�stwo jako zwi�zek kobiety i m�czyzny, rodzina, macierzy�stwo i rodzicielstwo znajduj� si� pod ochron� i opiek� Rzeczypospolitej Polskiej.
+ +Art. 19.
+Rzeczpospolita Polska specjaln� opiek� otacza weteran�w walk o niepodleg�o��, zw�aszcza inwalid�w wojennych.
+ +Art. 20.
+Spo�eczna gospodarka rynkowa oparta na wolno�ci dzia�alno�ci gospodarczej, w�asno�ci prywatnej oraz solidarno�ci, dialogu i wsp�pracy partner�w spo�ecznych stanowi podstaw� ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
+ +Art. 21.
++
+ +- Rzeczpospolita Polska chroni w�asno�� i prawo dziedziczenia.
+
- Wyw�aszczenie jest dopuszczalne jedynie w�wczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za s�usznym odszkodowaniem.
Art. 22.
+Ograniczenie wolno�ci dzia�alno�ci gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze wzgl�du na wa�ny interes publiczny.
+ +Art. 23.
+Podstaw� ustroju rolnego pa�stwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie narusza postanowie� art. 21 i art. 22.
+ +Art. 24.
+Praca znajduje si� pod ochron� Rzeczypospolitej Polskiej. Pa�stwo sprawuje nadz�r nad warunkami wykonywania pracy.
+ +Art. 25.
++
+ +- Ko�cio�y i inne zwi�zki wyznaniowe s� r�wnouprawnione.
+
- W�adze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowuj� bezstronno�� w sprawach przekona� religijnych, �wiatopogl�dowych i filozoficznych, zapewniaj�c swobod� ich wyra�ania w �yciu publicznym.
+
- Stosunki mi�dzy pa�stwem a ko�cio�ami i innymi zwi�zkami wyznaniowymi s� kszta�towane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezale�no�ci ka�dego w swoim zakresie, jak r�wnie� wsp�dzia�ania dla dobra cz�owieka i dobra wsp�lnego.
+
- Stosunki mi�dzy Rzecz�pospolit� Polsk� a Ko�cio�em katolickim okre�laj� umowa mi�dzynarodowa zawarta ze Stolic� Apostolsk� i ustawy.
+
- Stosunki mi�dzy Rzecz�pospolit� Polsk� a innymi ko�cio�ami oraz zwi�zkami wyznaniowymi okre�laj� ustawy uchwalone na podstawie um�w zawartych przez Rad� Ministr�w z ich w�a�ciwymi przedstawicielami.
Art. 26.
++
+ +- Si�y Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej s�u�� ochronie niepodleg�o�ci pa�stwa i niepodzielno�ci jego terytorium oraz zapewnieniu bezpiecze�stwa i nienaruszalno�ci jego granic.
+
- Si�y Zbrojne zachowuj� neutralno�� w sprawach politycznych oraz podlegaj� cywilnej i demokratycznej kontroli.
Art. 27.
+W Rzeczypospolitej Polskiej j�zykiem urz�dowym jest j�zyk polski. Przepis ten nie narusza praw mniejszo�ci narodowych wynikaj�cych z ratyfikowanych um�w mi�dzynarodowych.
+ +Art. 28.
++
+ +- God�em Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek or�a bia�ego w koronie w czerwonym polu.
+
- Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s� kolory bia�y i czerwony.
+
- Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek D�browskiego.
+
- God�o, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegaj� ochronie prawnej.
+
- Szczeg�y dotycz�ce god�a, barw i hymnu okre�la ustawa.
Art. 29.
+Stolic� Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.
+
+ ++ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/11.html b/data/raw/11.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..28b8a05971b8d093e73555db7c49994973f212e0 --- /dev/null +++ b/data/raw/11.html @@ -0,0 +1,80 @@ + + + + +Rozdzia� X
+ +
+FINANSE PUBLICZNEArt. 216.
++
+ +- �rodki finansowe na cele publiczne s� gromadzone i wydatkowane w spos�b okre�lony w ustawie.
+
- Nabywanie, zbywanie i obci��anie nieruchomo�ci, udzia��w lub akcji oraz emisja papier�w warto�ciowych przez Skarb Pa�stwa, Narodowy Bank Polski lub inne pa�stwowe osoby prawne nast�puje na zasadach i w trybie okre�lonych w ustawie.
+
- Ustanowienie monopolu nast�puje w drodze ustawy.
+
- Zaci�ganie po�yczek oraz udzielanie gwarancji i por�cze� finansowych przez pa�stwo nast�puje na zasadach i w trybie okre�lonych w ustawie.
+
- Nie wolno zaci�ga� po�yczek lub udziela� gwarancji i por�cze� finansowych, w nast�pstwie kt�rych pa�stwowy d�ug publiczny przekroczy 3/5 warto�ci rocznego produktu krajowego brutto. Spos�b obliczania warto�ci rocznego produktu krajowego brutto oraz pa�stwowego d�ugu publicznego okre�la ustawa.
Art. 217.
+Nak�adanie podatk�w, innych danin publicznych, okre�lanie podmiot�w, przedmiot�w opodatkowania i stawek podatkowych, a tak�e zasad przyznawania ulg i umorze� oraz kategorii podmiot�w zwolnionych od podatk�w nast�puje w drodze ustawy.
+ +Art. 218.
+Organizacj� Skarbu Pa�stwa oraz spos�b zarz�dzania maj�tkiem Skarbu Pa�stwa okre�la ustawa.
+ +Art. 219.
++
+ +- Sejm uchwala bud�et pa�stwa na rok bud�etowy w formie ustawy bud�etowej.
+
- Zasady i tryb opracowania projektu bud�etu pa�stwa, stopie� jego szczeg�owo�ci oraz wymagania, kt�rym powinien odpowiada� projekt ustawy bud�etowej, a tak�e zasady i tryb wykonywania ustawy bud�etowej okre�la ustawa.
+
- W wyj�tkowych przypadkach dochody i wydatki pa�stwa w okresie kr�tszym ni� rok mo�e okre�la� ustawa o prowizorium bud�etowym. Przepisy dotycz�ce projektu ustawy bud�etowej stosuje si� odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium bud�etowym.
+
- Je�eli ustawa bud�etowa albo ustawa o prowizorium bud�etowym nie wesz�y w �ycie w dniu rozpocz�cia roku bud�etowego, Rada Ministr�w prowadzi gospodark� finansow� na podstawie przed�o�onego projektu ustawy.
Art. 220.
++
+ +- Zwi�kszenie wydatk�w lub ograniczenie dochod�w planowanych przez Rad� Ministr�w nie mo�e powodowa� ustalenia przez Sejm wi�kszego deficytu bud�etowego ni� przewidziany w projekcie ustawy bud�etowej.
+
- Ustawa bud�etowa nie mo�e przewidywa� pokrywania deficytu bud�etowego przez zaci�ganie zobowi�zania w centralnym banku pa�stwa.
Art. 221.
+Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy bud�etowej, ustawy o prowizorium bud�etowym, zmiany ustawy bud�etowej, ustawy o zaci�ganiu d�ugu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez pa�stwo przys�uguje wy��cznie Radzie Ministr�w.
+ +Art. 222.
+Rada Ministr�w przedk�ada Sejmowi najp�niej na 3 miesi�ce przed rozpocz�ciem roku bud�etowego projekt ustawy bud�etowej na rok nast�pny. W wyj�tkowych przypadkach mo�liwe jest p�niejsze przed�o�enie projektu.
+ +Art. 223.
+Senat mo�e uchwali� poprawki do ustawy bud�etowej w ci�gu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi.
+ +Art. 224.
++
+ +- Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ci�gu 7 dni ustaw� bud�etow� albo ustaw� o prowizorium bud�etowym przedstawion� przez Marsza�ka Sejmu. Do ustawy bud�etowej i ustawy o prowizorium bud�etowym nie stosuje si� przepisu art. 122 ust. 5.
+
- W przypadku zwr�cenia si� Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna�u Konstytucyjnego w sprawie zgodno�ci z Konstytucj� ustawy bud�etowej albo ustawy o prowizorium bud�etowym przed jej podpisaniem, Trybuna� orzeka w tej sprawie nie p�niej ni� w ci�gu 2 miesi�cy od dnia z�o�enia wniosku w Trybunale.
Art. 225.
+Je�eli w ci�gu 4 miesi�cy od dnia przed�o�enia Sejmowi projektu ustawy bud�etowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej mo�e w ci�gu 14 dni zarz�dzi� skr�cenie kadencji Sejmu.
+ +Art. 226.
++
+ +- Rada Ministr�w w ci�gu 5 miesi�cy od zako�czenia roku bud�etowego przedk�ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy bud�etowej wraz z informacj� o stanie zad�u�enia pa�stwa.
+
- Sejm rozpatruje przed�o�one sprawozdanie i po zapoznaniu si� z opini� Najwy�szej Izby Kontroli podejmuje, w ci�gu 90 dni od dnia przed�o�enia Sejmowi sprawozdania, uchwa�� o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministr�w absolutorium.
Art. 227.
++
+- Centralnym bankiem pa�stwa jest Narodowy Bank Polski. Przys�uguje mu wy��czne prawo emisji pieni�dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni�nej. Narodowy Bank Polski odpowiada za warto�� polskiego pieni�dza.
+
- Organami Narodowego Banku Polskiego s�: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieni�nej oraz Zarz�d Narodowego Banku Polskiego.
+
- Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powo�ywany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.
+
- Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo�e nale�e� do partii politycznej, zwi�zku zawodowego ani prowadzi� dzia�alno�ci publicznej nie daj�cej si� pogodzi� z godno�ci� jego urz�du.
+
- W sk�ad Rady Polityki Pieni�nej wchodz� Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodnicz�cy oraz osoby wyr�niaj�ce si� wiedz� z zakresu finans�w powo�ywane na 6 lat, w r�wnej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.
+
- Rada Polityki Pieni�nej ustala corocznie za�o�enia polityki pieni�nej i przedk�ada je do wiadomo�ci Sejmowi r�wnocze�nie z przed�o�eniem przez Rad� Ministr�w projektu ustawy bud�etowej. Rada Polityki Pieni�nej, w ci�gu 5 miesi�cy od zako�czenia roku bud�etowego, sk�ada Sejmowi sprawozdanie z wykonania za�o�e� polityki pieni�nej.
+
- Organizacj� i zasady dzia�ania Narodowego Banku Polskiego oraz szczeg�owe zasady powo�ywania i odwo�ywania jego organ�w okre�la ustawa.
+ ++ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/12.html b/data/raw/12.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..f1e7fbeaaa656be7655ae95a876e86aab7b02207 --- /dev/null +++ b/data/raw/12.html @@ -0,0 +1,55 @@ + + + + +Rozdzia� XI
+ +
+STANY NADZWYCZAJNEArt. 228.
++
+ +- W sytuacjach szczeg�lnych zagro�e�, je�eli zwyk�e �rodki konstytucyjne s� niewystarczaj�ce, mo�e zosta� wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyj�tkowy lub stan kl�ski �ywio�owej.
+
- Stan nadzwyczajny mo�e by� wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporz�dzenia, kt�re podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomo�ci.
+
- Zasady dzia�ania organ�w w�adzy publicznej oraz zakres, w jakim mog� zosta� ograniczone wolno�ci i prawa cz�owieka i obywatela w czasie poszczeg�lnych stan�w nadzwyczajnych, okre�la ustawa.
+
- Ustawa mo�e okre�li� podstawy, zakres i tryb wyr�wnywania strat maj�tkowych wynikaj�cych z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolno�ci i praw cz�owieka i obywatela.
+
- Dzia�ania podj�te w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego musz� odpowiada� stopniowi zagro�enia i powinny zmierza� do jak najszybszego przywr�cenia normalnego funkcjonowania pa�stwa.
+
- W czasie stanu nadzwyczajnego nie mog� by� zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organ�w samorz�du terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.
+
- W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ci�gu 90 dni po jego zako�czeniu nie mo�e by� skr�cona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum og�lnokrajowe, nie mog� by� przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organ�w samorz�du terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organ�w ulegaj� odpowiedniemu przed�u�eniu. Wybory do organ�w samorz�du terytorialnego s� mo�liwe tylko tam, gdzie nie zosta� wprowadzony stan nadzwyczajny.
Art. 229.
+W razie zewn�trznego zagro�enia pa�stwa, zbrojnej napa�ci na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy mi�dzynarodowej wynika zobowi�zanie do wsp�lnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr�w mo�e wprowadzi� stan wojenny na cz�ci albo na ca�ym terytorium pa�stwa.
+ +Art. 230.
++
+ +- W razie zagro�enia konstytucyjnego ustroju pa�stwa, bezpiecze�stwa obywateli lub porz�dku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr�w mo�e wprowadzi�, na czas oznaczony, nie d�u�szy ni� 90 dni, stan wyj�tkowy na cz�ci albo na ca�ym terytorium pa�stwa.
+
- Przed�u�enie stanu wyj�tkowego mo�e nast�pi� tylko raz, za zgod� Sejmu i na czas nie d�u�szy ni� 60 dni.
Art. 231.
+Rozporz�dzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyj�tkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ci�gu 48 godzin od podpisania rozporz�dzenia. Sejm niezw�ocznie rozpatruje rozporz�dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm mo�e je uchyli� bezwzgl�dn� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w.
+ +Art. 232.
+W celu zapobie�enia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych nosz�cych znamiona kl�ski �ywio�owej oraz w celu ich usuni�cia Rada Ministr�w mo�e wprowadzi� na czas oznaczony, nie d�u�szy ni� 30 dni, stan kl�ski �ywio�owej na cz�ci albo na ca�ym terytorium pa�stwa. Przed�u�enie tego stanu mo�e nast�pi� za zgod� Sejmu.
+ +Art. 233.
++
+ +- Ustawa okre�laj�ca zakres ogranicze� wolno�ci i praw cz�owieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyj�tkowego nie mo�e ogranicza� wolno�ci i praw okre�lonych w art. 30 (godno�� cz�owieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona �ycia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialno�ci karnej), art. 45 (dost�p do s�du), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).
+
- Niedopuszczalne jest ograniczenie wolno�ci i praw cz�owieka i obywatela wy��cznie z powodu rasy, p�ci, j�zyka, wyznania lub jego braku, pochodzenia spo�ecznego, urodzenia oraz maj�tku.
+
- Ustawa okre�laj�ca zakres ogranicze� wolno�ci i praw cz�owieka i obywatela w stanie kl�ski �ywio�owej mo�e ogranicza� wolno�ci i prawa okre�lone w art. 22 (wolno�� dzia�alno�ci gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolno�� osobista), art. 50 (nienaruszalno�� mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolno�� poruszania si� i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo w�asno�ci), art. 65 ust. 1 (wolno�� pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk�w pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).
Art. 234.
++
+- Je�eli w czasie stanu wojennego Sejm nie mo�e zebra� si� na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministr�w wydaje rozporz�dzenia z moc� ustawy w zakresie i w granicach okre�lonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporz�dzenia te podlegaj� zatwierdzeniu przez Sejm na najbli�szym posiedzeniu.
+
- Rozporz�dzenia, o kt�rych mowa w ust. 1, maj� charakter �r�de� powszechnie obowi�zuj�cego prawa.
+ ++ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/13.html b/data/raw/13.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..3bb799e5ef49ec62136bebbbef15c09d69b151d8 --- /dev/null +++ b/data/raw/13.html @@ -0,0 +1,94 @@ + + + + +Rozdzia� XII
+ +
+ZMIANA KONSTYTUCJIArt. 235.
++
+- Projekt ustawy o zmianie Konstytucji mo�e przed�o�y� co najmniej 1/5 ustawowej liczby pos��w, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
+
- Zmiana Konstytucji nast�puje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i nast�pnie w terminie nie d�u�szym ni� 60 dni przez Senat.
+
- Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji mo�e odby� si� nie wcze�niej ni� trzydziestego dnia od dnia przed�o�enia Sejmowi projektu ustawy.
+
- Ustaw� o zmianie Konstytucji uchwala Sejm wi�kszo�ci� co najmniej 2/3 g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w oraz Senat bezwzgl�dn� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby senator�w.
+
- Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniaj�cej przepisy rozdzia��w I, II lub XII Konstytucji mo�e odby� si� nie wcze�niej ni� sze��dziesi�tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.
+
- Je�eli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepis�w rozdzia�u I, II lub XII, podmioty okre�lone w ust. 1 mog� za��da�, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzaj�cego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracaj� si� do Marsza�ka Sejmu, kt�ry zarz�dza niezw�ocznie przeprowadzenie referendum w ci�gu 60 dni od dnia z�o�enia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyj�ta, je�eli za t� zmian� opowiedzia�a si� wi�kszo�� g�osuj�cych.
+
- Po zako�czeniu post�powania okre�lonego w ust. 4 i 6 Marsza�ek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwalon� ustaw� do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw� w ci�gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz�dza jej og�oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
+ ++ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/2.html b/data/raw/2.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..c5a39ace022da827dc202db4e41c4f261b0b7c63 --- /dev/null +++ b/data/raw/2.html @@ -0,0 +1,348 @@ + + + + + + + + +Rozdzia� XIII
+ +
+PRZEPISY PRZEJ�CIOWE I KO�COWEArt. 236.
++
+ +- W okresie 2 lat od dnia wej�cia w �ycie Konstytucji Rada Ministr�w przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezb�dnych do stosowania Konstytucji.
+
- Ustawy wprowadzaj�ce w �ycie art. 176 ust. 1 w zakresie dotycz�cym post�powania przed s�dami administracyjnymi zostan� uchwalone przed up�ywem 5 lat od dnia wej�cia w �ycie Konstytucji. Do czasu wej�cia w �ycie tych ustaw obowi�zuj� przepisy dotycz�ce rewizji nadzwyczajnej od orzecze� Naczelnego S�du Administracyjnego.
Art. 237.
++
+ +- W okresie 4 lat od dnia wej�cia w �ycie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekaj� kolegia do spraw wykrocze� przy s�dach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka s�d.
+
- Odwo�anie od orzeczenia kolegium rozpoznaje s�d.
Art. 238.
++
+ +- Kadencja konstytucyjnych organ�w w�adzy publicznej i os�b wchodz�cych w ich sk�ad wybranych lub powo�anych przed wej�ciem w �ycie Konstytucji ko�czy si� z up�ywem okresu ustalonego w przepisach obowi�zuj�cych przed dniem wej�cia w �ycie Konstytucji.
+
- W przypadku, gdy przepisy obowi�zuj�ce przed dniem wej�cia w �ycie Konstytucji nie ustala�y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo�ania up�yn�� okres d�u�szy ni� ustalony przez Konstytucj�, kadencja konstytucyjna organ�w w�adzy publicznej lub os�b wchodz�cych w ich sk�ad up�ywa po roku od dnia wej�cia w �ycie Konstytucji.
+
- W przypadku, gdy przepisy obowi�zuj�ce przed dniem wej�cia w �ycie Konstytucji nie ustala�y tej kadencji, a od dnia wyboru lub powo�ania up�yn�� okres kr�tszy ni� ustalony przez Konstytucj� dla konstytucyjnych organ�w w�adzy publicznej lub os�b wchodz�cych w ich sk�ad, czas w kt�rym organy te lub osoby pe�ni�y funkcje wed�ug przepis�w dotychczasowych, wlicza si� do kadencji ustalonej w Konstytucji.
Art. 239.
++
+ +- W okresie 2 lat od dnia wej�cia w �ycie Konstytucji orzeczenia Trybuna�u Konstytucyjnego o niezgodno�ci z Konstytucj� ustaw uchwalonych przed dniem jej wej�cia w �ycie nie s� ostateczne i podlegaj� rozpatrzeniu przez Sejm, kt�ry mo�e odrzuci� orzeczenie Trybuna�u Konstytucyjnego wi�kszo�ci� 2/3 g�os�w, w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w. Nie dotyczy to orzecze� wydanych w nast�pstwie pyta� prawnych do Trybuna�u Konstytucyjnego.
+
- Post�powanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna� Konstytucyjny powszechnie obowi�zuj�cej wyk�adni ustaw wszcz�te przed wej�ciem w �ycie Konstytucji podlega umorzeniu.
+
- Z dniem wej�cia w �ycie Konstytucji uchwa�y Trybuna�u Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wyk�adni ustaw trac� moc powszechnie obowi�zuj�c�. W mocy pozostaj� prawomocne wyroki s�du oraz inne prawomocne decyzje organ�w w�adzy publicznej podj�te z uwzgl�dnieniem znaczenia przepis�w ustalonego przez Trybuna� Konstytucyjny w drodze powszechnie obowi�zuj�cej wyk�adni ustaw.
Art. 240.
+W okresie roku od dnia wej�cia w �ycie Konstytucji ustawa bud�etowa mo�e przewidywa� pokrywanie deficytu bud�etowego przez zaci�ganie zobowi�za� w centralnym banku pa�stwa.
+ +Art. 241.
++
+ +- Umowy mi�dzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolit� Polsk� na podstawie obowi�zuj�cych w czasie ich ratyfikacji przepis�w konstytucyjnych i og�oszone w Dzienniku Ustaw, uznaje si� za umowy ratyfikowane za uprzedni� zgod� wyra�on� w ustawie i stosuje si� do nich przepisy art. 91 Konstytucji, je�eli z tre�ci umowy mi�dzynarodowej wynika, �e dotycz� one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.
+
- Rada Ministr�w w ci�gu 2 lat od wej�cia w �ycie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz um�w mi�dzynarodowych zawieraj�cych postanowienia niezgodne z Konstytucj�.
+
- Senatorowie wybrani przed dniem wej�cia w �ycie Konstytucji, kt�rzy nie uko�czyli 30 lat zachowuj� swoje mandaty do ko�ca kadencji na kt�r� zostali wybrani.
+
- Po��czenie mandatu pos�a lub senatora z funkcj� lub zatrudnieniem, kt�rych dotyczy zakaz okre�lony w art. 103, powoduje wyga�ni�cie mandatu po up�ywie miesi�ca od dnia wej�cia w �ycie Konstytucji, chyba �e pose� albo senator wcze�niej zrzeknie si� funkcji albo ustanie zatrudnienie.
+
- Sprawy b�d�ce przedmiotem post�powania ustawodawczego albo przed Trybuna�em Konstytucyjnym b�d� Trybuna�em Stanu, a rozpocz�te przed wej�ciem w �ycie Konstytucji, s� prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowi�zuj�cymi w dniu rozpocz�cia sprawy.
+
- W okresie 2 lat od dnia wej�cia w �ycie Konstytucji Rada Ministr�w ustali, kt�re z uchwa� Rady Ministr�w oraz zarz�dze� ministr�w lub innych organ�w administracji rz�dowej podj�te lub wydane przed dniem wej�cia w �ycie Konstytucji wymagaj� - stosownie do warunk�w okre�lonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zast�pienia ich przez rozporz�dzenia wydane na podstawie upowa�nienia ustawy, kt�rej projekt w odpowiednim czasie Rada Ministr�w przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministr�w przedstawi Sejmowi projekt ustawy okre�laj�cej, kt�re akty normatywne organ�w administracji rz�dowej wydane przed dniem wej�cia w �ycie Konstytucji staj� si� uchwa�ami albo zarz�dzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.
+
- Obowi�zuj�ce w dniu wej�cia w �ycie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne staj� si� aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.
Art. 242.
+Trac� moc: +
+
+ +- ustawa konstytucyjna z dnia 17 pa�dziernika 1992 r. o wzajemnych stosunkach mi�dzy w�adz� ustawodawcz� i wykonawcz� Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorz�dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),
+
- ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251). +
Art. 243.
+Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w �ycie po up�ywie 3 miesi�cy od dnia jej og�oszenia.
+
+ +PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
+
+ ++ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/3.html b/data/raw/3.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..c8ce177f7f403ade5b7ecf887441aee798351d3e --- /dev/null +++ b/data/raw/3.html @@ -0,0 +1,103 @@ + + + + +Rozdzia� II
+ +
+WOLNO�CI, PRAWA I OBOWI�ZKI CZ�OWIEKA I OBYWATELAZASADY OG�LNE
+ +Art. 30.
+Przyrodzona i niezbywalna godno�� cz�owieka stanowi �r�d�o wolno�ci i praw cz�owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowi�zkiem w�adz publicznych.
+ +Art. 31.
++
+ +- Wolno�� cz�owieka podlega ochronie prawnej.
+
- Ka�dy jest obowi�zany szanowa� wolno�ci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza� do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
+
- Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolno�ci i praw mog� by� ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy s� konieczne w demokratycznym pa�stwie dla jego bezpiecze�stwa lub porz�dku publicznego, b�d� dla ochrony �rodowiska, zdrowia i moralno�ci publicznej, albo wolno�ci i praw innych os�b. Ograniczenia te nie mog� narusza� istoty wolno�ci i praw.
Art. 32.
++
+ +- Wszyscy s� wobec prawa r�wni. Wszyscy maj� prawo do r�wnego traktowania przez w�adze publiczne.
+
- Nikt nie mo�e by� dyskryminowany w �yciu politycznym, spo�ecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Art. 33.
++
+ +- Kobieta i m�czyzna w Rzeczypospolitej Polskiej maj� r�wne prawa w �yciu rodzinnym, politycznym, spo�ecznym i gospodarczym.
+
- Kobieta i m�czyzna maj� w szczeg�lno�ci r�wne prawo do kszta�cenia, zatrudnienia i awans�w, do jednakowego wynagradzania za prac� jednakowej warto�ci, do zabezpieczenia spo�ecznego oraz do zajmowania stanowisk, pe�nienia funkcji oraz uzyskiwania godno�ci publicznych i odznacze�.
Art. 34.
++
+ +- Obywatelstwo polskie nabywa si� przez urodzenie z rodzic�w b�d�cych obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego okre�la ustawa.
+
- Obywatel polski nie mo�e utraci� obywatelstwa polskiego, chyba �e sam si� go zrzeknie.
Art. 35.
++
+ +- Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale��cym do mniejszo�ci narodowych i etnicznych wolno�� zachowania i rozwoju w�asnego j�zyka, zachowania obyczaj�w i tradycji oraz rozwoju w�asnej kultury.
+
- Mniejszo�ci narodowe i etniczne maj� prawo do tworzenia w�asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s�u��cych ochronie to�samo�ci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz�cych ich to�samo�ci kulturowej.
Art. 36.
+Podczas pobytu za granic� obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.
+ +Art. 37.
++
+ +- Kto znajduje si� pod w�adz� Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolno�ci i praw zapewnionych w Konstytucji.
+
- Wyj�tki od tej zasady, odnosz�ce si� do cudzoziemc�w, okre�la ustawa.
WOLNO�CI I PRAWA OSOBISTE
+ +Art. 38.
+Rzeczpospolita Polska zapewnia ka�demu cz�owiekowi prawn� ochron� �ycia.
+ +Art. 39.
+Nikt nie mo�e by� poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyra�onej zgody.
+ +Art. 40.
+Nikt nie mo�e by� poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poni�aj�cemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje si� stosowania kar cielesnych.
+ +Art. 41.
++
+ +- Ka�demu zapewnia si� nietykalno�� osobist� i wolno�� osobist�. Pozbawienie lub ograniczenie wolno�ci mo�e nast�pi� tylko na zasadach i w trybie okre�lonych w ustawie.
+
- Ka�dy pozbawiony wolno�ci nie na podstawie wyroku s�dowego ma prawo odwo�ania si� do s�du w celu niezw�ocznego ustalenia legalno�ci tego pozbawienia. O pozbawieniu wolno�ci powiadamia si� niezw�ocznie rodzin� lub osob� wskazan� przez pozbawionego wolno�ci.
+
- Ka�dy zatrzymany powinien by� niezw�ocznie i w spos�b zrozumia�y dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on by� w ci�gu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji s�du. Zatrzymanego nale�y zwolni�, je�eli w ci�gu 24 godzin od przekazania do dyspozycji s�du nie zostanie mu dor�czone postanowienie s�du o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.
+
- Ka�dy pozbawiony wolno�ci powinien by� traktowany w spos�b humanitarny.
+
- Ka�dy bezprawnie pozbawiony wolno�ci ma prawo do odszkodowania.
Art. 42.
++
+ +- Odpowiedzialno�ci karnej podlega ten tylko, kto dopu�ci� si� czynu zabronionego pod gro�b� kary przez ustaw� obowi�zuj�c� w czasie jego pope�nienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, kt�ry w czasie jego pope�nienia stanowi� przest�pstwo w my�l prawa mi�dzynarodowego.
+
- Ka�dy, przeciw komu prowadzone jest post�powanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach post�powania. Mo�e on w szczeg�lno�ci wybra� obro�c� lub na zasadach okre�lonych w ustawie korzysta� z obro�cy z urz�du.
+
- Ka�dego uwa�a si� za niewinnego, dop�ki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem s�du.
Art. 43.
+Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzko�ci nie podlegaj� przedawnieniu.
+ +Art. 44.
+Bieg przedawnienia w stosunku do przest�pstw, nie �ciganych z przyczyn politycznych, pope�nionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.
+ +Art. 45.
++
+ +- Ka�dy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zw�oki przez w�a�ciwy, niezale�ny, bezstronny i niezawis�y s�d.
+
- Wy��czenie jawno�ci rozprawy mo�e nast�pi� ze wzgl�du na moralno��, bezpiecze�stwo pa�stwa i porz�dek publiczny oraz ze wzgl�du na ochron� �ycia prywatnego stron lub inny wa�ny interes prywatny. Wyrok og�aszany jest publicznie.
Art. 46.
+Przepadek rzeczy mo�e nast�pi� tylko w przypadkach okre�lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s�du.
+ +Art. 47.
+Ka�dy ma prawo do ochrony prawnej �ycia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim �yciu osobistym.
+ +Art. 48.
++
+ +- Rodzice maj� prawo do wychowania dzieci zgodnie z w�asnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzgl�dnia� stopie� dojrza�o�ci dziecka, a tak�e wolno�� jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.
+
- Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich mo�e nast�pi� tylko w przypadkach okre�lonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia s�du.
Art. 49.
+Zapewnia si� wolno�� i ochron� tajemnicy komunikowania si�. Ich ograniczenie mo�e nast�pi� jedynie w przypadkach okre�lonych w ustawie i w spos�b w niej okre�lony.
+ +Art. 50.
+Zapewnia si� nienaruszalno�� mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu mo�e nast�pi� jedynie w przypadkach okre�lonych w ustawie i w spos�b w niej okre�lony.
+ +Art. 51.
++
+ +- Nikt nie mo�e by� obowi�zany inaczej ni� na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotycz�cych jego osoby.
+
- W�adze publiczne nie mog� pozyskiwa�, gromadzi� i udost�pnia� innych informacji o obywatelach ni� niezb�dne w demokratycznym pa�stwie prawnym.
+
- Ka�dy ma prawo dost�pu do dotycz�cych go urz�dowych dokument�w i zbior�w danych. Ograniczenie tego prawa mo�e okre�li� ustawa.
+
- Ka�dy ma prawo do ��dania sprostowania oraz usuni�cia informacji nieprawdziwych, niepe�nych lub zebranych w spos�b sprzeczny z ustaw�.
+
- Zasady i tryb gromadzenia oraz udost�pniania informacji okre�la ustawa.
Art. 52.
++
+ +- Ka�demu zapewnia si� wolno�� poruszania si� po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.
+
- Ka�dy mo�e swobodnie opu�ci� terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
+
- Wolno�ci, o kt�rych mowa w ust. 1 i 2, mog� podlega� ograniczeniom okre�lonym w ustawie.
+
- Obywatela polskiego nie mo�na wydali� z kraju ani zakaza� mu powrotu do kraju.
+
- Osoba, kt�rej pochodzenie polskie zosta�o stwierdzone zgodnie z ustaw�, mo�e osiedli� si� na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na sta�e.
Art. 53.
++
+ +- Ka�demu zapewnia si� wolno�� sumienia i religii.
+
- Wolno�� religii obejmuje wolno�� wyznawania lub przyjmowania religii wed�ug w�asnego wyboru oraz uzewn�trzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitw�, uczestniczenie w obrz�dach, praktykowanie i nauczanie. Wolno�� religii obejmuje tak�e posiadanie �wi�ty� i innych miejsc kultu w zale�no�ci od potrzeb ludzi wierz�cych oraz prawo os�b do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie si� znajduj�.
+
- Rodzice maj� prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje si� odpowiednio.
+
- Religia ko�cio�a lub innego zwi�zku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej mo�e by� przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie mo�e by� naruszona wolno�� sumienia i religii innych os�b.
+
- Wolno�� uzewn�trzniania religii mo�e by� ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpiecze�stwa pa�stwa, porz�dku publicznego, zdrowia, moralno�ci lub wolno�ci i praw innych os�b.
+
- Nikt nie mo�e by� zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.
+
- Nikt nie mo�e by� obowi�zany przez organy w�adzy publicznej do ujawnienia swojego �wiatopogl�du, przekona� religijnych lub wyznania.
Art. 54.
++
+ +- Ka�demu zapewnia si� wolno�� wyra�ania swoich pogl�d�w oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
+
- Cenzura prewencyjna �rodk�w spo�ecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy s� zakazane. Ustawa mo�e wprowadzi� obowi�zek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.
Art. 55.
++
+ +- Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyj�tkiem przypadk�w okre�lonych w ust. 2 i 3.
+
- Ekstradycja obywatela polskiego mo�e by� dokonana na wniosek innego pa�stwa lub s�dowego organu mi�dzynarodowego, je�eli mo�liwo�� taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit� Polsk� umowy mi�dzynarodowej lub ustawy wykonuj�cej akt prawa stanowionego przez organizacj� mi�dzynarodow�, kt�rej Rzeczpospolita Polska jest cz�onkiem, pod warunkiem �e czyn obj�ty wnioskiem o ekstradycj�:
+
+ +1) zosta� pope�niony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz
+
2) stanowi� przest�pstwo wed�ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowi�by przest�pstwo wed�ug prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie pope�nienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zar�wno w czasie jego pope�nienia, jak i w chwili z�o�enia wniosku.
+
- Nie wymaga spe�nienia warunk�w okre�lonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja maj�ca nast�pi� na wniosek s�dowego organu mi�dzynarodowego powo�anego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit� Polsk� umowy mi�dzynarodowej, w zwi�zku z obj�t� jurysdykcj� tego organu zbrodni� ludob�jstwa, zbrodni� przeciwko ludzko�ci, zbrodni� wojenn� lub zbrodni� agresji.
+
- Ekstradycja jest zakazana, je�eli dotyczy osoby podejrzanej o pope�nienie bez u�ycia przemocy przest�pstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie b�dzie narusza� wolno�ci i prawa cz�owieka i obywatela.
+
- W sprawie dopuszczalno�ci ekstradycji orzeka s�d. +
Art. 56.
++
+ +- Cudzoziemcy mog� korzysta� z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach okre�lonych w ustawie.
+
- Cudzoziemcowi, kt�ry w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prze�ladowaniem, mo�e by� przyznany status uchod�cy zgodnie z wi���cymi Rzeczpospolit� Polsk� umowami mi�dzynarodowymi.
WOLNO�CI I PRAWA POLITYCZNE
+ +Art. 57.
+Ka�demu zapewnia si� wolno�� organizowania pokojowych zgromadze� i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolno�ci mo�e okre�la� ustawa.
+ +Art. 58.
++
+ +- Ka�demu zapewnia si� wolno�� zrzeszania si�.
+
- Zakazane s� zrzeszenia, kt�rych cel lub dzia�alno�� s� sprzeczne z Konstytucj� lub ustaw�. O odmowie rejestracji lub zakazie dzia�ania takiego zrzeszenia orzeka s�d.
+
- Ustawa okre�la rodzaje zrzesze� podlegaj�cych s�dowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.
Art. 59.
++
+ +- Zapewnia si� wolno�� zrzeszania si� w zwi�zkach zawodowych, organizacjach spo�eczno-zawodowych rolnik�w oraz w organizacjach pracodawc�w.
+
- Zwi�zki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje maj� prawo do rokowa�, w szczeg�lno�ci w celu rozwi�zywania spor�w zbiorowych, oraz do zawierania uk�ad�w zbiorowych pracy i innych porozumie�.
+
- Zwi�zkom zawodowym przys�uguje prawo do organizowania strajk�w pracowniczych i innych form protestu w granicach okre�lonych w ustawie. Ze wzgl�du na dobro publiczne ustawa mo�e ograniczy� prowadzenie strajku lub zakaza� go w odniesieniu do okre�lonych kategorii pracownik�w lub w okre�lonych dziedzinach.
+
- Zakres wolno�ci zrzeszania si� w zwi�zkach zawodowych i organizacjach pracodawc�w oraz innych wolno�ci zwi�zkowych mo�e podlega� tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie s� dopuszczalne przez wi���ce Rzeczpospolit� Polsk� umowy mi�dzynarodowe.
Art. 60.
+Obywatele polscy korzystaj�cy z pe�ni praw publicznych maj� prawo dost�pu do s�u�by publicznej na jednakowych zasadach.
+ +Art. 61.
++
+ +- Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o dzia�alno�ci organ�w w�adzy publicznej oraz os�b pe�ni�cych funkcje publiczne. Prawo to obejmuje r�wnie� uzyskiwanie informacji o dzia�alno�ci organ�w samorz�du gospodarczego i zawodowego a tak�e innych os�b oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonuj� one zadania w�adzy publicznej i gospodaruj� mieniem komunalnym lub maj�tkiem Skarbu Pa�stwa.
+
- Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dost�p do dokument�w oraz wst�p na posiedzenia kolegialnych organ�w w�adzy publicznej pochodz�cych z powszechnych wybor�w, z mo�liwo�ci� rejestracji d�wi�ku lub obrazu.
+
- Ograniczenie prawa, o kt�rym mowa w ust. 1 i 2, mo�e nast�pi� wy��cznie ze wzgl�du na okre�lone w ustawach ochron� wolno�ci i praw innych os�b i podmiot�w gospodarczych oraz ochron� porz�dku publicznego, bezpiecze�stwa lub wa�nego interesu gospodarczego pa�stwa.
+
- Tryb udzielania informacji, o kt�rych mowa w ust. 1 i 2, okre�laj� ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.
Art. 62.
++
+ +- Obywatel polski ma prawo udzia�u w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, pos��w, senator�w i przedstawicieli do organ�w samorz�du terytorialnego, je�eli najp�niej w dniu g�osowania ko�czy 18 lat.
+
- Prawo udzia�u w referendum oraz prawo wybierania nie przys�uguje osobom, kt�re prawomocnym orzeczeniem s�dowym s� ubezw�asnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.
Art. 63.
+Ka�dy ma prawo sk�ada� petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, w�asnym lub innej osoby za jej zgod� do organ�w w�adzy publicznej oraz do organizacji i instytucji spo�ecznych w zwi�zku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosk�w i skarg okre�la ustawa.
+ +WOLNO�CI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE
+ +Art. 64.
++
+ +- Ka�dy ma prawo do w�asno�ci, innych praw maj�tkowych oraz prawo dziedziczenia.
+
- W�asno��, inne prawa maj�tkowe oraz prawo dziedziczenia podlegaj� r�wnej dla wszystkich ochronie prawnej.
+
- W�asno�� mo�e by� ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa w�asno�ci.
Art. 65.
++
+ +- Ka�demu zapewnia si� wolno�� wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyj�tki okre�la ustawa.
+
- Obowi�zek pracy mo�e by� na�o�ony tylko przez ustaw�.
+
- Sta�e zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania okre�la ustawa.
+
- Minimaln� wysoko�� wynagrodzenia za prac� lub spos�b ustalania tej wysoko�ci okre�la ustawa.
+
- W�adze publiczne prowadz� polityk� zmierzaj�c� do pe�nego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie program�w zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz rob�t publicznych i prac interwencyjnych.
Art. 66.
++
+ +- Ka�dy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunk�w pracy. Spos�b realizacji tego prawa oraz obowi�zki pracodawcy okre�la ustawa.
+
- Pracownik ma prawo do okre�lonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych p�atnych urlop�w; maksymalne normy czasu pracy okre�la ustawa.
Art. 67.
++
+ +- Obywatel ma prawo do zabezpieczenia spo�ecznego w razie niezdolno�ci do pracy ze wzgl�du na chorob� lub inwalidztwo oraz po osi�gni�ciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia spo�ecznego okre�la ustawa.
+
- Obywatel pozostaj�cy bez pracy nie z w�asnej woli i nie maj�cy innych �rodk�w utrzymania ma prawo do zabezpieczenia spo�ecznego, kt�rego zakres i formy okre�la ustawa.
Art. 68.
++
+ +- Ka�dy ma prawo do ochrony zdrowia.
+
- Obywatelom, niezale�nie od ich sytuacji materialnej, w�adze publiczne zapewniaj� r�wny dost�p do �wiadcze� opieki zdrowotnej finansowanej ze �rodk�w publicznych. Warunki i zakres udzielania �wiadcze� okre�la ustawa.
+
- W�adze publiczne s� obowi�zane do zapewnienia szczeg�lnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci�arnym, osobom niepe�nosprawnym i osobom w podesz�ym wieku.
+
- W�adze publiczne s� obowi�zane do zwalczania chor�b epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji �rodowiska.
+
- W�adze publiczne popieraj� rozw�j kultury fizycznej, zw�aszcza w�r�d dzieci i m�odzie�y.
Art. 69.
+Osobom niepe�nosprawnym w�adze publiczne udzielaj�, zgodnie z ustaw�, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji spo�ecznej.
+ +Art. 70.
++
+ +- Ka�dy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku �ycia jest obowi�zkowa. Spos�b wykonywania obowi�zku szkolnego okre�la ustawa.
+
- Nauka w szko�ach publicznych jest bezp�atna. Ustawa mo�e dopu�ci� �wiadczenie niekt�rych us�ug edukacyjnych przez publiczne szko�y wy�sze za odp�atno�ci�.
+
- Rodzice maj� wolno�� wyboru dla swoich dzieci szk� innych ni� publiczne. Obywatele i instytucje maj� prawo zak�adania szk� podstawowych, ponadpodstawowych i wy�szych oraz zak�ad�w wychowawczych. Warunki zak�adania i dzia�alno�ci szk� niepublicznych oraz udzia�u w�adz publicznych w ich finansowaniu, a tak�e zasady nadzoru pedagogicznego nad szko�ami i zak�adami wychowawczymi, okre�la ustawa.
+
- W�adze publiczne zapewniaj� obywatelom powszechny i r�wny dost�p do wykszta�cenia. W tym celu tworz� i wspieraj� systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczni�w i student�w. Warunki udzielania pomocy okre�la ustawa.
+
- Zapewnia si� autonomi� szk� wy�szych na zasadach okre�lonych w ustawie.
Art. 71.
++
+ +- Pa�stwo w swojej polityce spo�ecznej i gospodarczej uwzgl�dnia dobro rodziny. Rodziny znajduj�ce si� w trudnej sytuacji materialnej i spo�ecznej, zw�aszcza wielodzietne i niepe�ne, maj� prawo do szczeg�lnej pomocy ze strony w�adz publicznych.
+
- Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczeg�lnej pomocy w�adz publicznych, kt�rej zakres okre�la ustawa.
Art. 72.
++
+ +- Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron� praw dziecka. Ka�dy ma prawo ��da� od organ�w w�adzy publicznej ochrony dziecka przed przemoc�, okrucie�stwem, wyzyskiem i demoralizacj�.
+
- Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy w�adz publicznych.
+
- W toku ustalania praw dziecka organy w�adzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko s� obowi�zane do wys�uchania i w miar� mo�liwo�ci uwzgl�dnienia zdania dziecka.
+
- Ustawa okre�la kompetencje i spos�b powo�ywania Rzecznika Praw Dziecka.
Art. 73.
+Ka�demu zapewnia si� wolno�� tw�rczo�ci artystycznej, bada� naukowych oraz og�aszania ich wynik�w, wolno�� nauczania, a tak�e wolno�� korzystania z d�br kultury.
+ +Art. 74.
++
+ +- W�adze publiczne prowadz� polityk� zapewniaj�c� bezpiecze�stwo ekologiczne wsp�czesnemu i przysz�ym pokoleniom.
+
- Ochrona �rodowiska jest obowi�zkiem w�adz publicznych.
+
- Ka�dy ma prawo do informacji o stanie i ochronie �rodowiska.
+
- W�adze publiczne wspieraj� dzia�ania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu �rodowiska.
Art. 75.
++
+ +- W�adze publiczne prowadz� polityk� sprzyjaj�c� zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczeg�lno�ci przeciwdzia�aj� bezdomno�ci, wspieraj� rozw�j budownictwa socjalnego oraz popieraj� dzia�ania obywateli zmierzaj�ce do uzyskania w�asnego mieszkania.
+
- Ochron� praw lokator�w okre�la ustawa.
Art. 76.
+W�adze publiczne chroni� konsument�w, u�ytkownik�w i najemc�w przed dzia�aniami zagra�aj�cymi ich zdrowiu, prywatno�ci i bezpiecze�stwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony okre�la ustawa.
+ +�RODKI OCHRONY WOLNO�CI I PRAW
+ +Art. 77.
++
+ +- Ka�dy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zosta�a mu wyrz�dzona przez niezgodne z prawem dzia�anie organu w�adzy publicznej.
+
- Ustawa nie mo�e nikomu zamyka� drogi s�dowej dochodzenia naruszonych wolno�ci lub praw.
Art. 78.
+Ka�da ze stron ma prawo do zaskar�enia orzecze� i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyj�tki od tej zasady oraz tryb zaskar�ania okre�la ustawa.
+ +Art. 79.
++
+ +- Ka�dy, czyje konstytucyjne wolno�ci lub prawa zosta�y naruszone, ma prawo, na zasadach okre�lonych w ustawie, wnie�� skarg� do Trybuna�u Konstytucyjnego w sprawie zgodno�ci z Konstytucj� ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie kt�rego s�d lub organ administracji publicznej orzek� ostatecznie o jego wolno�ciach lub prawach albo o jego obowi�zkach okre�lonych w Konstytucji.
+
- Przepis ust. 1 nie dotyczy praw okre�lonych w art. 56.
Art. 80.
+Ka�dy ma prawo wyst�pienia, na zasadach okre�lonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolno�ci lub praw naruszonych przez organy w�adzy publicznej.
+ +Art. 81.
+Praw okre�lonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76 mo�na dochodzi� w granicach okre�lonych w ustawie.
+ +OBOWI�ZKI
+ +Art. 82.
+Obowi�zkiem obywatela polskiego jest wierno�� Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wsp�lne.
+ +Art. 83.
+Ka�dy ma obowi�zek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.
+ +Art. 84.
+Ka�dy jest obowi�zany do ponoszenia ci�ar�w i �wiadcze� publicznych, w tym podatk�w, okre�lonych w ustawie.
+ +Art. 85.
++
+ +- Obowi�zkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.
+
- Zakres obowi�zku s�u�by wojskowej okre�la ustawa.
+
- Obywatel, kt�remu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalaj� na odbywanie s�u�by wojskowej, mo�e by� obowi�zany do s�u�by zast�pczej na zasadach okre�lonych w ustawie.
Art. 86.
+Ka�dy jest obowi�zany do dba�o�ci o stan �rodowiska i ponosi odpowiedzialno�� za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno�ci okre�la ustawa.
+ +
+ + + ++ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/4.html b/data/raw/4.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..7e5b1b9a23070493d8f791fdec205909dabe1291 --- /dev/null +++ b/data/raw/4.html @@ -0,0 +1,241 @@ + + + + +Rozdzia� III
+ + + +
+ +�R�D�A PRAWAArt. 87.
++
+ +- �r�d�ami powszechnie obowi�zuj�cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s�: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi�dzynarodowe oraz rozporz�dzenia.
+
- �r�d�ami powszechnie obowi�zuj�cego prawa Rzeczypospolitej Polskiej s� na obszarze dzia�ania organ�w, kt�re je ustanowi�y, akty prawa miejscowego.
Art. 88.
++
+ +- Warunkiem wej�cia w �ycie ustaw, rozporz�dze� oraz akt�w prawa miejscowego jest ich og�oszenie.
+
- Zasady i tryb og�aszania akt�w normatywnych okre�la ustawa.
+
- Umowy mi�dzynarodowe ratyfikowane za uprzedni� zgod� wyra�on� w ustawie s� og�aszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady og�aszania innych um�w mi�dzynarodowych okre�la ustawa.
Art. 89.
++
+ +- Ratyfikacja przez Rzeczpospolit� Polsk� umowy mi�dzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyra�onej w ustawie, je�eli umowa dotyczy:
+
+ 1) pokoju, sojuszy, uk�ad�w politycznych lub uk�ad�w wojskowych,
+
2) wolno�ci, praw lub obowi�zk�w obywatelskich okre�lonych w Konstytucji,
+
3) cz�onkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji mi�dzynarodowej,
+
4) znacznego obci��enia pa�stwa pod wzgl�dem finansowym,
+
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w kt�rych Konstytucja wymaga ustawy. +
+
- O zamiarze przed�o�enia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji um�w mi�dzynarodowych, kt�rych ratyfikacja nie wymaga zgody wyra�onej w ustawie, Prezes Rady Ministr�w zawiadamia Sejm.
+
- Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania um�w mi�dzynarodowych okre�la ustawa.
Art. 90
++
+ +- Rzeczpospolita Polska mo�e na podstawie umowy mi�dzynarodowej przekaza� organizacji mi�dzynarodowej lub organowi mi�dzynarodowemu kompetencje organ�w w�adzy pa�stwowej w niekt�rych sprawach.
+
- Ustawa, wyra�aj�ca zgod� na ratyfikacj� umowy mi�dzynarodowej, o kt�rej mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm wi�kszo�ci� 2/3 g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w oraz przez Senat wi�kszo�ci� 2/3 g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby senator�w.
+
- Wyra�enie zgody na ratyfikacj� takiej umowy mo�e by� uchwalone w referendum og�lnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
+
- Uchwa�� w sprawie wyboru trybu wyra�enia zgody na ratyfikacj� podejmuje Sejm bezwzgl�dn� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w.
Art. 91.
++
+ +- Ratyfikowana umowa mi�dzynarodowa, po jej og�oszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi cz�� krajowego porz�dku prawnego i jest bezpo�rednio stosowana, chyba �e jej stosowanie jest uzale�nione od wydania ustawy.
+
- Umowa mi�dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni� zgod� wyra�on� w ustawie ma pierwsze�stwo przed ustaw�, je�eli ustawy tej nie da si� pogodzi� z umow�.
+
- Je�eli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolit� Polsk� umowy konstytuuj�cej organizacj� mi�dzynarodow�, prawo przez ni� stanowione jest stosowane bezpo�rednio, maj�c pierwsze�stwo w przypadku kolizji z ustawami.
Art. 92.
++
+ +- Rozporz�dzenia s� wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczeg�owego upowa�nienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upowa�nienie powinno okre�la� organ w�a�ciwy do wydania rozporz�dzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotycz�ce tre�ci aktu.
+
- Organ upowa�niony do wydania rozporz�dzenia nie mo�e przekaza� swoich kompetencji, o kt�rych mowa w ust. 1, innemu organowi.
Art. 93.
++
+ +- Uchwa�y Rady Ministr�w oraz zarz�dzenia Prezesa Rady Ministr�w i ministr�w maj� charakter wewn�trzny i obowi�zuj� tylko jednostki organizacyjnie podleg�e organowi wydaj�cemu te akty.
+
- Zarz�dzenia s� wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mog� one stanowi� podstawy decyzji wobec obywateli, os�b prawnych oraz innych podmiot�w.
+
- Uchwa�y i zarz�dzenia podlegaj� kontroli co do ich zgodno�ci z powszechnie obowi�zuj�cym prawem.
Art. 94.
+Organy samorz�du terytorialnego oraz terenowe organy administracji rz�dowej, na podstawie i w granicach upowa�nie� zawartych w ustawie, ustanawiaj� akty prawa miejscowego obowi�zuj�ce na obszarze dzia�ania tych organ�w. Zasady i tryb wydawania akt�w prawa miejscowego okre�la ustawa.
+ +
+ ++ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/5.html b/data/raw/5.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..d487767766f414232cc624c5e976b9bb285bbc75 --- /dev/null +++ b/data/raw/5.html @@ -0,0 +1,197 @@ + + + + +Rozdzia� IV
+ + + +
+SEJM I SENATArt. 95.
++
+ +- W�adz� ustawodawcz� w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj� Sejm i Senat. +
- Sejm sprawuje kontrol� nad dzia�alno�ci� Rady Ministr�w w zakresie okre�lonym przepisami Konstytucji i ustaw.
WYBORY I KADENCJA
+ +Art. 96.
++
+ +- Sejm sk�ada si� z 460 pos��w.
+
- Wybory do Sejmu s� powszechne, r�wne, bezpo�rednie i proporcjonalne oraz odbywaj� si� w g�osowaniu tajnym.
Art. 97.
++
+ +- Senat sk�ada si� ze 100 senator�w.
+
- Wybory do Senatu s� powszechne, bezpo�rednie i odbywaj� si� w g�osowaniu tajnym.
Art. 98.
++
+ + +- Sejm i Senat s� wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynaj� si� z dniem zebrania si� Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwaj� do dnia poprzedzaj�cego dzie� zebrania si� Sejmu nast�pnej kadencji.
+
- Wybory do Sejmu i Senatu zarz�dza Prezydent Rzeczypospolitej nie p�niej ni� na 90 dni przed up�ywem 4 lat od rozpocz�cia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczaj�c wybory na dzie� wolny od pracy, przypadaj�cy w ci�gu 30 dni przed up�ywem 4 lat od rozpocz�cia kadencji Sejmu i Senatu.
+
- Sejm mo�e skr�ci� swoj� kadencj� uchwa�� podj�t� wi�kszo�ci� co najmniej 2/3 g�os�w ustawowej liczby pos��w. Skr�cenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skr�cenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje si� odpowiednio.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi�gni�ciu opinii Marsza�ka Sejmu i Marsza�ka Senatu, mo�e w przypadkach okre�lonych w Konstytucji zarz�dzi� skr�cenie kadencji Sejmu. Wraz ze skr�ceniem kadencji Sejmu skr�cona zostaje r�wnie� kadencja Senatu.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej, zarz�dzaj�c skr�cenie kadencji Sejmu, zarz�dza jednocze�nie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich dat� na dzie� przypadaj�cy nie p�niej ni� w ci�gu 45 dni od dnia zarz�dzenia skr�cenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwo�uje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie p�niej ni� na 15 dzie� po dniu przeprowadzenia wybor�w.
+
- W razie skr�cenia kadencji Sejmu stosuje si� odpowiednio przepis ust. 1.
Art. 99.
++
+ +- Wybrany do Sejmu mo�e by� obywatel polski maj�cy prawo wybierania, kt�ry najp�niej w dniu wybor�w ko�czy 21 lat.
+
- Wybrany do Senatu mo�e by� obywatel polski maj�cy prawo wybierania, kt�ry najp�niej w dniu wybor�w ko�czy 30 lat.
+
- Wybran� do Sejmu lub do Senatu nie mo�e by� osoba skazana prawomocnym wyrokiem na kar� pozbawienia wolno�ci za przest�pstwo umy�lne �cigane z oskar�enia publicznego. +
Art. 100.
++
+ +- Kandydat�w na pos��w i senator�w mog� zg�asza� partie polityczne oraz wyborcy.
+
- Nie mo�na kandydowa� r�wnocze�nie do Sejmu i Senatu.
+
- Zasady i tryb zg�aszania kandydat�w i przeprowadzania wybor�w oraz warunki wa�no�ci wybor�w okre�la ustawa.
Art. 101.
++
+ + +- Wa�no�� wybor�w do Sejmu i Senatu stwierdza S�d Najwy�szy.
+
- Wyborcy przys�uguje prawo zg�oszenia do S�du Najwy�szego protestu przeciwko wa�no�ci wybor�w na zasadach okre�lonych w ustawie.
POS�OWIE I SENATOROWIE
+ + +Art. 102.
+Nie mo�na by� r�wnocze�nie pos�em i senatorem.
+ +Art. 103.
++
+ + +- Mandatu pos�a nie mo�na ��czy� z funkcj� Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy�szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zast�pc�w, cz�onka Rady Polityki Pieni�nej, cz�onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rz�dowej. Zakaz ten nie dotyczy cz�onk�w Rady Ministr�w i sekretarzy stanu w administracji rz�dowej.
+
- S�dzia, prokurator, urz�dnik s�u�by cywilnej, �o�nierz pozostaj�cy w czynnej s�u�bie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz s�u�b ochrony pa�stwa nie mog� sprawowa� mandatu poselskiego.
+
- Inne przypadki zakazu ��czenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania mo�e okre�li� ustawa.
Art. 104.
++
+ + + +- Pos�owie s� przedstawicielami Narodu. Nie wi��� ich instrukcje wyborc�w.
+
- Przed rozpocz�ciem sprawowania mandatu pos�owie sk�adaj� przed Sejmem nast�puj�ce �lubowanie:
++ ++"Uroczy�cie �lubuj� rzetelnie i sumiennie wykonywa� obowi�zki wobec Narodu, strzec suwerenno�ci i interes�w Pa�stwa, czyni� wszystko dla pomy�lno�ci Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzega� Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej."
+�lubowanie mo�e by� z�o�one z dodaniem zdania "Tak mi dopom� B�g".
+- Odmowa z�o�enia �lubowania oznacza zrzeczenie si� mandatu.
Art. 105.
++
+ +- Pose� nie mo�e by� poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci za swoj� dzia�alno�� wchodz�c� w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wyga�ni�ciu. Za tak� dzia�alno�� pose� odpowiada wy��cznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw os�b trzecich mo�e by� poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci s�dowej tylko za zgod� Sejmu.
+
- Od dnia og�oszenia wynik�w wybor�w do dnia wyga�ni�cia mandatu pose� nie mo�e by� poci�gni�ty bez zgody Sejmu do odpowiedzialno�ci karnej.
+
- Post�powanie karne wszcz�te wobec osoby przed dniem wyboru jej na pos�a ulega na ��danie Sejmu zawieszeniu do czasu wyga�ni�cia mandatu. W takim przypadku ulega r�wnie� zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w post�powaniu karnym.
+
- Pose� mo�e wyrazi� zgod� na poci�gni�cie go do odpowiedzialno�ci karnej. W takim przypadku nie stosuje si� przepis�w ust. 2 i 3.
+
- Pose� nie mo�e by� zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyj�tkiem uj�cia go na gor�cym uczynku przest�pstwa i je�eli jego zatrzymanie jest niezb�dne do zapewnienia prawid�owego toku post�powania. O zatrzymaniu niezw�ocznie powiadamia si� Marsza�ka Sejmu, kt�ry mo�e nakaza� natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
+
- Szczeg�owe zasady poci�gania pos��w do odpowiedzialno�ci karnej oraz tryb post�powania okre�la ustawa.
Art. 106.
+Warunki niezb�dne do skutecznego wype�niania obowi�zk�w poselskich oraz ochron� praw wynikaj�cych ze sprawowania mandatu okre�la ustawa.
+ +Art. 107.
++
+ +- W zakresie okre�lonym ustaw� pose� nie mo�e prowadzi� dzia�alno�ci gospodarczej z osi�ganiem korzy�ci z maj�tku Skarbu Pa�stwa lub samorz�du terytorialnego ani nabywa� tego maj�tku.
+
- Za naruszenie zakaz�w, o kt�rych mowa w ust. 1, pose�, uchwa�� Sejmu podj�t� na wniosek Marsza�ka Sejmu, mo�e by� poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci przed Trybuna�em Stanu, kt�ry orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.
Art. 108.
+Do senator�w stosuje si� odpowiednio przepisy art. 103-107.
+ +ORGANIZACJA I DZIA�ANIE
+ + +Art. 109.
++
+ +- Sejm i Senat obraduj� na posiedzeniach.
+
- Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwo�uje na dzie� przypadaj�cy w ci�gu 30 dni od dnia wybor�w, z wyj�tkiem przypadk�w okre�lonych w art. 98 ust. 3 i 5.
Art. 110.
++
+ +- Sejm wybiera ze swojego grona Marsza�ka Sejmu i wicemarsza�k�w.
+
- Marsza�ek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strze�e praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewn�trz.
+
- Sejm powo�uje komisje sta�e oraz mo�e powo�ywa� komisje nadzwyczajne.
Art. 111.
++
+ +- Sejm mo�e powo�a� komisj� �ledcz� do zbadania okre�lonej sprawy.
+
- Tryb dzia�ania komisji �ledczej okre�la ustawa.
Art. 112.
+Organizacj� wewn�trzn� i porz�dek prac Sejmu oraz tryb powo�ywania i dzia�alno�ci jego organ�w, jak te� spos�b wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowi�zk�w organ�w pa�stwowych wobec Sejmu okre�la regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm.
+ +Art. 113.
+Posiedzenia Sejmu s� jawne. Je�eli wymaga tego dobro pa�stwa, Sejm mo�e bezwzgl�dn� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w, uchwali� tajno�� obrad.
+ + +Art. 114.
++
+ +- W przypadkach okre�lonych w Konstytucji Sejm i Senat, obraduj�c wsp�lnie pod przewodnictwem Marsza�ka Sejmu lub w jego zast�pstwie Marsza�ka Senatu, dzia�aj� jako Zgromadzenie Narodowe.
+
- Zgromadzenie Narodowe uchwala sw�j regulamin.
Art. 115.
++
+ +- Prezes Rady Ministr�w i pozostali cz�onkowie Rady Ministr�w maj� obowi�zek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ci�gu 21 dni.
+
- Prezes Rady Ministr�w i pozostali cz�onkowie Rady Ministr�w maj� obowi�zek udzielenia odpowiedzi w sprawach bie��cych na ka�dym posiedzeniu Sejmu.
Art. 116.
++
+ + +- Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.
+
- Sejm mo�e podj�� uchwa�� o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napa�ci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z um�w mi�dzynarodowych wynika zobowi�zanie do wsp�lnej obrony przeciwko agresji. Je�eli Sejm nie mo�e si� zebra� na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.
Art. 117.
+Zasady u�ycia Si� Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej okre�la ratyfikowana umowa mi�dzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania si� ich przez to terytorium okre�laj� ratyfikowane umowy mi�dzynarodowe lub ustawy.
+ + +Art. 118.
++
+ + +- Inicjatywa ustawodawcza przys�uguje pos�om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministr�w.
+
- Inicjatywa ustawodawcza przys�uguje r�wnie� grupie co najmniej 100 000 obywateli maj�cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb post�powania w tej sprawie okre�la ustawa.
+
- Wnioskodawcy przedk�adaj�c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaj� skutki finansowe jej wykonania.
Art. 119.
++
+ + +- Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.
+
- Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys�uguje wnioskodawcy projektu, pos�om i Radzie Ministr�w.
+
- Marsza�ek Sejmu mo�e odm�wi� poddania pod g�osowanie poprawki, kt�ra uprzednio nie by�a przed�o�ona komisji.
+
- Wnioskodawca mo�e wycofa� projekt ustawy w toku post�powania ustawodawczego w Sejmie do czasu zako�czenia drugiego czytania projektu.
Art. 120.
+Sejm uchwala ustawy zwyk�� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w, chyba �e Konstytucja przewiduje inn� wi�kszo��. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwa�y, je�eli ustawa lub uchwa�a Sejmu nie stanowi inaczej.
+ + +Art. 121.
++
+ + +- Ustaw� uchwalon� przez Sejm Marsza�ek Sejmu przekazuje Senatowi.
+
- Senat w ci�gu 30 dni od dnia przekazania ustawy mo�e j� przyj�� bez zmian, uchwali� poprawki albo uchwali� odrzucenie jej w ca�o�ci. Je�eli Senat w ci�gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwa�y, ustaw� uznaje si� za uchwalon� w brzmieniu przyj�tym przez Sejm.
+
- Uchwa�� Senatu odrzucaj�c� ustaw� albo poprawk� zaproponowan� w uchwale Senatu, uwa�a si� za przyj�t�, je�eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl�dn� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w.
Art. 122.
++
+ +- Po zako�czeniu post�powania okre�lonego w art. 121 Marsza�ek Sejmu przedstawia uchwalon� ustaw� do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw� w ci�gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarz�dza jej og�oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
+
- Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej mo�e wyst�pi� do Trybuna�u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno�ci ustawy z Konstytucj�. Prezydent Rzeczypospolitej nie mo�e odm�wi� podpisania ustawy, kt�r� Trybuna� Konstytucyjny uzna� za zgodn� z Konstytucj�.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kt�r� Trybuna� Konstytucyjny uzna� za niezgodn� z Konstytucj�. Je�eli jednak niezgodno�� z Konstytucj� dotyczy poszczeg�lnych przepis�w ustawy, a Trybuna� Konstytucyjny nie orzeknie, �e s� one nierozerwalnie zwi�zane z ca�� ustaw�, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasi�gni�ciu opinii Marsza�ka Sejmu, podpisuje ustaw� z pomini�ciem przepis�w uznanych za niezgodne z Konstytucj� albo zwraca ustaw� Sejmowi w celu usuni�cia niezgodno�ci.
+
- Je�eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wyst�pi� z wnioskiem do Trybuna�u Konstytucyjnego w trybie ust. 3, mo�e z umotywowanym wnioskiem przekaza� ustaw� Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi�kszo�ci� 3/5 g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w Prezydent Rzeczypospolitej w ci�gu 7 dni podpisuje ustaw� i zarz�dza jej og�oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przys�uguje prawo wyst�pienia do Trybuna�u Konstytucyjnego w trybie ust. 3.
+
- Wyst�pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybuna�u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno�ci ustawy z Konstytucj� lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, okre�lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.
Art. 123.
++
+ +- Rada Ministr�w mo�e uzna� uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyj�tkiem projekt�w ustaw podatkowych, ustaw dotycz�cych wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organ�w samorz�du terytorialnego, ustaw reguluj�cych ustr�j i w�a�ciwo�� w�adz publicznych, a tak�e kodeks�w.
+
- Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu okre�laj� odr�bno�ci w post�powaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.
+
- W post�powaniu w sprawie ustawy, kt�rej projekt zosta� uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.
Art. 124.
+Do Senatu stosuje si� odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art. 120.
+ +REFERENDUM
+ +Art. 125.
++
+ +- W sprawach o szczeg�lnym znaczeniu dla pa�stwa mo�e by� przeprowadzone referendum og�lnokrajowe.
+
- Referendum og�lnokrajowe ma prawo zarz�dzi� Sejm bezwzgl�dn� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod� Senatu wyra�on� bezwzgl�dn� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby senator�w.
+
- Je�eli w referendum og�lnokrajowym wzi�o udzia� wi�cej ni� po�owa uprawnionych do g�osowania, wynik referendum jest wi���cy.
+
- Wa�no�� referendum og�lnokrajowego oraz referendum, o kt�rym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza S�d Najwy�szy.
+
- Zasady i tryb przeprowadzania referendum okre�la ustawa.
+ ++ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/6.html b/data/raw/6.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..b43b215f874483004716bd9c22dc3bef796e960d --- /dev/null +++ b/data/raw/6.html @@ -0,0 +1,161 @@ + + + + +Rozdzia� V
+ +
+ +PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJArt. 126.
++
+ +- Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwy�szym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ci�g�o�ci w�adzy pa�stwowej.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na stra�y suwerenno�ci i bezpiecze�stwa pa�stwa oraz nienaruszalno�ci i niepodzielno�ci jego terytorium.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach okre�lonych w Konstytucji i ustawach.
Art. 127.
++
+ +- Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nar�d w wyborach powszechnych, r�wnych, bezpo�rednich i w g�osowaniu tajnym.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pi�cioletni� kadencj� i mo�e by� ponownie wybrany tylko raz.
+
- Na Prezydenta Rzeczypospolitej mo�e by� wybrany obywatel polski, kt�ry najp�niej w dniu wybor�w ko�czy 35 lat i korzysta z pe�ni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zg�asza co najmniej 100 000 obywateli maj�cych prawo wybierania do Sejmu.
+
- Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt�ry otrzyma� wi�cej ni� po�ow� wa�nie oddanych g�os�w. Je�eli �aden z kandydat�w nie uzyska wymaganej wi�kszo�ci, czternastego dnia po pierwszym g�osowaniu przeprowadza si� ponowne g�osowanie.
+
- W ponownym g�osowaniu wyboru dokonuje si� spo�r�d dw�ch kandydat�w, kt�rzy w pierwszym g�osowaniu otrzymali kolejno najwi�ksz� liczb� g�os�w. Je�eli kt�rykolwiek z tych dw�ch kandydat�w wycofa zgod� na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wybor�w w ponownym g�osowaniu dopuszcza si� kandydata, kt�ry otrzyma� kolejno najwi�ksz� liczb� g�os�w w pierwszym g�osowaniu. W takim przypadku dat� ponownego g�osowania odracza si� o dalszych 14 dni.
+
- Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, kt�ry w ponownym g�osowaniu otrzyma� wi�cej g�os�w.
+
- Zasady i tryb zg�aszania kandydat�w i przeprowadzania wybor�w oraz warunki wa�no�ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej okre�la ustawa.
Art. 128.
++
+ +- Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna si� w dniu obj�cia przez niego urz�du.
+
- Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarz�dza Marsza�ek Sejmu na dzie� przypadaj�cy nie wcze�niej ni� na 100 dni i nie p�niej ni� na 75 dni przed up�ywem kadencji urz�duj�cego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opr�nienia urz�du Prezydenta Rzeczypospolitej - nie p�niej ni� w czternastym dniu po opr�nieniu urz�du, wyznaczaj�c dat� wybor�w na dzie� wolny od pracy przypadaj�cy w ci�gu 60 dni od dnia zarz�dzenia wybor�w.
Art. 129.
++
+ +- Wa�no�� wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza S�d Najwy�szy.
+
- Wyborcy przys�uguje prawo zg�oszenia do S�du Najwy�szego protestu przeciwko wa�no�ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach okre�lonych w ustawie.
+
- W razie stwierdzenia niewa�no�ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza si� nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opr�nienia urz�du Prezydenta Rzeczypospolitej.
Art. 130.
+Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urz�d po z�o�eniu wobec Zgromadzenia Narodowego nast�puj�cej przysi�gi: +
+ + +"Obejmuj�c z woli Narodu urz�d Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczy�cie przysi�gam, �e dochowam wierno�ci postanowieniom Konstytucji, b�d� strzeg� niez�omnie godno�ci Narodu, niepodleg�o�ci i bezpiecze�stwa Pa�stwa, a dobro Ojczyzny oraz pomy�lno�� obywateli b�d� dla mnie zawsze najwy�szym nakazem".
Przysi�ga mo�e by� z�o�ona z dodaniem zdania "Tak mi dopom� B�g".
+ +Art. 131.
++
+ +- Je�eli Prezydent Rzeczypospolitej nie mo�e przej�ciowo sprawowa� urz�du, zawiadamia o tym Marsza�ka Sejmu, kt�ry tymczasowo przejmuje obowi�zki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomi� Marsza�ka Sejmu o niemo�no�ci sprawowania urz�du, w�wczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urz�du przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybuna� Konstytucyjny na wniosek Marsza�ka Sejmu. W razie uznania przej�ciowej niemo�no�ci sprawowania urz�du przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna� Konstytucyjny powierza Marsza�kowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowi�zk�w Prezydenta Rzeczypospolitej.
+
- Marsza�ek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowi�zki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: +
+
+ +1) �mierci Prezydenta Rzeczypospolitej,
+
2) zrzeczenia si� urz�du przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
+
3) stwierdzenia niewa�no�ci wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobj�cia urz�du po wyborze,
+
4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwa�ej niezdolno�ci Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urz�du ze wzgl�du na stan zdrowia, uchwa�� podj�t� wi�kszo�ci� co najmniej 2/3 g�os�w ustawowej liczby cz�onk�w Zgromadzenia Narodowego,
+
5) z�o�enia Prezydenta Rzeczypospolitej z urz�du orzeczeniem Trybuna�u Stanu. +
+
- Je�eli Marsza�ek Sejmu nie mo�e wykonywa� obowi�zk�w Prezydenta Rzeczypospolitej, obowi�zki te przejmuje Marsza�ek Senatu.
+
- Osoba wykonuj�ca obowi�zki Prezydenta Rzeczypospolitej nie mo�e postanowi� o skr�ceniu kadencji Sejmu.
Art. 132.
+Prezydent Rzeczypospolitej nie mo�e piastowa� �adnego innego urz�du ani pe�ni� �adnej funkcji publicznej, z wyj�tkiem tych, kt�re s� zwi�zane ze sprawowanym urz�dem.
+ +Art. 133.
++
+ +- Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant pa�stwa w stosunkach zewn�trznych: +
+
+ +1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi�dzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,
+
2) mianuje i odwo�uje pe�nomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych pa�stwach i przy organizacjach mi�dzynarodowych,
+
3) przyjmuje listy uwierzytelniaj�ce i odwo�uj�ce akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych pa�stw i organizacji mi�dzynarodowych. +
+
- Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy mi�dzynarodowej mo�e zwr�ci� si� do Trybuna�u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodno�ci z Konstytucj�.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej wsp�dzia�a z Prezesem Rady Ministr�w i w�a�ciwym ministrem.
Art. 134.
++
+ +- Prezydent Rzeczypospolitej jest najwy�szym zwierzchnikiem Si� Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
+
- W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Si�ami Zbrojnymi za po�rednictwem Ministra Obrony Narodowej.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dow�dc�w rodzaj�w Si� Zbrojnych na czas okre�lony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwo�ania przed jej up�ywem okre�la ustawa.
+
- Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr�w, mianuje Naczelnego Dow�dc� Si� Zbrojnych. W tym samym trybie mo�e on Naczelnego Dow�dc� Si� Zbrojnych odwo�a�. Kompetencje Naczelnego Dow�dcy Si� Zbrojnych i zasady jego podleg�o�ci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej okre�la ustawa.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje okre�lone w ustawach stopnie wojskowe.
+
- Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, zwi�zane ze zwierzchnictwem nad Si�ami Zbrojnymi, szczeg�owo okre�la ustawa.
Art. 135.
+Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewn�trznego i zewn�trznego bezpiecze�stwa pa�stwa jest Rada Bezpiecze�stwa Narodowego.
+ +Art. 136.
+W razie bezpo�redniego, zewn�trznego zagro�enia pa�stwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr�w, zarz�dza powszechn� lub cz�ciow� mobilizacj� i u�ycie Si� Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
+ +Art. 137.
+Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyra�a zgod� na zrzeczenie si� obywatelstwa polskiego.
+ +Art. 138.
+Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.
+ +Art. 139.
+Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo �aski. Prawa �aski nie stosuje si� do os�b skazanych przez Trybuna� Stanu.
+ +Art. 140.
+Prezydent Rzeczypospolitej mo�e zwraca� si� z or�dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. Or�dzia nie czyni si� przedmiotem debaty.
+ +Art. 141.
++
+ +- W sprawach szczeg�lnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej mo�e zwo�a� Rad� Gabinetow�. Rad� Gabinetow� tworzy Rada Ministr�w obraduj�ca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.
+
- Radzie Gabinetowej nie przys�uguj� kompetencje Rady Ministr�w.
Art. 142.
++
+ +- Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporz�dzenia i zarz�dzenia na zasadach okre�lonych w art. 92 i art. 93.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozosta�ych swoich kompetencji.
Art. 143.
+Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz powo�uje i odwo�uje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.
+ +Art. 144.
++
+ +- Prezydent Rzeczypospolitej, korzystaj�c ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urz�dowe.
+
- Akty urz�dowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagaj� dla swojej wa�no�ci podpisu Prezesa Rady Ministr�w, kt�ry przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialno�� przed Sejmem.
+
- Przepis ust. 2 nie dotyczy:
+
+ 1) zarz�dzania wybor�w do Sejmu i Senatu,
+
2) zwo�ywania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,
+
3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach okre�lonych w Konstytucji,
+
4) inicjatywy ustawodawczej,
+
5) zarz�dzania referendum og�lnokrajowego,
+
6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,
+
7) zarz�dzania og�oszenia ustawy oraz umowy mi�dzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,
+
8) zwracania si� z or�dziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,
+
9) wniosku do Trybuna�u Konstytucyjnego,
+
10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwy�sz� Izb� Kontroli,
+
11) desygnowania i powo�ywania Prezesa Rady Ministr�w,
+
12) przyjmowania dymisji Rady Ministr�w i powierzania jej tymczasowego pe�nienia obowi�zk�w,
+
13) wniosku do Sejmu o poci�gni�cie do odpowiedzialno�ci przed Trybuna�em Stanu cz�onka Rady Ministr�w,
+
14) odwo�ywania ministra, kt�remu Sejm wyrazi� wotum nieufno�ci,
+
15) zwo�ywania Rady Gabinetowej,
+
16) nadawania order�w i odznacze�,
+
17) powo�ywania s�dzi�w,
+
18) stosowania prawa �aski,
+
19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyra�ania zgody na zrzeczenie si� obywatelstwa polskiego,
+
20) powo�ywania Pierwszego Prezesa S�du Najwy�szego,
+
21) powo�ywania Prezesa i Wiceprezesa Trybuna�u Konstytucyjnego,
+
22) powo�ywania Prezesa Naczelnego S�du Administracyjnego,
+
23) powo�ywania prezes�w S�du Najwy�szego oraz wiceprezes�w Naczelnego S�du Administracyjnego,
+
24) wniosku do Sejmu o powo�anie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
+
25) powo�ywania cz�onk�w Rady Polityki Pieni�nej,
+
26) powo�ywania i odwo�ywania cz�onk�w Rady Bezpiecze�stwa Narodowego,
+
27) powo�ywania cz�onk�w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
+
28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powo�ywania i odwo�ywania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,
+
29) wydawania zarz�dze� na zasadach okre�lonych w art. 93,
+
30) zrzeczenia si� urz�du Prezydenta Rzeczypospolitej. +
+
Art. 145.
++
+ +- Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za pope�nienie przest�pstwa mo�e by� poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci przed Trybuna�em Stanu.
+
- Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar�enia mo�e nast�pi� uchwa�� Zgromadzenia Narodowego podj�t� wi�kszo�ci� co najmniej 2/3 g�os�w ustawowej liczby cz�onk�w Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 cz�onk�w Zgromadzenia Narodowego.
+
- Z dniem podj�cia uchwa�y o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskar�enia przed Trybuna�em Stanu sprawowanie urz�du przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje si� odpowiednio.
+ + ++ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/7.html b/data/raw/7.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..8b83c3af93bdcd606f09c50ea38ac5b951d2ef7f --- /dev/null +++ b/data/raw/7.html @@ -0,0 +1,97 @@ + + + + +Rozdzia� VI
+ +
+RADA MINISTR�W I ADMINISTRACJA RZ�DOWAArt. 146.
++
+ +- Rada Ministr�w prowadzi polityk� wewn�trzn� i zagraniczn� Rzeczypospolitej Polskiej.
+
- Do Rady Ministr�w nale�� sprawy polityki pa�stwa nie zastrze�one dla innych organ�w pa�stwowych i samorz�du terytorialnego.
+
- Rada Ministr�w kieruje administracj� rz�dow�.
+
- W zakresie i na zasadach okre�lonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministr�w w szczeg�lno�ci: +
+
+ 1) zapewnia wykonanie ustaw,
+
2) wydaje rozporz�dzenia,
+
3) koordynuje i kontroluje prace organ�w administracji rz�dowej,
+
4) chroni interesy Skarbu Pa�stwa,
+
5) uchwala projekt bud�etu pa�stwa,
+
6) kieruje wykonaniem bud�etu pa�stwa oraz uchwala zamkni�cie rachunk�w pa�stwowych i sprawozdanie z wykonania bud�etu,
+
7) zapewnia bezpiecze�stwo wewn�trzne pa�stwa oraz porz�dek publiczny,
+
8) zapewnia bezpiecze�stwo zewn�trzne pa�stwa,
+
9) sprawuje og�lne kierownictwo w dziedzinie stosunk�w z innymi pa�stwami i organizacjami mi�dzynarodowymi,
+
10) zawiera umowy mi�dzynarodowe wymagaj�ce ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy mi�dzynarodowe,
+
11) sprawuje og�lne kierownictwo w dziedzinie obronno�ci kraju oraz okre�la corocznie liczb� obywateli powo�ywanych do czynnej s�u�by wojskowej,
+
12) okre�la organizacj� i tryb swojej pracy. +
Art. 147.
++
+ +- Rada Ministr�w sk�ada si� z Prezesa Rady Ministr�w i ministr�w.
+
- W sk�ad Rady Ministr�w mog� by� powo�ywani wiceprezesi Rady Ministr�w.
+
- Prezes i wiceprezes Rady Ministr�w mog� pe�ni� tak�e funkcj� ministra.
+
- W sk�ad Rady Ministr�w mog� by� ponadto powo�ywani przewodnicz�cy okre�lonych w ustawach komitet�w.
Art. 148.
+Prezes Rady Ministr�w: +
+
+ +- reprezentuje Rad� Ministr�w,
+
- kieruje pracami Rady Ministr�w,
+
- wydaje rozporz�dzenia,
+
- zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministr�w i okre�la sposoby jej wykonywania,
+
- koordynuje i kontroluje prac� cz�onk�w Rady Ministr�w,
+
- sprawuje nadz�r nad samorz�dem terytorialnym w granicach i formach okre�lonych w Konstytucji i ustawach,
+
- jest zwierzchnikiem s�u�bowym pracownik�w administracji rz�dowej. +
Art. 149.
++
+ +- Ministrowie kieruj� okre�lonymi dzia�ami administracji rz�dowej lub wype�niaj� zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministr�w. Zakres dzia�ania ministra kieruj�cego dzia�em administracji rz�dowej okre�laj� ustawy.
+
- Minister kieruj�cy dzia�em administracji rz�dowej wydaje rozporz�dzenia. Rada Ministr�w, na wniosek Prezesa Rady Ministr�w, mo�e uchyli� rozporz�dzenie lub zarz�dzenie ministra.
+
- Do przewodnicz�cego komitetu, o kt�rym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje si� odpowiednio przepisy odnosz�ce si� do ministra kieruj�cego dzia�em administracji rz�dowej.
Art. 150.
+Cz�onek Rady Ministr�w nie mo�e prowadzi� dzia�alno�ci sprzecznej z jego obowi�zkami publicznymi.
+ +Art. 151.
+Prezes Rady Ministr�w, wiceprezesi Rady Ministr�w i ministrowie sk�adaj� wobec Prezydenta Rzeczypospolitej nast�puj�c� przysi�g�: +
+ +"Obejmuj�c urz�d Prezesa Rady Ministr�w (wiceprezesa Rady Ministr�w, ministra), uroczy�cie przysi�gam, �e dochowam wierno�ci postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomy�lno�� obywateli b�d� dla mnie zawsze najwy�szym nakazem."
Przysi�ga mo�e by� z�o�ona z dodaniem zdania "Tak mi dopom� B�g".
+ +Art. 152.
++
+ +- Przedstawicielem Rady Ministr�w w wojew�dztwie jest wojewoda.
+
- Tryb powo�ywania i odwo�ywania oraz zakres dzia�ania wojewod�w okre�la ustawa.
Art. 153.
++
+ +- W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zada� pa�stwa, w urz�dach administracji rz�dowej dzia�a korpus s�u�by cywilnej.
+
- Prezes Rady Ministr�w jest zwierzchnikiem korpusu s�u�by cywilnej.
Art. 154.
++
+ +- Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministr�w, kt�ry proponuje sk�ad Rady Ministr�w. Prezydent Rzeczypospolitej powo�uje Prezesa Rady Ministr�w wraz z pozosta�ymi cz�onkami Rady Ministr�w w ci�gu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyj�cia dymisji poprzedniej Rady Ministr�w i odbiera przysi�g� od cz�onk�w nowo powo�anej Rady Ministr�w.
+
- Prezes Rady Ministr�w, w ci�gu 14 dni od dnia powo�ania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program dzia�ania Rady Ministr�w z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgl�dn� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w.
+
- W razie niepowo�ania Rady Ministr�w w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ci�gu 14 dni od up�ywu termin�w okre�lonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministr�w oraz proponowanych przez niego cz�onk�w Rady Ministr�w bezwzgl�dn� wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w. Prezydent Rzeczypospolitej powo�uje tak wybran� Rad� Ministr�w i odbiera przysi�g� od jej cz�onk�w.
Art. 155.
++
+ +- W razie niepowo�ania Rady Ministr�w w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ci�gu 14 dni powo�uje Prezesa Rady Ministr�w i na jego wniosek pozosta�ych cz�onk�w Rady Ministr�w oraz odbiera od nich przysi�g�. Sejm w ci�gu 14 dni od dnia powo�ania Rady Ministr�w przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w.
+
- W razie nieudzielenia Radzie Ministr�w wotum zaufania w trybie okre�lonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencj� Sejmu i zarz�dza wybory.
Art. 156.
++
+ +- Cz�onkowie Rady Ministr�w ponosz� odpowiedzialno�� przed Trybuna�em Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a tak�e za przest�pstwa pope�nione w zwi�zku z zajmowanym stanowiskiem.
+
- Uchwa�� o poci�gni�ciu cz�onka Rady Ministr�w do odpowiedzialno�ci przed Trybuna�em Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 pos��w wi�kszo�ci� 3/5 ustawowej liczby pos��w.
Art. 157.
++
+ +- Cz�onkowie Rady Ministr�w ponosz� przed Sejmem solidarn� odpowiedzialno�� za dzia�alno�� Rady Ministr�w.
+
- Cz�onkowie Rady Ministr�w ponosz� przed Sejmem r�wnie� odpowiedzialno�� indywidualn� za sprawy nale��ce do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministr�w.
Art. 158.
++
+ +- Sejm wyra�a Radzie Ministr�w wotum nieufno�ci wi�kszo�ci� ustawowej liczby pos��w na wniosek zg�oszony przez co najmniej 46 pos��w i wskazuj�cy imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministr�w. Je�eli uchwa�a zosta�a przyj�ta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisj� Rady Ministr�w i powo�uje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministr�w, a na jego wniosek pozosta�ych cz�onk�w Rady Ministr�w oraz odbiera od nich przysi�g�.
+
- Wniosek o podj�cie uchwa�y, o kt�rej mowa w ust. 1, mo�e by� poddany pod g�osowanie nie wcze�niej ni� po up�ywie 7 dni od dnia jego zg�oszenia. Powt�rny wniosek mo�e by� zg�oszony nie wcze�niej ni� po up�ywie 3 miesi�cy od dnia zg�oszenia poprzedniego wniosku. Powt�rny wniosek mo�e by� zg�oszony przed up�ywem 3 miesi�cy, je�eli wyst�pi z nim co najmniej 115 pos��w.
Art. 159.
++
+ +- Sejm mo�e wyrazi� ministrowi wotum nieufno�ci. Wniosek o wyra�enie wotum nieufno�ci mo�e by� zg�oszony przez co najmniej 69 pos��w. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje si� odpowiednio.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej odwo�uje ministra, kt�remu Sejm wyrazi� wotum nieufno�ci wi�kszo�ci� g�os�w ustawowej liczby pos��w.
Art. 160.
+Prezes Rady Ministr�w mo�e zwr�ci� si� do Sejmu o wyra�enie Radzie Ministr�w wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministr�w nast�puje wi�kszo�ci� g�os�w w obecno�ci co najmniej po�owy ustawowej liczby pos��w.
+ +Art. 161.
+Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministr�w, dokonuje zmian w sk�adzie Rady Ministr�w.
+ +Art. 162.
++
+- Prezes Rady Ministr�w sk�ada dymisj� Rady Ministr�w na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.
+
- Prezes Rady Ministr�w sk�ada dymisj� Rady Ministr�w r�wnie� w razie:
+
+ 1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministr�w,
+
2) wyra�enia Radzie Ministr�w wotum nieufno�ci,
+
3) rezygnacji Prezesa Rady Ministr�w. +
+
- Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmuj�c dymisj� Rady Ministr�w, powierza jej dalsze sprawowanie obowi�zk�w do czasu powo�ania nowej Rady Ministr�w.
+
- Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku okre�lonym w ust. 2 pkt 3, mo�e odm�wi� przyj�cia dymisji Rady Ministr�w.
+ ++ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/8.html b/data/raw/8.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..87cc1727416b5d8472131cab74fc6936c73673e0 --- /dev/null +++ b/data/raw/8.html @@ -0,0 +1,198 @@ + + + + +Rozdzia� VII
+ +
+SAMORZ�D TERYTORIALNYArt. 163.
+Samorz�d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze�one przez Konstytucj� lub ustawy dla organ�w innych w�adz publicznych.
+ +Art. 164.
++
+ +- Podstawow� jednostk� samorz�du terytorialnego jest gmina.
+
- Inne jednostki samorz�du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre�la ustawa.
+
- Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz�du terytorialnego nie zastrze�one dla innych jednostek samorz�du terytorialnego.
Art. 165.
++
+ +- Jednostki samorz�du terytorialnego maj� osobowo�� prawn�. Przys�uguj� im prawo w�asno�ci i inne prawa maj�tkowe.
+
- Samodzielno�� jednostek samorz�du terytorialnego podlega ochronie s�dowej.
Art. 166.
++
+ +- Zadania publiczne s�u��ce zaspokajaniu potrzeb wsp�lnoty samorz�dowej s� wykonywane przez jednostk� samorz�du terytorialnego jako zadania w�asne.
+
- Je�eli wynika to z uzasadnionych potrzeb pa�stwa, ustawa mo�e zleci� jednostkom samorz�du terytorialnego wykonywanie innych zada� publicznych. Ustawa okre�la tryb przekazywania i spos�b wykonywania zada� zleconych.
+
- Spory kompetencyjne mi�dzy organami samorz�du terytorialnego i administracji rz�dowej rozstrzygaj� s�dy administracyjne.
Art. 167.
++
+ +- Jednostkom samorz�du terytorialnego zapewnia si� udzia� w dochodach publicznych odpowiednio do przypadaj�cych im zada�.
+
- Dochodami jednostek samorz�du terytorialnego s� ich dochody w�asne oraz subwencje og�lne i dotacje celowe z bud�etu pa�stwa.
+
- �r�d�a dochod�w jednostek samorz�du terytorialnego s� okre�lone w ustawie.
+
- Zmiany w zakresie zada� i kompetencji jednostek samorz�du terytorialnego nast�puj� wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochod�w publicznych.
Art. 168.
+Jednostki samorz�du terytorialnego maj� prawo ustalania wysoko�ci podatk�w i op�at lokalnych w zakresie okre�lonym w ustawie.
+ +Art. 169.
++
+ +- Jednostki samorz�du terytorialnego wykonuj� swoje zadania za po�rednictwem organ�w stanowi�cych i wykonawczych.
+
- Wybory do organ�w stanowi�cych s� powszechne, r�wne, bezpo�rednie i odbywaj� si� w g�osowaniu tajnym. Zasady i tryb zg�aszania kandydat�w i przeprowadzania wybor�w oraz warunki wa�no�ci wybor�w okre�la ustawa.
+
- Zasady i tryb wybor�w oraz odwo�ywania organ�w wykonawczych jednostek samorz�du terytorialnego okre�la ustawa.
+
- Ustr�j wewn�trzny jednostek samorz�du terytorialnego okre�laj�, w granicach ustaw, ich organy stanowi�ce.
Art. 170.
+Cz�onkowie wsp�lnoty samorz�dowej mog� decydowa�, w drodze referendum, o sprawach dotycz�cych tej wsp�lnoty, w tym o odwo�aniu pochodz�cego z wybor�w bezpo�rednich organu samorz�du terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego okre�la ustawa.
+ +Art. 171.
++
+ +- Dzia�alno�� samorz�du terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalno�ci.
+
- Organami nadzoru nad dzia�alno�ci� jednostek samorz�du terytorialnego s� Prezes Rady Ministr�w i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.
+
- Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministr�w, mo�e rozwi�za� organ stanowi�cy samorz�du terytorialnego, je�eli organ ten ra��co narusza Konstytucj� lub ustawy.
Art. 172.
++
+- Jednostki samorz�du terytorialnego maj� prawo zrzeszania si�.
+
- Jednostka samorz�du terytorialnego ma prawo przyst�powania do mi�dzynarodowych zrzesze� spo�eczno�ci lokalnych i regionalnych oraz wsp�pracy ze spo�eczno�ciami lokalnymi i regionalnymi innych pa�stw.
+
- Zasady, na jakich jednostki samorz�du terytorialnego mog� korzysta� z praw, o kt�rych mowa w ust. 1 i 2, okre�la ustawa.
+ ++ + + \ No newline at end of file diff --git a/data/raw/9.html b/data/raw/9.html new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..2f85cfc285c601c29b9493e111a6c6e7e1205cbb --- /dev/null +++ b/data/raw/9.html @@ -0,0 +1,122 @@ + + + + +Rozdzia� VIII
+ +
+S�DY I TRYBUNA�YArt. 173.
+S�dy i Trybuna�y s� w�adz� odr�bn� i niezale�n� od innych w�adz.
+ +Art. 174.
+S�dy i Trybuna�y wydaj� wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
+ +S�DY
+ +Art. 175.
++
+ +- Wymiar sprawiedliwo�ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuj� S�d Najwy�szy, s�dy powszechne, s�dy administracyjne oraz s�dy wojskowe. +
- S�d wyj�tkowy lub tryb dora�ny mo�e by� ustanowiony tylko na czas wojny.
Art. 176.
++
+ +- Post�powanie s�dowe jest co najmniej dwuinstancyjne.
+
- Ustr�j i w�a�ciwo�� s�d�w oraz post�powanie przed s�dami okre�laj� ustawy.
Art. 177.
+S�dy powszechne sprawuj� wymiar sprawiedliwo�ci we wszystkich sprawach z wyj�tkiem spraw ustawowo zastrze�onych dla w�a�ciwo�ci innych s�d�w.
+ +Art. 178.
++
+ +- S�dziowie w sprawowaniu swojego urz�du s� niezawi�li i podlegaj� tylko Konstytucji oraz ustawom.
+
- S�dziom zapewnia si� warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj�ce godno�ci urz�du oraz zakresowi ich obowi�zk�w.
+
- S�dzia nie mo�e nale�e� do partii politycznej, zwi�zku zawodowego ani prowadzi� dzia�alno�ci publicznej nie daj�cej si� pogodzi� z zasadami niezale�no�ci s�d�w i niezawis�o�ci s�dzi�w.
Art. 179.
+S�dziowie s� powo�ywani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady S�downictwa, na czas nieoznaczony.
+ +Art. 180.
++
+ +- S�dziowie s� nieusuwalni.
+
- Z�o�enie s�dziego z urz�du, zawieszenie w urz�dowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli mo�e nast�pi� jedynie na mocy orzeczenia s�du i tylko w przypadkach okre�lonych w ustawie.
+
- S�dzia mo�e by� przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemo�liwiaj�cych mu sprawowanie jego urz�du choroby lub utraty si�. Tryb post�powania oraz spos�b odwo�ania si� do s�du okre�la ustawa.
+
- Ustawa okre�la granic� wieku, po osi�gni�ciu kt�rej s�dziowie przechodz� w stan spoczynku.
+
- W razie zmiany ustroju s�d�w lub zmiany granic okr�g�w s�dowych wolno s�dziego przenosi� do innego s�du lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pe�nego uposa�enia.
Art. 181.
+S�dzia nie mo�e by�, bez uprzedniej zgody s�du okre�lonego w ustawie, poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci karnej ani pozbawiony wolno�ci. S�dzia nie mo�e by� zatrzymany lub aresztowany, z wyj�tkiem uj�cia go na gor�cym uczynku przest�pstwa, je�eli jego zatrzymanie jest niezb�dne do zapewnienia prawid�owego toku post�powania. O zatrzymaniu niezw�ocznie powiadamia si� prezesa w�a�ciwego miejscowo s�du, kt�ry mo�e nakaza� natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
+ +Art. 182.
+Udzia� obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwo�ci okre�la ustawa.
+ +Art. 183.
++
+ +- S�d Najwy�szy sprawuje nadz�r nad dzia�alno�ci� s�d�w powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.
+
- S�d Najwy�szy wykonuje tak�e inne czynno�ci okre�lone w Konstytucji i ustawach.
+
- Pierwszego Prezesa S�du Najwy�szego powo�uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze�cioletni� kadencj� spo�r�d kandydat�w przedstawionych przez Zgromadzenie Og�lne S�dzi�w S�du Najwy�szego.
Art. 184.
+Naczelny S�d Administracyjny oraz inne s�dy administracyjne sprawuj�, w zakresie okre�lonym w ustawie, kontrol� dzia�alno�ci administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje r�wnie� orzekanie o zgodno�ci z ustawami uchwa� organ�w samorz�du terytorialnego i akt�w normatywnych terenowych organ�w administracji rz�dowej.
+ +Art. 185.
+Prezesa Naczelnego S�du Administracyjnego powo�uje Prezydent Rzeczypospolitej na sze�cioletni� kadencj� spo�r�d kandydat�w przedstawionych przez Zgromadzenie Og�lne S�dzi�w Naczelnego S�du Administracyjnego.
+ +Art. 186.
++
+ +- Krajowa Rada S�downictwa stoi na stra�y niezale�no�ci s�d�w i niezawis�o�ci s�dzi�w.
+
- Krajowa Rada S�downictwa mo�e wyst�pi� do Trybuna�u Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodno�ci z Konstytucj� akt�w normatywnych w zakresie, w jakim dotycz� one niezale�no�ci s�d�w i niezawis�o�ci s�dzi�w.
Art. 187.
++
+ +- Krajowa Rada S�downictwa sk�ada si� z:
+
+ 1) Pierwszego Prezesa S�du Najwy�szego, Ministra Sprawiedliwo�ci, Prezesa Naczelnego S�du Administracyjnego i osoby powo�anej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,
+
2) pi�tnastu cz�onk�w wybranych spo�r�d s�dzi�w S�du Najwy�szego, s�d�w powszechnych, s�d�w administracyjnych i s�d�w wojskowych,
+
3) czterech cz�onk�w wybranych przez Sejm spo�r�d pos��w oraz dw�ch cz�onk�w wybranych przez Senat spo�r�d senator�w. +
+
- Krajowa Rada S�downictwa wybiera spo�r�d swoich cz�onk�w przewodnicz�cego i dw�ch wiceprzewodnicz�cych.
+
- Kadencja wybranych cz�onk�w Krajowej Rady S�downictwa trwa cztery lata.
+
- Ustr�j, zakres dzia�ania i tryb pracy Krajowej Rady S�downictwa oraz spos�b wyboru jej cz�onk�w okre�la ustawa.
TRYBUNA� KONSTYTUCYJNY
+ +Art. 188.
+Trybuna� Konstytucyjny orzeka w sprawach: +
+
+ +- zgodno�ci ustaw i um�w mi�dzynarodowych z Konstytucj�,
+
- zgodno�ci ustaw z ratyfikowanymi umowami mi�dzynarodowymi, kt�rych ratyfikacja wymaga�a uprzedniej zgody wyra�onej w ustawie,
+
- zgodno�ci przepis�w prawa, wydawanych przez centralne organy pa�stwowe, z Konstytucj�, ratyfikowanymi umowami mi�dzynarodowymi i ustawami,
+
- zgodno�ci z Konstytucj� cel�w lub dzia�alno�ci partii politycznych,
+
- skargi konstytucyjnej, o kt�rej mowa w art. 79 ust. 1. +
Art. 189.
+Trybuna� Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomi�dzy centralnymi konstytucyjnymi organami pa�stwa.
+ +Art. 190.
++
+ +- Orzeczenia Trybuna�u Konstytucyjnego maj� moc powszechnie obowi�zuj�c� i s� ostateczne.
+
- Orzeczenia Trybuna�u Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegaj� niezw�ocznemu og�oszeniu w organie urz�dowym, w kt�rym akt normatywny by� og�oszony. Je�eli akt nie by� og�oszony, orzeczenie og�asza si� w Dzienniku Urz�dowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".
+
- Orzeczenie Trybuna�u Konstytucyjnego wchodzi w �ycie z dniem og�oszenia, jednak Trybuna� Konstytucyjny mo�e okre�li� inny termin utraty mocy obowi�zuj�cej aktu normatywnego. Termin ten nie mo�e przekroczy� osiemnastu miesi�cy, gdy chodzi o ustaw�, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesi�cy. W przypadku orzecze�, kt�re wi��� si� z nak�adami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie bud�etowej, Trybuna� Konstytucyjny okre�la termin utraty mocy obowi�zuj�cej aktu normatywnego po zapoznaniu si� z opini� Rady Ministr�w.
+
- Orzeczenie Trybuna�u Konstytucyjnego o niezgodno�ci z Konstytucj�, umow� mi�dzynarodow� lub z ustaw� aktu normatywnego, na podstawie kt�rego zosta�o wydane prawomocne orzeczenie s�dowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygni�cie w innych sprawach, stanowi podstaw� do wznowienia post�powania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygni�cia na zasadach i w trybie okre�lonych w przepisach w�a�ciwych dla danego post�powania.
+
- Orzeczenia Trybuna�u Konstytucyjnego zapadaj� wi�kszo�ci� g�os�w.
Art. 191.
++
+ +- Z wnioskiem w sprawach, o kt�rych mowa w art. 188, do Trybuna�u Konstytucyjnego wyst�pi� mog�: +
+
+ +1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza�ek Sejmu, Marsza�ek Senatu, Prezes Rady Ministr�w, 50 pos��w, 30 senator�w, Pierwszy Prezes S�du Najwy�szego, Prezes Naczelnego S�du Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwy�szej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,
+
2) Krajowa Rada S�downictwa w zakresie, o kt�rym mowa w art. 186 ust. 2,
+
3) organy stanowi�ce jednostek samorz�du terytorialnego,
+
4) og�lnokrajowe organy zwi�zk�w zawodowych oraz og�lnokrajowe w�adze organizacji pracodawc�w i organizacji zawodowych,
+
5) ko�cio�y i inne zwi�zki wyznaniowe,
+
6) podmioty okre�lone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.
+
- Podmioty, o kt�rych mowa w ust. 1 pkt 3-5, mog� wyst�pi� z takim wnioskiem, je�eli akt normatywny dotyczy spraw obj�tych ich zakresem dzia�ania.
Art. 192.
+Z wnioskiem w sprawach, o kt�rych mowa w art. 189, do Trybuna�u Konstytucyjnego wyst�pi� mog�: Prezydent Rzeczypospolitej, Marsza�ek Sejmu, Marsza�ek Senatu, Prezes Rady Ministr�w, Pierwszy Prezes S�du Najwy�szego, Prezes Naczelnego S�du Administracyjnego i Prezes Najwy�szej Izby Kontroli.
+ +Art. 193.
+Ka�dy s�d mo�e przedstawi� Trybuna�owi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodno�ci aktu normatywnego z Konstytucj�, ratyfikowanymi umowami mi�dzynarodowymi lub ustaw�, je�eli od odpowiedzi na pytanie prawne zale�y rozstrzygni�cie sprawy tocz�cej si� przed s�dem.
+ +Art. 194.
++
+ +- Trybuna� Konstytucyjny sk�ada si� z 15 s�dzi�w, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spo�r�d os�b wyr�niaj�cych si� wiedz� prawnicz�. Ponowny wyb�r do sk�adu Trybuna�u jest niedopuszczalny.
+
- Prezesa i Wiceprezesa Trybuna�u Konstytucyjnego powo�uje Prezydent Rzeczypospolitej spo�r�d kandydat�w przedstawionych przez Zgromadzenie Og�lne S�dzi�w Trybuna�u Konstytucyjnego.
Art. 195.
++
+ +- S�dziowie Trybuna�u Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urz�du s� niezawi�li i podlegaj� tylko Konstytucji.
+
- S�dziom Trybuna�u Konstytucyjnego zapewnia si� warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadaj�ce godno�ci urz�du oraz zakresowi ich obowi�zk�w.
+
- S�dziowie Trybuna�u Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mog� nale�e� do partii politycznej, zwi�zku zawodowego ani prowadzi� dzia�alno�ci publicznej nie daj�cej si� pogodzi� z zasadami niezale�no�ci s�d�w i niezawis�o�ci s�dzi�w.
Art. 196.
+S�dzia Trybuna�u Konstytucyjnego nie mo�e by�, bez uprzedniej zgody Trybuna�u Konstytucyjnego, poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci karnej ani pozbawiony wolno�ci. S�dzia nie mo�e by� zatrzymany lub aresztowany, z wyj�tkiem uj�cia go na gor�cym uczynku przest�pstwa, je�eli jego zatrzymanie jest niezb�dne do zapewnienia prawid�owego toku post�powania. O zatrzymaniu niezw�ocznie powiadamia si� Prezesa Trybuna�u Konstytucyjnego, kt�ry mo�e nakaza� natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
+ +Art. 197.
+Organizacj� Trybuna�u Konstytucyjnego oraz tryb post�powania przed Trybuna�em okre�la ustawa.
+ +TRYBUNA� STANU
+ +Art. 198.
++
+ +- Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w zwi�zku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urz�dowania, odpowiedzialno�� konstytucyjn� przed Trybuna�em Stanu ponosz�: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministr�w oraz cz�onkowie Rady Ministr�w, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwy�szej Izby Kontroli, cz�onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, kt�rym Prezes Rady Ministr�w powierzy� kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dow�dca Si� Zbrojnych.
+
- Odpowiedzialno�� konstytucyjn� przed Trybuna�em Stanu ponosz� r�wnie� pos�owie i senatorowie w zakresie okre�lonym w art. 107.
+
- Rodzaje kar orzekanych przez Trybuna� Stanu okre�la ustawa.
Art. 199.
++
+ +- Trybuna� Stanu sk�ada si� z przewodnicz�cego, 2 zast�pc�w przewodnicz�cego i 16 cz�onk�w wybieranych przez Sejm spoza grona pos��w i senator�w na czas kadencji Sejmu. Zast�pcy przewodnicz�cego Trybuna�u oraz co najmniej po�owa cz�onk�w Trybuna�u Stanu powinni mie� kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska s�dziego.
+
- Przewodnicz�cym Trybuna�u Stanu jest Pierwszy Prezes S�du Najwy�szego.
+
- Cz�onkowie Trybuna�u Stanu w sprawowaniu funkcji s�dziego Trybuna�u Stanu s� niezawi�li i podlegaj� tylko Konstytucji oraz ustawom.
Art. 200.
+Cz�onek Trybuna�u Stanu nie mo�e by� bez uprzedniej zgody Trybuna�u Stanu, poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci karnej ani pozbawiony wolno�ci. Cz�onek Trybuna�u Stanu nie mo�e by� zatrzymany lub aresztowany, z wyj�tkiem uj�cia go na gor�cym uczynku przest�pstwa, je�eli jego zatrzymanie jest niezb�dne do zapewnienia prawid�owego toku post�powania. O zatrzymaniu niezw�ocznie powiadamia si� przewodnicz�cego Trybuna�u Stanu, kt�ry mo�e nakaza� natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
+ +Art. 201.
+Organizacj� Trybuna�u Stanu oraz tryb post�powania przed Trybuna�em okre�la ustawa.
+ +
+ ++ + + + \ No newline at end of file diff --git a/data/test/constitution.json b/data/test/constitution.json new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..ece84dc731b809d3db901197771fbedea442bc26 --- /dev/null +++ b/data/test/constitution.json @@ -0,0 +1,472 @@ +{ + "chapters": [ + { + "number": 0, + "title": "PREAMBUŁA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "-1": "W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, \n \nodzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o\nJej losie, \n \nmy, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \n \nzarówno wierzący w Boga \n \nbędącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, \n \njak i nie podzielający tej wiary, \n \na te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, \n \nrówni w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, \n \nwdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną\nogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie\nNarodu i ogólnoludzkich wartościach, \n \nnawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \n \nzobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\ntysiącletniego dorobku, \n \nzłączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, \n \nświadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \n \npomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka\nbyły w naszej Ojczyźnie łamane, \n \npragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji\npublicznych zapewnić rzetelność i sprawność, \n \nw poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, \n \nustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej \n \njako prawa podstawowe dla państwa \n \noparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz,\ndialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia\nobywateli i ich wspólnot. \n \nWszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą\nstosowali, \n \nwzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, \n \njego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, \n \na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej\nPolskiej." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 1, + "title": "RZECZPOSPOLITA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "1": "Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.", + "2": "Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,\nurzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.", + "3": "Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.", + "4": "1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.\n\n 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.", + "5": "Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego\nterytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz\nbezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę\nśrodowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.", + "6": "1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\n\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.", + "7": "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.", + "8": "1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.", + "9": "Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.", + "10": "1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.\n\n 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.", + "11": "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.\n\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.", + "12": "Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków\nzawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.", + "13": "Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących\nsię w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu,\nfaszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada\nlub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu\nzdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie\nstruktur lub członkostwa.", + "14": "Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego\nprzekazu.", + "15": "1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.\n\n 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.", + "16": "1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.\n\n 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.", + "17": "1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\n\n 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.", + "18": "Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i\nrodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.", + "19": "Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość,\nzwłaszcza inwalidów wojennych.", + "20": "Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,\nwłasności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów\nspołecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.", + "21": "1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.\n\n 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.", + "22": "Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\ndrodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.", + "23": "Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\nnarusza postanowień art. 21 i art. 22.", + "24": "Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje\nnadzór nad warunkami wykonywania pracy.", + "25": "1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.\n\n 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.\n\n 3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.\n\n 4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.\n\n 5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.", + "26": "1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.\n\n 2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.", + "27": "W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten\nnie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów\nmiędzynarodowych.", + "28": "1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.\n\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.\n\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.\n\n 4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.\n\n 5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.", + "29": "Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 2, + "title": "WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "30": "Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw\nczłowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\njest obowiązkiem władz publicznych.", + "31": "1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.\n\n 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\n\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.", + "32": "1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.\n\n 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.", + "33": "1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.\n\n 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.", + "34": "1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.\n\n 2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.", + "35": "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.\n\n 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.", + "36": "Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\nRzeczypospolitej Polskiej.", + "37": "1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.\n\n 2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa." + }, + "heading": "ZASADY OGÓLNE" + }, + "1": { + "articles": { + "38": "Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.", + "39": "Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\ndobrowolnie wyrażonej zgody.", + "40": "Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\nponiżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.", + "41": "1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\n\n 2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.\n\n 3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\n\n 4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.\n\n 5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.", + "42": "1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.\n\n 2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.\n\n 3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.", + "43": "Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.", + "44": "Bieg przedawnienia w stosunku do przestępstw, nie ściganych z przyczyn\npolitycznych, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.", + "45": "1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.\n\n 2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.", + "46": "Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.", + "47": "Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\nimienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.", + "48": "1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\n\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.", + "49": "Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie\nmoże nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej\nokreślony.", + "50": "Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\npomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w\nustawie i w sposób w niej określony.", + "51": "1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.\n\n 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.\n\n 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.\n\n 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.\n\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.", + "52": "1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\n\n 2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.\n\n 4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.\n\n 5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.", + "53": "1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.\n\n 2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.\n\n 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.\n\n 4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.\n\n 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.\n\n 6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\n\n 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.", + "54": "1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\n\n 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.", + "55": "1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.\n\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:\n\n1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\n\n2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby\nprzestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i\nw chwili złożenia wniosku.\n\n 3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.\n\n 4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.\n\n 5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.", + "56": "1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie.\n\n 2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi." + }, + "heading": "WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE" + }, + "2": { + "articles": { + "57": "Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.", + "58": "1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.\n\n 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.\n\n 3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.", + "59": "1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.\n\n 2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.\n\n 3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.\n\n 4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.", + "60": "Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do\nsłużby publicznej na jednakowych zasadach.", + "61": "1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.\n\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.\n\n 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.\n\n 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.", + "62": "1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.\n\n 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.", + "63": "Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\nwłasnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do\norganizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\npetycji, wniosków i skarg określa ustawa." + }, + "heading": "WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE" + }, + "3": { + "articles": { + "64": "1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.\n\n 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.\n\n 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.", + "65": "1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.\n\n 2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.\n\n 3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.\n\n 4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.\n\n 5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.", + "66": "1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.\n\n 2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.", + "67": "1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.\n\n 2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.", + "68": "1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.\n\n 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.\n\n 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.\n\n 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.\n\n 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.", + "69": "Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\nspołecznej.", + "70": "1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.\n\n 2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.\n\n 3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.\n\n 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.\n\n 5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.", + "71": "1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.\n\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.", + "72": "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.\n\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.\n\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.\n\n 4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.", + "73": "Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz\nogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr\nkultury.", + "74": "1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.\n\n 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.\n\n 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.\n\n 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.", + "75": "1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.\n\n 2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.", + "76": "Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed\ndziałaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa." + }, + "heading": "WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE" + }, + "4": { + "articles": { + "77": "1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.\n\n 2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.", + "78": "Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej\ninstancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.", + "79": "1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.\n\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.", + "80": "Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw\nnaruszonych przez organy władzy publicznej.", + "81": "Praw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\nmożna dochodzić w granicach określonych w ustawie." + }, + "heading": "ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW" + }, + "5": { + "articles": { + "82": "Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz\ntroska o dobro wspólne.", + "83": "Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.", + "84": "Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym\npodatków, określonych w ustawie.", + "85": "1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\n\n 2. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.\n\n 3. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.", + "86": "Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności\nokreśla ustawa." + }, + "heading": "OBOWIĄZKI" + } + } + }, + { + "number": 3, + "title": "ŹRÓDŁA PRAWA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "87": "1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.\n\n 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.", + "88": "1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.\n\n 2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.\n\n 3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.", + "89": "1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:\n\n1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,\n\n2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,\n\n3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,\n\n4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,\n\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.\n\n 2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.\n\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.", + "90": "1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.\n\n 2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\n\n 3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\n\n 4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.", + "91": "1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.\n\n 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.\n\n 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.", + "92": "1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.\n\n 2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.", + "93": "1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.\n\n 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.\n\n 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.", + "94": "Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej,\nna podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty\nprawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i\ntryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 4, + "title": "SEJM I SENAT", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "95": "1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. \n 2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw." + }, + "heading": "" + }, + "1": { + "articles": { + "96": "1. Sejm składa się z 460 posłów.\n\n 2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.", + "97": "1. Senat składa się ze 100 senatorów.\n\n 2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.", + "98": "1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.\n\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.\n\n 3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.\n\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.\n\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.\n\n 6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.", + "99": "1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.\n\n 2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.\n\n 3. Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.", + "100": "1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.\n\n 2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.\n\n 3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.", + "101": "1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.\n\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie." + }, + "heading": "WYBORY I KADENCJA" + }, + "2": { + "articles": { + "102": "Nie można być równocześnie posłem i senatorem.", + "103": "1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.\n\n 2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.\n\n 3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.", + "104": "1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.\n\n 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: \n\n\"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu,\nstrzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \n\nŚlubowanie może być złożone z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\n\n 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.", + "105": "1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.\n\n 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.\n\n 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.\n\n 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.\n\n 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n\n 6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.", + "106": "Warunki niezbędne do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich oraz\nochronę praw wynikających ze sprawowania mandatu określa ustawa.", + "107": "1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.\n\n 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.", + "108": "Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107." + }, + "heading": "POSŁOWIE I SENATOROWIE" + }, + "3": { + "articles": { + "109": "1. Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.\n\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 98 ust. 3 i 5.", + "110": "1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.\n\n 2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.\n\n 3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.", + "111": "1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.\n\n 2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.", + "112": "Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i\ndziałalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i\nustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu\nuchwalony przez Sejm.", + "113": "Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może\nbezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby\nposłów, uchwalić tajność obrad.", + "114": "1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.\n\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.", + "115": "1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.\n\n 2. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.", + "116": "1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\n\n 2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.", + "117": "Zasady użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa\nratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania się ich przez to\nterytorium określają ratyfikowane umowy międzynarodowe lub ustawy.", + "118": "1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.\n\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.\n\n 3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.", + "119": "1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\n\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.\n\n 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.\n\n 4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.", + "120": "Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy\nustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie\nstanowi inaczej.", + "121": "1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.\n\n 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.\n\n 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.", + "122": "1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.\n\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.\n\n 5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\n\n 6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.", + "123": "1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.\n\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\n\n 3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.", + "124": "Do Senatu stosuje się odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\n120." + }, + "heading": "ORGANIZACJA I DZIAŁANIE" + }, + "4": { + "articles": { + "125": "1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.\n\n 2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\n\n 3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.\n\n 4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sąd Najwyższy.\n\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa." + }, + "heading": "REFERENDUM" + } + } + }, + { + "number": 5, + "title": "PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "126": "1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.\n\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.", + "127": "1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.\n\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.\n\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.\n\n 5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.\n\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.\n\n 7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.", + "128": "1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.\n\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.", + "129": "1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy.\n\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach określonych w ustawie.\n\n 3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.", + "130": "Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia\nNarodowego następującej przysięgi:\n\n\"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\nuroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę\nstrzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a\ndobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym\nnakazem\".\n\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".", + "131": "1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.\n\n 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \n\n1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\n\n2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\n\n3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\nprzyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,\n\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta\nRzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą\npodjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków\nZgromadzenia Narodowego,\n\n5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.\n\n 3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.\n\n 4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.", + "132": "Prezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić\nżadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym\nurzędem.", + "133": "1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych: \n\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\nSenat,\n\n2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\ninnych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,\n\n3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.\n\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.", + "134": "1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.\n\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.\n\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.\n\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.\n\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.", + "135": "Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i\nzewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.", + "136": "W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub\nczęściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\nPolskiej.", + "137": "Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na\nzrzeczenie się obywatelstwa polskiego.", + "138": "Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.", + "139": "Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do\nosób skazanych przez Trybunał Stanu.", + "140": "Prezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub\ndo Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.", + "141": "1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\n\n 2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.", + "142": "1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i art. 93.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.", + "143": "Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\npowołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.", + "144": "1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.\n\n 2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.\n\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\n\n1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,\n\n2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\n\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,\n\n4) inicjatywy ustawodawczej,\n\n5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,\n\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\n\n7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw\nRzeczypospolitej Polskiej,\n\n8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\nNarodowego,\n\n9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,\n\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,\n\n11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,\n\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego\npełnienia obowiązków,\n\n13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem\nStanu członka Rady Ministrów,\n\n14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,\n\n15) zwoływania Rady Gabinetowej,\n\n16) nadawania orderów i odznaczeń,\n\n17) powoływania sędziów,\n\n18) stosowania prawa łaski,\n\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się\nobywatelstwa polskiego,\n\n20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,\n\n21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,\n\n22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,\n\n23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu\nAdministracyjnego,\n\n24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\n\n25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,\n\n26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,\n\n27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\n\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania\ni odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\n\n29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,\n\n30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.", + "145": "1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.\n\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.\n\n 3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 6, + "title": "RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "146": "1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.\n\n 2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.\n\n 3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.\n\n 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: \n\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\n\n2) wydaje rozporządzenia,\n\n3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,\n\n4) chroni interesy Skarbu Państwa,\n\n5) uchwala projekt budżetu państwa,\n\n6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków\npaństwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,\n\n7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,\n\n8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,\n\n9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i\norganizacjami międzynarodowymi,\n\n10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i\nwypowiada inne umowy międzynarodowe,\n\n11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa\ncorocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,\n\n12) określa organizację i tryb swojej pracy.", + "147": "1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.\n\n 2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.\n\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.\n\n 4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.", + "148": "Prezes Rady Ministrów:\n\n 1. reprezentuje Radę Ministrów,\n\n 2. kieruje pracami Rady Ministrów,\n\n 3. wydaje rozporządzenia,\n\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,\n\n 5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,\n\n 6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,\n\n 7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.", + "149": "1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.\n\n 2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.\n\n 3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.", + "150": "Członek Rady Ministrów nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego\nobowiązkami publicznymi.", + "151": "Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają wobec\nPrezydenta Rzeczypospolitej następującą przysięgę:\n\n\"Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów,\nministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\npomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.\"\n\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".", + "152": "1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.\n\n 2. Tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa.", + "153": "1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.\n\n 2. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.", + "154": "1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.\n\n 2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n\n 3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.", + "155": "1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.", + "156": "1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.\n\n 2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.", + "157": "1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów.\n\n 2. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.", + "158": "1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.\n\n 2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.", + "159": "1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.\n\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.", + "160": "Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje\nwiększością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.", + "161": "Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian\nw składzie Rady Ministrów.", + "162": "1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\n\n 2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:\n\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,\n\n2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,\n\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.\n\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.\n\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 7, + "title": "SAMORZĄD TERYTORIALNY", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "163": "Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez\nKonstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.", + "164": "1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.\n\n 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.\n\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.", + "165": "1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.\n\n 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.", + "166": "1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.\n\n 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.\n\n 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.", + "167": "1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.\n\n 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.\n\n 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.\n\n 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.", + "168": "Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i\nopłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.", + "169": "1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.\n\n 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\n\n 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.\n\n 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.", + "170": "Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o\nsprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów\nbezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\nreferendum lokalnego określa ustawa.", + "171": "1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.\n\n 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\n\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.", + "172": "1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.\n\n 2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.\n\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 8, + "title": "SĄDY I TRYBUNAŁY", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "173": "Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.", + "174": "Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej." + }, + "heading": "" + }, + "1": { + "articles": { + "175": "1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. \n 2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.", + "176": "1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\n\n 2. Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.", + "177": "Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z\nwyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.", + "178": "1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\n\n 2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\n\n 3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.", + "179": "Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\nRady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.", + "180": "1. Sędziowie są nieusuwalni.\n\n 2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.\n\n 3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.\n\n 4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.\n\n 5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.", + "181": "Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie,\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie\nmoże być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku\nprzestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia\nprawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się\nprezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe\nzwolnienie zatrzymanego.", + "182": "Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.", + "183": "1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\n\n 2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.\n\n 3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.", + "184": "Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w\nzakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej.\nKontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów\nsamorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji\nrządowej.", + "185": "Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej\nna sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez\nZgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.", + "186": "1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\n\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.", + "187": "1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:\n\n1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa\nNaczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta\nRzeczypospolitej,\n\n2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów\npowszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,\n\n3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków\nwybranych przez Senat spośród senatorów.\n\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.\n\n 3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.\n\n 4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa." + }, + "heading": "SĄDY" + }, + "2": { + "articles": { + "188": "Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:\n\n 1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,\n\n 2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,\n\n 3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,\n\n 4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,\n\n 5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.", + "189": "Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi\nkonstytucyjnymi organami państwa.", + "190": "1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.\n\n 2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\n\n 3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.\n\n 4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.\n\n 5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.", + "191": "1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: \n\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady\nMinistrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes\nNaczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\n\n2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,\n\n3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,\n\n4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze\norganizacji pracodawców i organizacji zawodowych,\n\n5) kościoły i inne związki wyznaniowe,\n\n6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\n\n 2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.", + "192": "Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału\nKonstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu,\nMarszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,\nPrezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.", + "193": "Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\nzgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami\nmiędzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy\nrozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.", + "194": "1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.\n\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.", + "195": "1. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.\n\n 2. Sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\n\n 3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.", + "196": "Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału\nKonstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony\nwolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia\ngo na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\npowiadamia się Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, który może nakazać\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.", + "197": "Organizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem\nokreśla ustawa." + }, + "heading": "TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY" + }, + "3": { + "articles": { + "198": "1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.\n\n 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.\n\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.", + "199": "1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.\n\n 2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.\n\n 3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.", + "200": "Członek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu,\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek\nTrybunału Stanu nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\nna gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\npowiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.", + "201": "Organizację Trybunału Stanu oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa\nustawa." + }, + "heading": "TRYBUNAŁ STANU" + } + } + }, + { + "number": 9, + "title": "ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "202": "1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.\n\n 2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.\n\n 3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.", + "203": "1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.\n\n 2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.\n\n 3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.", + "204": "1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: \n\n1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,\n\n2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,\n\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.\n\n 2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.", + "205": "1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz.\n\n 2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\n\n 3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.", + "206": "Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes\nNajwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem\nujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest\nniezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu\nniezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe\nzwolnienie zatrzymanego.", + "207": "Organizację oraz tryb działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa." + }, + "heading": "NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI" + }, + "1": { + "articles": { + "208": "1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\n\n 2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.", + "209": "1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.\n\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\n\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.", + "210": "Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny\nod innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\nokreślonych w ustawie.", + "211": "Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw\nObywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\nna gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\npowiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie\nzatrzymanego.", + "212": "Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\ndziałalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i\nobywatela." + }, + "heading": "RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH" + }, + "2": { + "articles": { + "213": "1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\n\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.", + "214": "1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\n\n 2. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.", + "215": "Zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację\noraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa." + }, + "heading": "KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI" + } + } + }, + { + "number": 10, + "title": "FINANSE PUBLICZNE", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "216": "1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.\n\n 2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\n\n 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.\n\n 4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\n\n 5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.", + "217": "Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów,\nprzedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg\ni umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze\nustawy.", + "218": "Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa\nokreśla ustawa.", + "219": "1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.\n\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.\n\n 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.\n\n 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.", + "220": "1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.\n\n 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.", + "221": "Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium\nbudżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje\nwyłącznie Radzie Ministrów.", + "222": "Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem\nroku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych\nprzypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.", + "223": "Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia\nprzekazania jej Senatowi.", + "224": "1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.\n\n 2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.", + "225": "Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy\nbudżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie\nkadencji Sejmu.", + "226": "1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.\n\n 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.", + "227": "1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.\n\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.\n\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\n\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\n\n 5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\n\n 6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.\n\n 7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 11, + "title": "STANY NADZWYCZAJNE", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "228": "1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.\n\n 2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.\n\n 3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.\n\n 4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.\n\n 5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.\n\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\n\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.", + "229": "W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie\ndo wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\nRady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium\npaństwa.", + "230": "1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.\n\n 2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.", + "231": "Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania\nrozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta\nRzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w\nobecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.", + "232": "W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\nnoszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów\nmoże wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski\nżywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu\nmoże nastąpić za zgodą Sejmu.", + "233": "1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\n\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.\n\n 3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).", + "234": "1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.\n\n 2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 12, + "title": "ZMIANA KONSTYTUCJI", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "235": "1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\n\n 2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.\n\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.\n\n 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\n\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\n\n 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.\n\n 7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej." + }, + "heading": "" + } + } + }, + { + "number": 13, + "title": "PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE", + "subchapters": { + "0": { + "articles": { + "236": "1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbędnych do stosowania Konstytucji.\n\n 2. Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.", + "237": "1. W okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sąd.\n\n 2. Odwołanie od orzeczenia kolegium rozpoznaje sąd.", + "238": "1. Kadencja konstytucyjnych organów władzy publicznej i osób wchodzących w ich skład wybranych lub powołanych przed wejściem w życie Konstytucji kończy się z upływem okresu ustalonego w przepisach obowiązujących przed dniem wejścia w życie Konstytucji.\n\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres dłuższy niż ustalony przez Konstytucję, kadencja konstytucyjna organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład upływa po roku od dnia wejścia w życie Konstytucji.\n\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres krótszy niż ustalony przez Konstytucję dla konstytucyjnych organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład, czas w którym organy te lub osoby pełniły funkcje według przepisów dotychczasowych, wlicza się do kadencji ustalonej w Konstytucji.", + "239": "1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.\n\n 2. Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega umorzeniu.\n\n 3. Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.", + "240": "W okresie roku od dnia wejścia w życie Konstytucji ustawa budżetowa może\nprzewidywać pokrywanie deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w\ncentralnym banku państwa.", + "241": "1. Umowy międzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie obowiązujących w czasie ich ratyfikacji przepisów konstytucyjnych i ogłoszone w Dzienniku Ustaw, uznaje się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i stosuje się do nich przepisy art. 91 Konstytucji, jeżeli z treści umowy międzynarodowej wynika, że dotyczą one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\n\n 2. Rada Ministrów w ciągu 2 lat od wejścia w życie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umów międzynarodowych zawierających postanowienia niezgodne z Konstytucją.\n\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wejścia w życie Konstytucji, którzy nie ukończyli 30 lat zachowują swoje mandaty do końca kadencji na którą zostali wybrani.\n\n 4. Połączenie mandatu posła lub senatora z funkcją lub zatrudnieniem, których dotyczy zakaz określony w art. 103, powoduje wygaśnięcie mandatu po upływie miesiąca od dnia wejścia w życie Konstytucji, chyba że poseł albo senator wcześniej zrzeknie się funkcji albo ustanie zatrudnienie.\n\n 5. Sprawy będące przedmiotem postępowania ustawodawczego albo przed Trybunałem Konstytucyjnym bądź Trybunałem Stanu, a rozpoczęte przed wejściem w życie Konstytucji, są prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowiązującymi w dniu rozpoczęcia sprawy.\n\n 6. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów ustali, które z uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń ministrów lub innych organów administracji rządowej podjęte lub wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji wymagają - stosownie do warunków określonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zastąpienia ich przez rozporządzenia wydane na podstawie upoważnienia ustawy, której projekt w odpowiednim czasie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekt ustawy określającej, które akty normatywne organów administracji rządowej wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji stają się uchwałami albo zarządzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\n\n 7. Obowiązujące w dniu wejścia w życie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne stają się aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.", + "242": "Tracą moc:\n\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\n\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).", + "243": "Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od\ndnia jej ogłoszenia." + }, + "heading": "" + } + } + } + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/main.py b/main.py new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..25361bd0813f27ca53012d94056df49a4cb8c447 --- /dev/null +++ b/main.py @@ -0,0 +1,117 @@ +import streamlit as st +import pandas as pd +import json +import re +from langchain_core.documents import Document +from langchain_chroma import Chroma +from langchain_community.embeddings import HuggingFaceEmbeddings +from langchain_community.retrievers import BM25Retriever +from langchain.retrievers import EnsembleRetriever +from langchain_core.runnables import ( + RunnableLambda +) +from langchain_core.documents import Document + +@st.cache_data +def load_data(): + with open("data/test/constitution.json") as f: + return json.load(f) + + +def format_for_search(chapter, subchapter, article_number, article_content): + subchapter_name = subchapter["heading"] + if subchapter_name != "": + subchapter_name = f"\n{subchapter_name}\n" + + if article_number == "-1": + article_number = "" + else: + article_number = f"\nArtykuł {article_number}\n" + + if chapter['number'] == 0: + chapter_name = chapter["title"] + else: + chapter_name = f"Rozdział {chapter['number']} {chapter['title']}" + chapter_name = f"{chapter_name}\n" + return f"{article_content}\n\n\n{chapter_name}{subchapter_name}{article_number}" + +constitution = load_data() +print(constitution) +documents = [ + Document( + page_content=format_for_search(chapter, subchapter, article_number, article_content), + metadata={"chapter_number": chapter["number"], "chapter_title": chapter["title"], + "subchapter_title": subchapter["heading"], "subchapter_number": subchapter_number, + "article_number": article_number}, + ) + for chapter in constitution["chapters"] + for subchapter_number, subchapter in chapter["subchapters"].items() + for article_number, article_content in subchapter["articles"].items() +] + +def get_full_content(constitution): + text = "# KONSTYTUCJA\n# RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n\n## z dnia 2 kwietnia 1997 r.\n" + for chapter in constitution["chapters"]: + chapter_prefix = f"## **Rozdział {chapter['number']}**\n\n" if chapter['number'] != 0 else '' + chapter_title = f"**{chapter['title']}**" if chapter['title'].strip() != '' else '' + chapter_name = f"{chapter_prefix} {chapter_title}" + + text += f"\n\n{chapter_name}" + for subchapter_number, subchapter in chapter["subchapters"].items(): + subchapter_heading = f"\n\n### **{subchapter['heading']}**" if subchapter['heading'].strip() != '' else '' + text += subchapter_heading + for article_number, article_content in subchapter["articles"].items(): + if article_number == "-1": + article_prefix = "" + else: + article_prefix = f"**Art. {article_number}.**\n\n" + text += f"\n\n{article_prefix}{article_content}" + return text + + +@st.cache_resource +def load_models(): + embeddings = HuggingFaceEmbeddings(model_name="ipipan/silver-retriever-base-v1") + vector_store = Chroma.from_documents(documents=documents, embedding=embeddings) + embeddings_retriever = vector_store.as_retriever() + + bm25_retriever = BM25Retriever.from_documents(documents) + formatter = RunnableLambda(lambda x: f"Pytanie: {x}") + + formatting_retriever = formatter | embeddings_retriever + + # ensemble_retriever = EnsembleRetriever( + # retrievers=[bm25_retriever, formatting_retriever], weights=[0.5, 0.5] + # ) + + return embeddings, vector_store, formatting_retriever + +embeddings, vector_store, retriever = load_models() + +st.title('Konstytucja RP') +tab1, tab2 = st.tabs(["Wyszukiwarka", "Treść"]) + +with tab1: + question = st.text_input('Zadaj pytanie:', 'Czy zgodnie z konstytucją wszyscy są równi wobec prawa?') + + retrieved_docs = retriever.invoke(f"{question}") + + def format_single(doc): + meta_removed = doc.page_content.split("\n\n\n")[0] + if doc.metadata['article_number'] == "-1": + prefix = "**Preambuła**" + else: + prefix = f"**Art. {doc.metadata['article_number']}.**" + return f"{prefix}\n\n{meta_removed}" + + def format_docs(docs): + return "\n\n".join([ + format_single(doc) + for doc in docs + ]) + result = format_docs(retrieved_docs) + + st.markdown(format_docs(retrieved_docs)) + +with tab2: + st.markdown(get_full_content(constitution)) \ No newline at end of file diff --git a/prepare_data.ipynb b/prepare_data.ipynb new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..187a87e8a6e8b37c386915671a7d812101aa48ad --- /dev/null +++ b/prepare_data.ipynb @@ -0,0 +1,4815 @@ +{ + "cells": [ + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 1, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "from pathlib import Path" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 174, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "from markdownify import markdownify as md\n", + "from pprint import pprint\n", + "from html2text import HTML2Text\n", + "import re\n", + "handler = HTML2Text()\n", + "\n", + "for file in Path(\"data/raw\").iterdir():\n", + " with open(file, \"rt\", encoding=\"ISO-8859-2\") as f:\n", + " content = f.read()\n", + "\n", + " content = content.replace(\"\", \"\").replace(\"Rozdzia� IX
+ +
+ORGANY KONTROLI PA�STWOWEJ
+I OCHRONY PRAWANAJWY�SZA IZBA KONTROLI
+ + +Art. 202.
++
+ +- Najwy�sza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli pa�stwowej.
+
- Najwy�sza Izba Kontroli podlega Sejmowi.
+
- Najwy�sza Izba Kontroli dzia�a na zasadach kolegialno�ci.
Art. 203.
++
+ +- Najwy�sza Izba Kontroli kontroluje dzia�alno�� organ�w administracji rz�dowej, Narodowego Banku Polskiego, pa�stwowych os�b prawnych i innych pa�stwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno�ci, gospodarno�ci, celowo�ci i rzetelno�ci.
+
- Najwy�sza Izba Kontroli mo�e kontrolowa� dzia�alno�� organ�w samorz�du terytorialnego, komunalnych os�b prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalno�ci, gospodarno�ci i rzetelno�ci.
+
- Najwy�sza Izba Kontroli mo�e r�wnie� kontrolowa� z punktu widzenia legalno�ci i gospodarno�ci dzia�alno�� innych jednostek organizacyjnych i podmiot�w gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystuj� one maj�tek lub �rodki pa�stwowe lub komunalne oraz wywi�zuj� si� z zobowi�za� finansowych na rzecz pa�stwa.
Art. 204.
++
+ +- Najwy�sza Izba Kontroli przedk�ada Sejmowi: +
+
+ 1) analiz� wykonania bud�etu pa�stwa i za�o�e� polityki pieni�nej,
+
2) opini� w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministr�w,
+
3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wyst�pienia, okre�lone w ustawie. +
+
- Najwy�sza Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej dzia�alno�ci.
Art. 205.
++
+ +- Prezes Najwy�szej Izby Kontroli jest powo�ywany przez Sejm za zgod� Senatu, na 6 lat i mo�e by� ponownie powo�any tylko raz.
+
- Prezes Najwy�szej Izby Kontroli nie mo�e zajmowa� innego stanowiska, z wyj�tkiem stanowiska profesora szko�y wy�szej ani wykonywa� innych zaj�� zawodowych.
+
- Prezes Najwy�szej Izby Kontroli nie mo�e nale�e� do partii politycznej, zwi�zku zawodowego ani prowadzi� dzia�alno�ci publicznej nie daj�cej si� pogodzi� z godno�ci� jego urz�du.
Art. 206.
+Prezes Najwy�szej Izby Kontroli nie mo�e by� bez uprzedniej zgody Sejmu poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci karnej ani pozbawiony wolno�ci. Prezes Najwy�szej Izby Kontroli nie mo�e by� zatrzymany lub aresztowany, z wyj�tkiem uj�cia go na gor�cym uczynku przest�pstwa i je�eli jego zatrzymanie jest niezb�dne do zapewnienia prawid�owego toku post�powania. O zatrzymaniu niezw�ocznie powiadamia si� Marsza�ka Sejmu, kt�ry mo�e nakaza� natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
+ +Art. 207.
+Organizacj� oraz tryb dzia�ania Najwy�szej Izby Kontroli okre�la ustawa.
+ +RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH
+ +Art. 208.
++
+ +- Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na stra�y wolno�ci i praw cz�owieka i obywatela okre�lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
+
- Zakres i spos�b dzia�ania Rzecznika Praw Obywatelskich okre�la ustawa.
Art. 209.
++
+ +- Rzecznik Praw Obywatelskich jest powo�ywany przez Sejm za zgod� Senatu, na 5 lat.
+
- Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo�e zajmowa� innego stanowiska, z wyj�tkiem stanowiska profesora szko�y wy�szej ani wykonywa� innych zaj�� zawodowych.
+
- Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo�e nale�e� do partii politycznej, zwi�zku zawodowego ani prowadzi� dzia�alno�ci publicznej nie daj�cej si� pogodzi� z godno�ci� jego urz�du.
Art. 210.
+Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej dzia�alno�ci niezawis�y, niezale�ny od innych organ�w pa�stwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach okre�lonych w ustawie.
+ +Art. 211.
+Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo�e by� bez uprzedniej zgody Sejmu poci�gni�ty do odpowiedzialno�ci karnej ani pozbawiony wolno�ci. Rzecznik Praw Obywatelskich nie mo�e by� zatrzymany lub aresztowany, z wyj�tkiem uj�cia go na gor�cym uczynku przest�pstwa i je�eli jego zatrzymanie jest niezb�dne do zapewnienia prawid�owego toku post�powania. O zatrzymaniu niezw�ocznie powiadamia si� Marsza�ka Sejmu, kt�ry mo�e nakaza� natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
+ +Art. 212.
+Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej dzia�alno�ci oraz o stanie przestrzegania wolno�ci i praw cz�owieka i obywatela.
+ +KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI
+ +Art. 213.
++
+ +- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na stra�y wolno�ci s�owa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.
+
- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporz�dzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwa�y.
Art. 214.
++
+ +- Cz�onkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji s� powo�ywani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.
+
- Cz�onek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie mo�e nale�e� do partii politycznej, zwi�zku zawodowego ani prowadzi� dzia�alno�ci publicznej nie daj�cej si� pogodzi� z godno�ci� pe�nionej funkcji.
Art. 215.
+Zasady i tryb dzia�ania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizacj� oraz szczeg�owe zasady powo�ywania jej cz�onk�w okre�la ustawa.
+
\", \"\")\n", + " text = handler.handle(content)\n", + "\n", + " pat = re.compile(r\"\\*\\*\\s*?(.*?)\\s*?\\*\\*\", flags=re.DOTALL)\n", + "\n", + " def replace(match):\n", + " replacement = match.group(1).replace(\"\\n\", \"\")\n", + " return f'**{replacement}**'\n", + " \n", + " text = pat.sub(replace, text)\n", + "\n", + " with open(f\"data/parsed/{file.stem}.md\", \"wt\") as f:\n", + " f.write(text)" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 230, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "{'5': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', '1': 'RZECZPOSPOLITA', '0': 'KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJz dnia 2 kwietnia 1997 r.PREAMBUŁA', '4': 'SEJM I SENAT', '12': 'ZMIANA KONSTYTUCJI', '13': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', '10': 'FINANSE PUBLICZNE', '9': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', '11': 'STANY NADZWYCZAJNE', '8': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', '3': 'ŹRÓDŁA PRAWA', '7': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', '6': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', '2': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA'}\n" + ] + } + ], + "source": [ + "from markdownify import markdownify as md\n", + "from pprint import pprint\n", + "import json\n", + "from html2text import HTML2Text\n", + "handler = HTML2Text()\n", + "\n", + "def get_file_name(title):\n", + " return title.lower().replace(\" \", \"_\").replace(\".\", \"_\").replace(\",\", \"_\")\n", + "\n", + "\n", + "def split_articles(content):\n", + " split = re.split(\"\\*\\*Art\\. (\\d+).*\\*\\*\", content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " return dict(zip(split[::2], split[1::2]))\n", + "\n", + "chapter_titles = {}\n", + "for file in Path(\"data/parsed\").iterdir():\n", + "\n", + " with open(file, \"rt\") as f:\n", + " content = f.read().strip()\n", + "\n", + " headings = re.findall(r'\\*\\*(?!Art\\.)(.*?)\\*\\*\\s*', content)\n", + " if headings[0] == \"Rozdział I\":\n", + " headings = [headings[0] + \" \" + headings[1], *headings[2:]]\n", + " \n", + " chapter_title = re.sub(r'Rozdział .*? ', \"\", headings[0])\n", + " chapter_titles[file.stem] = chapter_title.strip()\n", + " headings = headings[1:]\n", + " \n", + " split = re.split(r'\\*\\*(?!Art\\.).*?\\*\\*\\s*', content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " \n", + " if len(headings) < len(split):\n", + " heading = chapter_titles[file.stem]\n", + " headings = [heading, *headings]\n", + " \n", + " Path(f\"data/processed/{file.stem}\").mkdir(exist_ok=True, parents=True)\n", + " for file_number, (title, file_content) in enumerate(zip(headings, split)):\n", + " file_name = get_file_name(title)\n", + "\n", + " \n", + " with open(f\"data/processed/{file.stem}/{file_number}_{file_name}.md\", \"wt\") as f:\n", + " f.write(file_content)\n", + " \n", + " subheadings = headings\n", + " if headings[0] == chapter_titles[file.stem]:\n", + " subheadings[0] = \"\"\n", + "\n", + " meta = {\n", + " \"number\": file.stem,\n", + " \"title\": chapter_titles[file.stem],\n", + " \"subheadings\": headings\n", + " }\n", + " with open(f\"data/processed/{file.stem}/meta.json\", \"wt\") as f:\n", + " json.dump(meta, f, ensure_ascii=False, indent=4)\n", + "print(chapter_titles)" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 240, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "{'1': 'Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.',\n", + " '10': '1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i '\n", + " 'równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy '\n", + " 'sądowniczej.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą '\n", + " 'Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę '\n", + " 'sądowniczą sądy i trybunały.',\n", + " '11': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii '\n", + " 'politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i '\n", + " 'równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi '\n", + " 'na kształtowanie polityki państwa.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.',\n", + " '12': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków\\n'\n", + " 'zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, '\n", + " 'ruchów\\n'\n", + " 'obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.',\n", + " '13': 'Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji '\n", + " 'odwołujących\\n'\n", + " 'się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania '\n", + " 'nazizmu,\\n'\n", + " 'faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność '\n", + " 'zakłada\\n'\n", + " 'lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w '\n", + " 'celu\\n'\n", + " 'zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje '\n", + " 'utajnienie\\n'\n", + " 'struktur lub członkostwa.',\n", + " '14': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków '\n", + " 'społecznego\\n'\n", + " 'przekazu.',\n", + " '15': '1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia '\n", + " 'decentralizację władzy publicznej.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi '\n", + " 'społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom '\n", + " 'terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.',\n", + " '16': '1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego '\n", + " 'stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy '\n", + " 'publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań '\n", + " 'publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną '\n", + " 'odpowiedzialność.',\n", + " '17': '1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące '\n", + " 'osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad '\n", + " 'należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i '\n", + " 'dla jego ochrony.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. '\n", + " 'Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani '\n", + " 'ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.',\n", + " '18': 'Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i\\n'\n", + " 'rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej '\n", + " 'Polskiej.',\n", + " '19': 'Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o '\n", + " 'niepodległość,\\n'\n", + " 'zwłaszcza inwalidów wojennych.',\n", + " '2': 'Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,\\n'\n", + " 'urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.',\n", + " '20': 'Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności '\n", + " 'gospodarczej,\\n'\n", + " 'własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów\\n'\n", + " 'społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej '\n", + " 'Polskiej.',\n", + " '21': '1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest '\n", + " 'dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.',\n", + " '22': 'Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne '\n", + " 'tylko w\\n'\n", + " 'drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.',\n", + " '23': 'Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta '\n", + " 'nie\\n'\n", + " 'narusza postanowień art. 21 i art. 22.',\n", + " '24': 'Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo '\n", + " 'sprawuje\\n'\n", + " 'nadzór nad warunkami wykonywania pracy.',\n", + " '25': '1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują '\n", + " 'bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i '\n", + " 'filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami '\n", + " 'wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii '\n", + " 'oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również '\n", + " 'współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim '\n", + " 'określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i '\n", + " 'ustawy.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz '\n", + " 'związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów '\n", + " 'zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.',\n", + " '26': '1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie '\n", + " 'niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz '\n", + " 'zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz '\n", + " 'podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.',\n", + " '27': 'W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. '\n", + " 'Przepis ten\\n'\n", + " 'nie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych '\n", + " 'umów\\n'\n", + " 'międzynarodowych.',\n", + " '28': '1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w '\n", + " 'koronie w czerwonym polu.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie '\n", + " 'prawnej.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.',\n", + " '29': 'Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.',\n", + " '3': 'Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.',\n", + " '4': '1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub '\n", + " 'bezpośrednio.',\n", + " '5': 'Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności '\n", + " 'swojego\\n'\n", + " 'terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz\\n'\n", + " 'bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia '\n", + " 'ochronę\\n'\n", + " 'środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.',\n", + " '6': '1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego '\n", + " 'dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, '\n", + " 'jego trwania i rozwoju.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za '\n", + " 'granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.',\n", + " '7': 'Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.',\n", + " '8': '1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n'\n", + " '\\n'\n", + " ' 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że '\n", + " 'Konstytucja stanowi inaczej.',\n", + " '9': 'Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.'}\n" + ] + } + ], + "source": [ + "with open(\"data/processed/1/0_rzeczpospolita.md\") as f:\n", + " content = f.read()\n", + " split = re.split(\"\\*\\*Art\\. (\\d+).*\\*\\*\", content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " pprint(dict(zip(split[::2], split[1::2])))" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": null, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "for chapter in Path(\"data/processed\").iterdir():\n", + " print(chapter)\n", + " meta = json.load(open(chapter / \"meta.json\"))\n", + " chapter_number = meta[\"number\"]\n", + " chapter_title = meta[\"title\"]\n", + " subheadings = meta[\"subheadings\"]\n", + " subchapters = {}\n", + " for file in chapter.glob(\"*.md\"):\n", + " with open(file, \"rt\") as f:\n", + " number = file.stem.split(\"_\")[0]\n", + " if number not in subchapters:\n", + " subchapters[number] = {}\n", + " f.read()" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 232, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "data/processed/9\n", + "{'2': {'content': '**Art. 213.**\\n\\n 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\\n\\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.\\n**Art. 214.**\\n\\n 1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.\\n**Art. 215.**\\n\\nZasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację\\noraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa.', 'heading': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI'}, '1': {'content': '**Art. 208.**\\n\\n 1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\\n\\n 2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.\\n**Art. 209.**\\n\\n 1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.\\n\\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\\n\\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\\n**Art. 210.**\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny\\nod innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokreślonych w ustawie.\\n\\n**Art. 211.**\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw\\nObywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\\nna gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie\\nzatrzymanego.\\n\\n**Art. 212.**\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\\ndziałalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i\\nobywatela.', 'heading': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH'}, '0': {'content': '**Art. 202.**\\n\\n 1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.\\n\\n 3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.\\n**Art. 203.**\\n\\n 1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.\\n\\n 3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.\\n**Art. 204.**\\n\\n 1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: \\n\\n1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,\\n\\n2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,\\n\\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.\\n**Art. 205.**\\n\\n 1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz.\\n\\n 2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\\n\\n 3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\\n**Art. 206.**\\n\\nPrezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes\\nNajwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem\\nujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest\\nniezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu\\nniezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.\\n\\n**Art. 207.**\\n\\nOrganizację oraz tryb działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.', 'heading': 'NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI'}}\n", + "9 ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA\n", + "data/processed/0\n", + "{'0': {'content': 'W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, \\n \\nodzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o\\nJej losie, \\n \\nmy, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \\n \\nzarówno wierzący w Boga \\n \\nbędącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, \\n \\njak i nie podzielający tej wiary, \\n \\na te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, \\n \\nrówni w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, \\n \\nwdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną\\nogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie\\nNarodu i ogólnoludzkich wartościach, \\n \\nnawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \\n \\nzobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\\ntysiącletniego dorobku, \\n \\nzłączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, \\n \\nświadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \\n \\npomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka\\nbyły w naszej Ojczyźnie łamane, \\n \\npragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji\\npublicznych zapewnić rzetelność i sprawność, \\n \\nw poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, \\n \\nustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej \\n \\njako prawa podstawowe dla państwa \\n \\noparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz,\\ndialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia\\nobywateli i ich wspólnot. \\n \\nWszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą\\nstosowali, \\n \\nwzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, \\n \\njego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, \\n \\na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej\\nPolskiej.', 'heading': ''}}\n", + "0 KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJz dnia 2 kwietnia 1997 r.PREAMBUŁA\n", + "data/processed/11\n", + "{'0': {'content': '**Art. 228.**\\n\\n 1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.\\n\\n 2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.\\n\\n 3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.\\n\\n 4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.\\n\\n 5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.\\n\\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\\n\\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.\\n**Art. 229.**\\n\\nW razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium\\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie\\ndo wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\\nRady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium\\npaństwa.\\n\\n**Art. 230.**\\n\\n 1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.\\n\\n 2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.\\n**Art. 231.**\\n\\nRozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent\\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania\\nrozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w\\nobecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n**Art. 232.**\\n\\nW celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\\nnoszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów\\nmoże wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski\\nżywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu\\nmoże nastąpić za zgodą Sejmu.\\n\\n**Art. 233.**\\n\\n 1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\\n\\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.\\n\\n 3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).\\n**Art. 234.**\\n\\n 1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.\\n\\n 2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.', 'heading': ''}}\n", + "11 STANY NADZWYCZAJNE\n", + "data/processed/7\n", + "{'0': {'content': '**Art. 163.**\\n\\nSamorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez\\nKonstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.\\n\\n**Art. 164.**\\n\\n 1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.\\n\\n 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.\\n\\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.\\n**Art. 165.**\\n\\n 1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.\\n\\n 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.\\n**Art. 166.**\\n\\n 1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.\\n\\n 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.\\n\\n 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.\\n**Art. 167.**\\n\\n 1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.\\n\\n 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.\\n\\n 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.\\n\\n 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.\\n**Art. 168.**\\n\\nJednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i\\nopłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.\\n\\n**Art. 169.**\\n\\n 1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.\\n\\n 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\\n\\n 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.\\n\\n 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.\\n**Art. 170.**\\n\\nCzłonkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o\\nsprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów\\nbezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\\nreferendum lokalnego określa ustawa.\\n\\n**Art. 171.**\\n\\n 1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.\\n\\n 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\\n\\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.\\n**Art. 172.**\\n\\n 1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.\\n\\n 2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.\\n\\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.', 'heading': ''}}\n", + "7 SAMORZĄD TERYTORIALNY\n", + "data/processed/6\n", + "{'0': {'content': '**Art. 146.**\\n\\n 1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.\\n\\n 3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.\\n\\n 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: \\n\\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\\n\\n2) wydaje rozporządzenia,\\n\\n3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,\\n\\n4) chroni interesy Skarbu Państwa,\\n\\n5) uchwala projekt budżetu państwa,\\n\\n6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków\\npaństwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,\\n\\n7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,\\n\\n8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,\\n\\n9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i\\norganizacjami międzynarodowymi,\\n\\n10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i\\nwypowiada inne umowy międzynarodowe,\\n\\n11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa\\ncorocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,\\n\\n12) określa organizację i tryb swojej pracy.\\n\\n**Art. 147.**\\n\\n 1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.\\n\\n 2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.\\n\\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.\\n\\n 4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.\\n**Art. 148.**\\n\\nPrezes Rady Ministrów:\\n\\n 1. reprezentuje Radę Ministrów,\\n\\n 2. kieruje pracami Rady Ministrów,\\n\\n 3. wydaje rozporządzenia,\\n\\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,\\n\\n 5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,\\n\\n 6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,\\n\\n 7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej. \\n**Art. 149.**\\n\\n 1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.\\n\\n 2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.\\n\\n 3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.\\n**Art. 150.**\\n\\nCzłonek Rady Ministrów nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego\\nobowiązkami publicznymi.\\n\\n**Art. 151.**\\n\\nPrezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają wobec\\nPrezydenta Rzeczypospolitej następującą przysięgę:\\n\\n\"Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów,\\nministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom\\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\\npomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.\"\\n\\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\\n\\n**Art. 152.**\\n\\n 1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.\\n\\n 2. Tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa.\\n**Art. 153.**\\n\\n 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.\\n**Art. 154.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n 3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.\\n**Art. 155.**\\n\\n 1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.\\n**Art. 156.**\\n\\n 1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.\\n\\n 2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.\\n\\n**Art. 157.**\\n\\n 1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów.\\n\\n 2. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.\\n**Art. 158.**\\n\\n 1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.\\n\\n 2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.\\n**Art. 159.**\\n\\n 1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.\\n**Art. 160.**\\n\\nPrezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów\\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje\\nwiększością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n**Art. 161.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian\\nw składzie Rady Ministrów.\\n\\n**Art. 162.**\\n\\n 1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:\\n\\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,\\n\\n2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,\\n\\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.', 'heading': ''}}\n", + "6 RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA\n", + "data/processed/1\n", + "{'0': {'content': '**Art. 1.**\\n\\nRzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.\\n\\n**Art. 2.**\\n\\nRzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,\\nurzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.\\n\\n**Art. 3.**\\n\\nRzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.\\n\\n**Art. 4.**\\n\\n 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.\\n\\n 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. \\n**Art. 5.**\\n\\nRzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego\\nterytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz\\nbezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę\\nśrodowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.\\n\\n**Art. 6.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\\n\\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.\\n**Art. 7.**\\n\\nOrgany władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.\\n\\n**Art. 8.**\\n\\n 1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.\\n**Art. 9.**\\n\\nRzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.\\n\\n**Art. 10.**\\n\\n 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.\\n\\n 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.\\n**Art. 11.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.\\n\\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.\\n**Art. 12.**\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków\\nzawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów\\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.\\n\\n**Art. 13.**\\n\\nZakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących\\nsię w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu,\\nfaszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada\\nlub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu\\nzdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie\\nstruktur lub członkostwa.\\n\\n**Art. 14.**\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego\\nprzekazu.\\n\\n**Art. 15.**\\n\\n 1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.\\n\\n 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.\\n**Art. 16.**\\n\\n 1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.\\n\\n 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.\\n**Art. 17.**\\n\\n 1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\\n\\n 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.\\n**Art. 18.**\\n\\nMałżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i\\nrodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n**Art. 19.**\\n\\nRzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość,\\nzwłaszcza inwalidów wojennych.\\n\\n**Art. 20.**\\n\\nSpołeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,\\nwłasności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów\\nspołecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n**Art. 21.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.\\n**Art. 22.**\\n\\nOgraniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\\ndrodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.\\n\\n**Art. 23.**\\n\\nPodstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\\nnarusza postanowień art. 21 i art. 22.\\n\\n**Art. 24.**\\n\\nPraca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje\\nnadzór nad warunkami wykonywania pracy.\\n\\n**Art. 25.**\\n\\n 1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.\\n\\n 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.\\n\\n 3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.\\n\\n 4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.\\n\\n 5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.\\n**Art. 26.**\\n\\n 1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.\\n\\n 2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.\\n**Art. 27.**\\n\\nW Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten\\nnie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów\\nmiędzynarodowych.\\n\\n**Art. 28.**\\n\\n 1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.\\n\\n 4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.\\n**Art. 29.**\\n\\nStolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.', 'heading': ''}}\n", + "1 RZECZPOSPOLITA\n", + "data/processed/10\n", + "{'0': {'content': '**Art. 216.**\\n\\n 1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.\\n\\n 2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.\\n\\n 4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.\\n**Art. 217.**\\n\\nNakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów,\\nprzedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg\\ni umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze\\nustawy.\\n\\n**Art. 218.**\\n\\nOrganizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa\\nokreśla ustawa.\\n\\n**Art. 219.**\\n\\n 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.\\n\\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.\\n\\n 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.\\n\\n 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.\\n**Art. 220.**\\n\\n 1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.\\n\\n 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.\\n**Art. 221.**\\n\\nInicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium\\nbudżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego\\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje\\nwyłącznie Radzie Ministrów.\\n\\n**Art. 222.**\\n\\nRada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem\\nroku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych\\nprzypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.\\n\\n**Art. 223.**\\n\\nSenat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia\\nprzekazania jej Senatowi.\\n\\n**Art. 224.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.\\n\\n 2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.\\n**Art. 225.**\\n\\nJeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy\\nbudżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie\\nkadencji Sejmu.\\n\\n**Art. 226.**\\n\\n 1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.\\n\\n 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.\\n**Art. 227.**\\n\\n 1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.\\n\\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.\\n\\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\\n\\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\\n\\n 5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\\n\\n 6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.\\n\\n 7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.', 'heading': ''}}\n", + "10 FINANSE PUBLICZNE\n", + "data/processed/8\n", + "{'2': {'content': '**Art. 188.**\\n\\nTrybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:\\n\\n 1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,\\n\\n 2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,\\n\\n 3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,\\n\\n 4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,\\n\\n 5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1. \\n**Art. 189.**\\n\\nTrybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi\\nkonstytucyjnymi organami państwa.\\n\\n**Art. 190.**\\n\\n 1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.\\n\\n 2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\\n\\n 3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.\\n\\n 4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.\\n\\n 5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.\\n**Art. 191.**\\n\\n 1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: \\n\\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady\\nMinistrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes\\nNaczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej\\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\\n\\n2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,\\n\\n3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,\\n\\n4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze\\norganizacji pracodawców i organizacji zawodowych,\\n\\n5) kościoły i inne związki wyznaniowe,\\n\\n6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\\n\\n 2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.\\n**Art. 192.**\\n\\nZ wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału\\nKonstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu,\\nMarszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,\\nPrezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.\\n\\n**Art. 193.**\\n\\nKażdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\\nzgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami\\nmiędzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy\\nrozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.\\n\\n**Art. 194.**\\n\\n 1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.\\n\\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.\\n**Art. 195.**\\n\\n 1. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.\\n\\n 2. Sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\\n\\n 3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\\n**Art. 196.**\\n\\nSędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału\\nKonstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony\\nwolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia\\ngo na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, który może nakazać\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n**Art. 197.**\\n\\nOrganizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem\\nokreśla ustawa.', 'heading': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY'}, '1': {'content': '**Art. 175.**\\n\\n 1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. \\n 2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.\\n**Art. 176.**\\n\\n 1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\\n\\n 2. Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.\\n**Art. 177.**\\n\\nSądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z\\nwyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.\\n\\n**Art. 178.**\\n\\n 1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n\\n 2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\\n\\n 3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\\n**Art. 179.**\\n\\nSędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\\nRady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.\\n\\n**Art. 180.**\\n\\n 1. Sędziowie są nieusuwalni.\\n\\n 2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.\\n\\n 3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.\\n\\n 4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.\\n\\n 5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.\\n**Art. 181.**\\n\\nSędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie,\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie\\nmoże być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku\\nprzestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia\\nprawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się\\nprezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.\\n\\n**Art. 182.**\\n\\nUdział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.\\n\\n**Art. 183.**\\n\\n 1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\\n\\n 2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.\\n\\n 3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.\\n**Art. 184.**\\n\\nNaczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w\\nzakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej.\\nKontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów\\nsamorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji\\nrządowej.\\n\\n**Art. 185.**\\n\\nPrezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej\\nna sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez\\nZgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.\\n\\n**Art. 186.**\\n\\n 1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\\n\\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\\n**Art. 187.**\\n\\n 1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:\\n\\n1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa\\nNaczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta\\nRzeczypospolitej,\\n\\n2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów\\npowszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,\\n\\n3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków\\nwybranych przez Senat spośród senatorów.\\n\\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.\\n\\n 3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.\\n\\n 4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.', 'heading': 'SĄDY'}, '3': {'content': '**Art. 198.**\\n\\n 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.\\n\\n 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.\\n\\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.\\n**Art. 199.**\\n\\n 1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.\\n\\n 2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.\\n\\n 3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n**Art. 200.**\\n\\nCzłonek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu,\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek\\nTrybunału Stanu nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\\nna gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n**Art. 201.**\\n\\nOrganizację Trybunału Stanu oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa\\nustawa.', 'heading': 'TRYBUNAŁ STANU'}, '0': {'content': '**Art. 173.**\\n\\nSądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.\\n\\n**Art. 174.**\\n\\nSądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.', 'heading': ''}}\n", + "8 SĄDY I TRYBUNAŁY\n", + "data/processed/4\n", + "{'3': {'content': '**Art. 109.**\\n\\n 1. Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.\\n\\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 98 ust. 3 i 5.\\n**Art. 110.**\\n\\n 1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.\\n\\n 2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.\\n\\n 3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.\\n**Art. 111.**\\n\\n 1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.\\n\\n 2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.\\n**Art. 112.**\\n\\nOrganizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i\\ndziałalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i\\nustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu\\nuchwalony przez Sejm.\\n\\n**Art. 113.**\\n\\nPosiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może\\nbezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby\\nposłów, uchwalić tajność obrad.\\n\\n**Art. 114.**\\n\\n 1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.\\n\\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.\\n**Art. 115.**\\n\\n 1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.\\n**Art. 116.**\\n\\n 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\\n\\n 2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.\\n**Art. 117.**\\n\\nZasady użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa\\nratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania się ich przez to\\nterytorium określają ratyfikowane umowy międzynarodowe lub ustawy.\\n\\n**Art. 118.**\\n\\n 1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.\\n\\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.\\n\\n 3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.\\n**Art. 119.**\\n\\n 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\\n\\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.\\n\\n 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.\\n\\n 4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu. \\n**Art. 120.**\\n\\nSejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy\\nustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym\\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie\\nstanowi inaczej.\\n\\n**Art. 121.**\\n\\n 1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.\\n\\n 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.\\n\\n 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n**Art. 122.**\\n\\n 1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.\\n\\n 5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\\n\\n 6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.\\n**Art. 123.**\\n\\n 1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.\\n\\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\\n\\n 3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.\\n**Art. 124.**\\n\\nDo Senatu stosuje się odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\\n120.', 'heading': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE'}, '1': {'content': '**Art. 96.**\\n\\n 1. Sejm składa się z 460 posłów.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.\\n**Art. 97.**\\n\\n 1. Senat składa się ze 100 senatorów.\\n\\n 2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.\\n**Art. 98.**\\n\\n 1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.\\n\\n 6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.\\n**Art. 99.**\\n\\n 1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.\\n\\n 2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.\\n\\n 3. Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego. \\n**Art. 100.**\\n\\n 1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.\\n\\n 2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\\n**Art. 101.**\\n\\n 1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.', 'heading': 'WYBORY I KADENCJA'}, '4': {'content': '**Art. 125.**\\n\\n 1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.\\n\\n 2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.\\n\\n 4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.', 'heading': 'REFERENDUM'}, '2': {'content': '**Art. 102.**\\n\\nNie można być równocześnie posłem i senatorem.\\n\\n**Art. 103.**\\n\\n 1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.\\n\\n 2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.\\n\\n 3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.\\n**Art. 104.**\\n\\n 1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.\\n\\n 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: \\n\\n\"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu,\\nstrzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności\\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw\\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \\n\\nŚlubowanie może być złożone z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\\n\\n 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.\\n**Art. 105.**\\n\\n 1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.\\n\\n 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.\\n\\n 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.\\n\\n 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.\\n\\n 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n 6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.\\n**Art. 106.**\\n\\nWarunki niezbędne do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich oraz\\nochronę praw wynikających ze sprawowania mandatu określa ustawa.\\n\\n**Art. 107.**\\n\\n 1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.\\n\\n 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.\\n**Art. 108.**\\n\\nDo senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107.', 'heading': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE'}, '0': {'content': '**Art. 95.**\\n\\n 1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. \\n 2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.', 'heading': ''}}\n", + "4 SEJM I SENAT\n", + "data/processed/3\n", + "{'0': {'content': '**Art. 87.**\\n\\n 1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.\\n\\n 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.\\n**Art. 88.**\\n\\n 1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.\\n\\n 2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.\\n\\n 3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.\\n**Art. 89.**\\n\\n 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:\\n\\n1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,\\n\\n2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,\\n\\n3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,\\n\\n4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,\\n\\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.\\n\\n 2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.\\n\\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.\\n**Art. 90**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.\\n\\n 2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\\n\\n 4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n**Art. 91.**\\n\\n 1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.\\n\\n 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.\\n**Art. 92.**\\n\\n 1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.\\n\\n 2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.\\n**Art. 93.**\\n\\n 1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.\\n\\n 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.\\n\\n 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.\\n**Art. 94.**\\n\\nOrgany samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej,\\nna podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty\\nprawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i\\ntryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.', 'heading': ''}}\n", + "3 ŹRÓDŁA PRAWA\n", + "data/processed/12\n", + "{'0': {'content': '**Art. 235.**\\n\\n 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.\\n\\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.\\n\\n 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\\n\\n 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.\\n\\n 7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.', 'heading': ''}}\n", + "12 ZMIANA KONSTYTUCJI\n", + "data/processed/2\n", + "{'3': {'content': '**Art. 64.**\\n\\n 1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.\\n\\n 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.\\n**Art. 65.**\\n\\n 1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.\\n\\n 2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.\\n\\n 3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.\\n\\n 4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.\\n\\n 5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.\\n**Art. 66.**\\n\\n 1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.\\n\\n 2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.\\n**Art. 67.**\\n\\n 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.\\n\\n 2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.\\n**Art. 68.**\\n\\n 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.\\n\\n 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.\\n\\n 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.\\n\\n 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.\\n\\n 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.\\n**Art. 69.**\\n\\nOsobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w\\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\\nspołecznej.\\n\\n**Art. 70.**\\n\\n 1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.\\n\\n 2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.\\n\\n 3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.\\n\\n 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.\\n\\n 5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.\\n**Art. 71.**\\n\\n 1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.\\n\\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.\\n**Art. 72.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.\\n\\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.\\n\\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.\\n\\n 4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.\\n**Art. 73.**\\n\\nKażdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz\\nogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr\\nkultury.\\n\\n**Art. 74.**\\n\\n 1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.\\n\\n 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.\\n\\n 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.\\n\\n 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.\\n**Art. 75.**\\n\\n 1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.\\n\\n 2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.\\n**Art. 76.**\\n\\nWładze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed\\ndziałaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed\\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.', 'heading': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE'}, '0': {'content': '**Art. 30.**\\n\\nPrzyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw\\nczłowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\\njest obowiązkiem władz publicznych.\\n\\n**Art. 31.**\\n\\n 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.\\n\\n 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\\n\\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.\\n**Art. 32.**\\n\\n 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.\\n**Art. 33.**\\n\\n 1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.\\n\\n 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.\\n**Art. 34.**\\n\\n 1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.\\n\\n 2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.\\n**Art. 35.**\\n\\n 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.\\n\\n 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.\\n**Art. 36.**\\n\\nPodczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\\nRzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n**Art. 37.**\\n\\n 1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.\\n\\n 2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.', 'heading': 'ZASADY OGÓLNE'}, '4': {'content': '**Art. 77.**\\n\\n 1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.\\n\\n 2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.\\n**Art. 78.**\\n\\nKażda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej\\ninstancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.\\n\\n**Art. 79.**\\n\\n 1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.\\n\\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.\\n**Art. 80.**\\n\\nKażdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika\\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw\\nnaruszonych przez organy władzy publicznej.\\n\\n**Art. 81.**\\n\\nPraw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\\nmożna dochodzić w granicach określonych w ustawie.', 'heading': 'ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW'}, '2': {'content': '**Art. 57.**\\n\\nKażdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i\\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.\\n\\n**Art. 58.**\\n\\n 1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.\\n\\n 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.\\n\\n 3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.\\n**Art. 59.**\\n\\n 1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.\\n\\n 2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.\\n\\n 3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.\\n\\n 4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.\\n**Art. 60.**\\n\\nObywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do\\nsłużby publicznej na jednakowych zasadach.\\n\\n**Art. 61.**\\n\\n 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.\\n\\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.\\n\\n 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.\\n\\n 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.\\n**Art. 62.**\\n\\n 1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.\\n\\n 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.\\n**Art. 63.**\\n\\nKażdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\\nwłasnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do\\norganizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie\\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\\npetycji, wniosków i skarg określa ustawa.', 'heading': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE'}, '5': {'content': '**Art. 82.**\\n\\nObowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz\\ntroska o dobro wspólne.\\n\\n**Art. 83.**\\n\\nKażdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n**Art. 84.**\\n\\nKażdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym\\npodatków, określonych w ustawie.\\n\\n**Art. 85.**\\n\\n 1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\\n\\n 2. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.\\n\\n 3. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.\\n**Art. 86.**\\n\\nKażdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność\\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności\\nokreśla ustawa.', 'heading': 'OBOWIĄZKI'}, '1': {'content': '**Art. 38.**\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.\\n\\n**Art. 39.**\\n\\nNikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\\ndobrowolnie wyrażonej zgody.\\n\\n**Art. 40.**\\n\\nNikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\\nponiżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.\\n\\n**Art. 41.**\\n\\n 1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.\\n\\n 3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\\n\\n 4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.\\n\\n 5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.\\n**Art. 42.**\\n\\n 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.\\n\\n 2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.\\n\\n 3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.\\n**Art. 43.**\\n\\nZbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.\\n\\n**Art. 44.**\\n\\nBieg przedawnienia w stosunku do przestępstw, nie ściganych z przyczyn\\npolitycznych, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.\\n\\n**Art. 45.**\\n\\n 1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.\\n\\n 2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.\\n**Art. 46.**\\n\\nPrzepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i\\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.\\n\\n**Art. 47.**\\n\\nKażdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\\nimienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.\\n\\n**Art. 48.**\\n\\n 1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\\n\\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.\\n**Art. 49.**\\n\\nZapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie\\nmoże nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej\\nokreślony.\\n\\n**Art. 50.**\\n\\nZapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\\npomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w\\nustawie i w sposób w niej określony.\\n\\n**Art. 51.**\\n\\n 1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.\\n\\n 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.\\n\\n 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.\\n\\n 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.\\n\\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.\\n**Art. 52.**\\n\\n 1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\\n\\n 2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.\\n\\n 4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.\\n\\n 5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.\\n**Art. 53.**\\n\\n 1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.\\n\\n 2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.\\n\\n 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.\\n\\n 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.\\n\\n 6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\\n\\n 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.\\n**Art. 54.**\\n\\n 1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\\n\\n 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.\\n**Art. 55.**\\n\\n 1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.\\n\\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:\\n\\n1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\\n\\n2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby\\nprzestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i\\nw chwili złożenia wniosku.\\n\\n 3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.\\n\\n 4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.\\n\\n 5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd. \\n**Art. 56.**\\n\\n 1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie.\\n\\n 2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.', 'heading': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE'}}\n", + "2 WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA\n", + "data/processed/13\n", + "{'0': {'content': '**Art. 236.**\\n\\n 1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbędnych do stosowania Konstytucji.\\n\\n 2. Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.\\n**Art. 237.**\\n\\n 1. W okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sąd.\\n\\n 2. Odwołanie od orzeczenia kolegium rozpoznaje sąd.\\n**Art. 238.**\\n\\n 1. Kadencja konstytucyjnych organów władzy publicznej i osób wchodzących w ich skład wybranych lub powołanych przed wejściem w życie Konstytucji kończy się z upływem okresu ustalonego w przepisach obowiązujących przed dniem wejścia w życie Konstytucji.\\n\\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres dłuższy niż ustalony przez Konstytucję, kadencja konstytucyjna organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład upływa po roku od dnia wejścia w życie Konstytucji.\\n\\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres krótszy niż ustalony przez Konstytucję dla konstytucyjnych organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład, czas w którym organy te lub osoby pełniły funkcje według przepisów dotychczasowych, wlicza się do kadencji ustalonej w Konstytucji.\\n**Art. 239.**\\n\\n 1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.\\n\\n 2. Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega umorzeniu.\\n\\n 3. Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.\\n**Art. 240.**\\n\\nW okresie roku od dnia wejścia w życie Konstytucji ustawa budżetowa może\\nprzewidywać pokrywanie deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w\\ncentralnym banku państwa.\\n\\n**Art. 241.**\\n\\n 1. Umowy międzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie obowiązujących w czasie ich ratyfikacji przepisów konstytucyjnych i ogłoszone w Dzienniku Ustaw, uznaje się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i stosuje się do nich przepisy art. 91 Konstytucji, jeżeli z treści umowy międzynarodowej wynika, że dotyczą one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\\n\\n 2. Rada Ministrów w ciągu 2 lat od wejścia w życie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umów międzynarodowych zawierających postanowienia niezgodne z Konstytucją.\\n\\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wejścia w życie Konstytucji, którzy nie ukończyli 30 lat zachowują swoje mandaty do końca kadencji na którą zostali wybrani.\\n\\n 4. Połączenie mandatu posła lub senatora z funkcją lub zatrudnieniem, których dotyczy zakaz określony w art. 103, powoduje wygaśnięcie mandatu po upływie miesiąca od dnia wejścia w życie Konstytucji, chyba że poseł albo senator wcześniej zrzeknie się funkcji albo ustanie zatrudnienie.\\n\\n 5. Sprawy będące przedmiotem postępowania ustawodawczego albo przed Trybunałem Konstytucyjnym bądź Trybunałem Stanu, a rozpoczęte przed wejściem w życie Konstytucji, są prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowiązującymi w dniu rozpoczęcia sprawy.\\n\\n 6. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów ustali, które z uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń ministrów lub innych organów administracji rządowej podjęte lub wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji wymagają - stosownie do warunków określonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zastąpienia ich przez rozporządzenia wydane na podstawie upoważnienia ustawy, której projekt w odpowiednim czasie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekt ustawy określającej, które akty normatywne organów administracji rządowej wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji stają się uchwałami albo zarządzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\\n\\n 7. Obowiązujące w dniu wejścia w życie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne stają się aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.\\n**Art. 242.**\\n\\nTracą moc:\\n\\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\\n\\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251). \\n**Art. 243.**\\n\\nKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od\\ndnia jej ogłoszenia.\\n\\n \\n\\nPREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'heading': ''}}\n", + "13 PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE\n", + "data/processed/5\n", + "{'0': {'content': '**Art. 126.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.\\n**Art. 127.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.\\n\\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.\\n\\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.\\n\\n 5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.\\n\\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.\\n\\n 7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.\\n**Art. 128.**\\n\\n 1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.\\n\\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.\\n**Art. 129.**\\n\\n 1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach określonych w ustawie.\\n\\n 3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n**Art. 130.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia\\nNarodowego następującej przysięgi:\\n\\n\"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\\nuroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę\\nstrzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a\\ndobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym\\nnakazem\".\\n\\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\\n\\n**Art. 131.**\\n\\n 1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \\n\\n1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\\nprzyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,\\n\\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta\\nRzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą\\npodjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków\\nZgromadzenia Narodowego,\\n\\n5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.\\n\\n 3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.\\n\\n 4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.\\n**Art. 132.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić\\nżadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym\\nurzędem.\\n\\n**Art. 133.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych: \\n\\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\\nSenat,\\n\\n2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\\ninnych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,\\n\\n3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim\\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.\\n**Art. 134.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.\\n\\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.\\n\\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.\\n**Art. 135.**\\n\\nOrganem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i\\nzewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.\\n\\n**Art. 136.**\\n\\nW razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent\\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub\\nczęściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\\nPolskiej.\\n\\n**Art. 137.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na\\nzrzeczenie się obywatelstwa polskiego.\\n\\n**Art. 138.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.\\n\\n**Art. 139.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do\\nosób skazanych przez Trybunał Stanu.\\n\\n**Art. 140.**\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub\\ndo Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.\\n\\n**Art. 141.**\\n\\n 1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.\\n**Art. 142.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i art. 93.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.\\n**Art. 143.**\\n\\nOrganem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\\npowołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n**Art. 144.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.\\n\\n 2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.\\n\\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\\n\\n1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,\\n\\n2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\\n\\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,\\n\\n4) inicjatywy ustawodawczej,\\n\\n5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,\\n\\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\\n\\n7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw\\nRzeczypospolitej Polskiej,\\n\\n8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\\nNarodowego,\\n\\n9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,\\n\\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,\\n\\n11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,\\n\\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego\\npełnienia obowiązków,\\n\\n13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem\\nStanu członka Rady Ministrów,\\n\\n14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,\\n\\n15) zwoływania Rady Gabinetowej,\\n\\n16) nadawania orderów i odznaczeń,\\n\\n17) powoływania sędziów,\\n\\n18) stosowania prawa łaski,\\n\\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się\\nobywatelstwa polskiego,\\n\\n20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,\\n\\n21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,\\n\\n22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,\\n\\n23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu\\nAdministracyjnego,\\n\\n24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\\n\\n25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,\\n\\n26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,\\n\\n27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\\n\\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania\\ni odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,\\n\\n30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n**Art. 145.**\\n\\n 1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.\\n\\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.\\n\\n 3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio.', 'heading': ''}}\n", + "5 PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n" + ] + } + ], + "source": [ + "for chapter in Path(\"data/processed\").iterdir():\n", + " print(chapter)\n", + " meta = json.load(open(chapter / \"meta.json\"))\n", + " chapter_number = meta[\"number\"]\n", + " chapter_title = meta[\"title\"]\n", + " subheadings = meta[\"subheadings\"]\n", + " subchapters = {}\n", + " for file in chapter.glob(\"*.md\"):\n", + " with open(file, \"rt\") as f:\n", + " number = file.stem.split(\"_\")[0]\n", + " if number not in subchapters:\n", + " subchapters[number] = {}\n", + " subchapters[number][\"content\"] = f.read()\n", + " subchapters[number][\"heading\"] = subheadings[int(number)]\n", + "\n", + " print(subchapters)\n", + " print(chapter_number, chapter_title)" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 255, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "from markdownify import markdownify as md\n", + "from pprint import pprint\n", + "import json\n", + "from html2text import HTML2Text\n", + "handler = HTML2Text()\n", + "\n", + "def get_file_name(title):\n", + " return title.lower().replace(\" \", \"_\").replace(\".\", \"_\").replace(\",\", \"_\")\n", + "\n", + "\n", + "def split_articles(content):\n", + " split = re.split(\"\\*\\*Art\\. (\\d+).*\\*\\*\", content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " if len(split) == 1:\n", + " split = [\"-1\", split[0]]\n", + " return dict(zip(split[::2]), split[1::2])\n", + "\n", + "chapter_titles = {}\n", + "chapters = []\n", + "for file in Path(\"data/parsed\").iterdir():\n", + "\n", + " with open(file, \"rt\") as f:\n", + " content = f.read().strip()\n", + "\n", + " headings = re.findall(r'\\*\\*(?!Art\\.)(.*?)\\*\\*\\s*', content)\n", + " if headings[0] == \"Rozdział I\":\n", + " headings = [headings[0] + \" \" + headings[1], *headings[2:]]\n", + " \n", + " chapter_title = re.sub(r'Rozdział .*? ', \"\", headings[0])\n", + " chapter_titles[file.stem] = chapter_title.strip()\n", + " headings = headings[1:]\n", + " \n", + " split = re.split(r'\\*\\*(?!Art\\.).*?\\*\\*\\s*', content)\n", + " split = [s.strip() for s in split if s.strip()]\n", + " \n", + " if len(headings) < len(split):\n", + " heading = chapter_titles[file.stem]\n", + " headings = [heading, *headings]\n", + " \n", + " Path(f\"data/test\").mkdir(exist_ok=True, parents=True)\n", + " subchapters = {}\n", + " if headings[0] == chapter_titles[file.stem]:\n", + " headings[0] = \"\"\n", + " for file_number, (title, file_content) in enumerate(zip(headings, split)):\n", + " file_name = get_file_name(title)\n", + " subchapters[file_number] = {}\n", + " articles = split_articles(file_content)\n", + " subchapters[file_number][\"articles\"] = articles\n", + " subchapters[file_number][\"heading\"] = title\n", + "\n", + " chapter = {\n", + " \"number\": int(file.stem),\n", + " \"title\": chapter_titles[file.stem],\n", + " \"subchapters\": subchapters\n", + " }\n", + " chapters.append(chapter)\n", + "chapters = sorted(chapters, key=lambda x: x[\"number\"])\n", + "with open(f\"data/test/constitution.json\", \"wt\") as f:\n", + " json.dump({\"chapters\": chapters}, f, ensure_ascii=False, indent=4)" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 2, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "data": { + "text/plain": [ + "{'chapters': [{'number': 0,\n", + " 'title': 'PREAMBUŁA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'-1': 'W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, \\n \\nodzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o\\nJej losie, \\n \\nmy, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \\n \\nzarówno wierzący w Boga \\n \\nbędącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, \\n \\njak i nie podzielający tej wiary, \\n \\na te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, \\n \\nrówni w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, \\n \\nwdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną\\nogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie\\nNarodu i ogólnoludzkich wartościach, \\n \\nnawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \\n \\nzobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\\ntysiącletniego dorobku, \\n \\nzłączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, \\n \\nświadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \\n \\npomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka\\nbyły w naszej Ojczyźnie łamane, \\n \\npragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji\\npublicznych zapewnić rzetelność i sprawność, \\n \\nw poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, \\n \\nustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej \\n \\njako prawa podstawowe dla państwa \\n \\noparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz,\\ndialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia\\nobywateli i ich wspólnot. \\n \\nWszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą\\nstosowali, \\n \\nwzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, \\n \\njego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, \\n \\na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej\\nPolskiej.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 1,\n", + " 'title': 'RZECZPOSPOLITA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'1': 'Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.',\n", + " '2': 'Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,\\nurzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.',\n", + " '3': 'Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.',\n", + " '4': '1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.\\n\\n 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.',\n", + " '5': 'Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego\\nterytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz\\nbezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę\\nśrodowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.',\n", + " '6': '1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\\n\\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.',\n", + " '7': 'Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.',\n", + " '8': '1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.',\n", + " '9': 'Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.',\n", + " '10': '1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.\\n\\n 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.',\n", + " '11': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.\\n\\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.',\n", + " '12': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków\\nzawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów\\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.',\n", + " '13': 'Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących\\nsię w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu,\\nfaszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada\\nlub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu\\nzdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie\\nstruktur lub członkostwa.',\n", + " '14': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego\\nprzekazu.',\n", + " '15': '1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.\\n\\n 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.',\n", + " '16': '1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.\\n\\n 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.',\n", + " '17': '1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\\n\\n 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.',\n", + " '18': 'Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i\\nrodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.',\n", + " '19': 'Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość,\\nzwłaszcza inwalidów wojennych.',\n", + " '20': 'Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,\\nwłasności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów\\nspołecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.',\n", + " '21': '1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.',\n", + " '22': 'Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\\ndrodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.',\n", + " '23': 'Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\\nnarusza postanowień art. 21 i art. 22.',\n", + " '24': 'Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje\\nnadzór nad warunkami wykonywania pracy.',\n", + " '25': '1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.\\n\\n 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.\\n\\n 3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.\\n\\n 4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.\\n\\n 5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.',\n", + " '26': '1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.\\n\\n 2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.',\n", + " '27': 'W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten\\nnie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów\\nmiędzynarodowych.',\n", + " '28': '1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.\\n\\n 4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.',\n", + " '29': 'Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 2,\n", + " 'title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'30': 'Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw\\nczłowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\\njest obowiązkiem władz publicznych.',\n", + " '31': '1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.\\n\\n 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\\n\\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.',\n", + " '32': '1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.',\n", + " '33': '1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.\\n\\n 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.',\n", + " '34': '1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.\\n\\n 2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.',\n", + " '35': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.\\n\\n 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.',\n", + " '36': 'Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\\nRzeczypospolitej Polskiej.',\n", + " '37': '1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.\\n\\n 2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.'},\n", + " 'heading': 'ZASADY OGÓLNE'},\n", + " '1': {'articles': {'38': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.',\n", + " '39': 'Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\\ndobrowolnie wyrażonej zgody.',\n", + " '40': 'Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\\nponiżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.',\n", + " '41': '1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.\\n\\n 3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\\n\\n 4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.\\n\\n 5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.',\n", + " '42': '1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.\\n\\n 2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.\\n\\n 3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.',\n", + " '43': 'Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.',\n", + " '44': 'Bieg przedawnienia w stosunku do przestępstw, nie ściganych z przyczyn\\npolitycznych, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.',\n", + " '45': '1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.\\n\\n 2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.',\n", + " '46': 'Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i\\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.',\n", + " '47': 'Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\\nimienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.',\n", + " '48': '1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\\n\\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.',\n", + " '49': 'Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie\\nmoże nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej\\nokreślony.',\n", + " '50': 'Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\\npomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w\\nustawie i w sposób w niej określony.',\n", + " '51': '1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.\\n\\n 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.\\n\\n 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.\\n\\n 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.\\n\\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.',\n", + " '52': '1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\\n\\n 2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.\\n\\n 4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.\\n\\n 5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.',\n", + " '53': '1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.\\n\\n 2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.\\n\\n 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.\\n\\n 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.\\n\\n 6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\\n\\n 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.',\n", + " '54': '1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\\n\\n 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.',\n", + " '55': '1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.\\n\\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:\\n\\n1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\\n\\n2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby\\nprzestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i\\nw chwili złożenia wniosku.\\n\\n 3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.\\n\\n 4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.\\n\\n 5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.',\n", + " '56': '1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie.\\n\\n 2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.'},\n", + " 'heading': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE'},\n", + " '2': {'articles': {'57': 'Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i\\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.',\n", + " '58': '1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.\\n\\n 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.\\n\\n 3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.',\n", + " '59': '1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.\\n\\n 2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.\\n\\n 3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.\\n\\n 4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.',\n", + " '60': 'Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do\\nsłużby publicznej na jednakowych zasadach.',\n", + " '61': '1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.\\n\\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.\\n\\n 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.\\n\\n 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.',\n", + " '62': '1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.\\n\\n 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.',\n", + " '63': 'Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\\nwłasnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do\\norganizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie\\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\\npetycji, wniosków i skarg określa ustawa.'},\n", + " 'heading': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE'},\n", + " '3': {'articles': {'64': '1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.\\n\\n 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.',\n", + " '65': '1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.\\n\\n 2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.\\n\\n 3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.\\n\\n 4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.\\n\\n 5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.',\n", + " '66': '1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.\\n\\n 2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.',\n", + " '67': '1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.\\n\\n 2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.',\n", + " '68': '1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.\\n\\n 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.\\n\\n 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.\\n\\n 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.\\n\\n 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.',\n", + " '69': 'Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w\\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\\nspołecznej.',\n", + " '70': '1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.\\n\\n 2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.\\n\\n 3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.\\n\\n 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.\\n\\n 5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.',\n", + " '71': '1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.\\n\\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.',\n", + " '72': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.\\n\\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.\\n\\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.\\n\\n 4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.',\n", + " '73': 'Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz\\nogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr\\nkultury.',\n", + " '74': '1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.\\n\\n 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.\\n\\n 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.\\n\\n 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.',\n", + " '75': '1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.\\n\\n 2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.',\n", + " '76': 'Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed\\ndziałaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed\\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.'},\n", + " 'heading': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE'},\n", + " '4': {'articles': {'77': '1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.\\n\\n 2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.',\n", + " '78': 'Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej\\ninstancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.',\n", + " '79': '1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.\\n\\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.',\n", + " '80': 'Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika\\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw\\nnaruszonych przez organy władzy publicznej.',\n", + " '81': 'Praw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\\nmożna dochodzić w granicach określonych w ustawie.'},\n", + " 'heading': 'ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW'},\n", + " '5': {'articles': {'82': 'Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz\\ntroska o dobro wspólne.',\n", + " '83': 'Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.',\n", + " '84': 'Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym\\npodatków, określonych w ustawie.',\n", + " '85': '1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\\n\\n 2. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.\\n\\n 3. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.',\n", + " '86': 'Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność\\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności\\nokreśla ustawa.'},\n", + " 'heading': 'OBOWIĄZKI'}}},\n", + " {'number': 3,\n", + " 'title': 'ŹRÓDŁA PRAWA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'87': '1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.\\n\\n 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.',\n", + " '88': '1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.\\n\\n 2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.\\n\\n 3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.',\n", + " '89': '1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:\\n\\n1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,\\n\\n2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,\\n\\n3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,\\n\\n4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,\\n\\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.\\n\\n 2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.\\n\\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.',\n", + " '90': '1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.\\n\\n 2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\\n\\n 4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.',\n", + " '91': '1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.\\n\\n 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.',\n", + " '92': '1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.\\n\\n 2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.',\n", + " '93': '1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.\\n\\n 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.\\n\\n 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.',\n", + " '94': 'Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej,\\nna podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty\\nprawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i\\ntryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 4,\n", + " 'title': 'SEJM I SENAT',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'95': '1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. \\n 2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.'},\n", + " 'heading': ''},\n", + " '1': {'articles': {'96': '1. Sejm składa się z 460 posłów.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.',\n", + " '97': '1. Senat składa się ze 100 senatorów.\\n\\n 2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.',\n", + " '98': '1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.\\n\\n 6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.',\n", + " '99': '1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.\\n\\n 2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.\\n\\n 3. Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.',\n", + " '100': '1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.\\n\\n 2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.',\n", + " '101': '1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.'},\n", + " 'heading': 'WYBORY I KADENCJA'},\n", + " '2': {'articles': {'102': 'Nie można być równocześnie posłem i senatorem.',\n", + " '103': '1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.\\n\\n 2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.\\n\\n 3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.',\n", + " '104': '1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.\\n\\n 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: \\n\\n\"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu,\\nstrzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności\\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw\\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \\n\\nŚlubowanie może być złożone z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\\n\\n 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.',\n", + " '105': '1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.\\n\\n 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.\\n\\n 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.\\n\\n 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.\\n\\n 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n 6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.',\n", + " '106': 'Warunki niezbędne do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich oraz\\nochronę praw wynikających ze sprawowania mandatu określa ustawa.',\n", + " '107': '1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.\\n\\n 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.',\n", + " '108': 'Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107.'},\n", + " 'heading': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE'},\n", + " '3': {'articles': {'109': '1. Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.\\n\\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 98 ust. 3 i 5.',\n", + " '110': '1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.\\n\\n 2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.\\n\\n 3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.',\n", + " '111': '1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.\\n\\n 2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.',\n", + " '112': 'Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i\\ndziałalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i\\nustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu\\nuchwalony przez Sejm.',\n", + " '113': 'Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może\\nbezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby\\nposłów, uchwalić tajność obrad.',\n", + " '114': '1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.\\n\\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.',\n", + " '115': '1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.',\n", + " '116': '1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\\n\\n 2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.',\n", + " '117': 'Zasady użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa\\nratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania się ich przez to\\nterytorium określają ratyfikowane umowy międzynarodowe lub ustawy.',\n", + " '118': '1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.\\n\\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.\\n\\n 3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.',\n", + " '119': '1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\\n\\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.\\n\\n 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.\\n\\n 4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.',\n", + " '120': 'Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy\\nustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym\\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie\\nstanowi inaczej.',\n", + " '121': '1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.\\n\\n 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.\\n\\n 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.',\n", + " '122': '1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.\\n\\n 5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\\n\\n 6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.',\n", + " '123': '1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.\\n\\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\\n\\n 3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.',\n", + " '124': 'Do Senatu stosuje się odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\\n120.'},\n", + " 'heading': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE'},\n", + " '4': {'articles': {'125': '1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.\\n\\n 2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.\\n\\n 4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.'},\n", + " 'heading': 'REFERENDUM'}}},\n", + " {'number': 5,\n", + " 'title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'126': '1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.',\n", + " '127': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.\\n\\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.\\n\\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.\\n\\n 5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.\\n\\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.\\n\\n 7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.',\n", + " '128': '1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.\\n\\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.',\n", + " '129': '1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach określonych w ustawie.\\n\\n 3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.',\n", + " '130': 'Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia\\nNarodowego następującej przysięgi:\\n\\n\"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\\nuroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę\\nstrzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a\\ndobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym\\nnakazem\".\\n\\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".',\n", + " '131': '1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \\n\\n1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\\nprzyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,\\n\\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta\\nRzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą\\npodjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków\\nZgromadzenia Narodowego,\\n\\n5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.\\n\\n 3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.\\n\\n 4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.',\n", + " '132': 'Prezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić\\nżadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym\\nurzędem.',\n", + " '133': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych: \\n\\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\\nSenat,\\n\\n2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\\ninnych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,\\n\\n3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim\\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.',\n", + " '134': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.\\n\\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.\\n\\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.',\n", + " '135': 'Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i\\nzewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.',\n", + " '136': 'W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent\\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub\\nczęściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\\nPolskiej.',\n", + " '137': 'Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na\\nzrzeczenie się obywatelstwa polskiego.',\n", + " '138': 'Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.',\n", + " '139': 'Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do\\nosób skazanych przez Trybunał Stanu.',\n", + " '140': 'Prezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub\\ndo Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.',\n", + " '141': '1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.',\n", + " '142': '1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i art. 93.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.',\n", + " '143': 'Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\\npowołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.',\n", + " '144': '1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.\\n\\n 2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.\\n\\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\\n\\n1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,\\n\\n2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\\n\\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,\\n\\n4) inicjatywy ustawodawczej,\\n\\n5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,\\n\\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\\n\\n7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw\\nRzeczypospolitej Polskiej,\\n\\n8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\\nNarodowego,\\n\\n9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,\\n\\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,\\n\\n11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,\\n\\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego\\npełnienia obowiązków,\\n\\n13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem\\nStanu członka Rady Ministrów,\\n\\n14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,\\n\\n15) zwoływania Rady Gabinetowej,\\n\\n16) nadawania orderów i odznaczeń,\\n\\n17) powoływania sędziów,\\n\\n18) stosowania prawa łaski,\\n\\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się\\nobywatelstwa polskiego,\\n\\n20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,\\n\\n21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,\\n\\n22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,\\n\\n23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu\\nAdministracyjnego,\\n\\n24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\\n\\n25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,\\n\\n26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,\\n\\n27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\\n\\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania\\ni odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,\\n\\n30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.',\n", + " '145': '1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.\\n\\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.\\n\\n 3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 6,\n", + " 'title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'146': '1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.\\n\\n 3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.\\n\\n 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: \\n\\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\\n\\n2) wydaje rozporządzenia,\\n\\n3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,\\n\\n4) chroni interesy Skarbu Państwa,\\n\\n5) uchwala projekt budżetu państwa,\\n\\n6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków\\npaństwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,\\n\\n7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,\\n\\n8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,\\n\\n9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i\\norganizacjami międzynarodowymi,\\n\\n10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i\\nwypowiada inne umowy międzynarodowe,\\n\\n11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa\\ncorocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,\\n\\n12) określa organizację i tryb swojej pracy.',\n", + " '147': '1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.\\n\\n 2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.\\n\\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.\\n\\n 4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.',\n", + " '148': 'Prezes Rady Ministrów:\\n\\n 1. reprezentuje Radę Ministrów,\\n\\n 2. kieruje pracami Rady Ministrów,\\n\\n 3. wydaje rozporządzenia,\\n\\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,\\n\\n 5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,\\n\\n 6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,\\n\\n 7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.',\n", + " '149': '1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.\\n\\n 2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.\\n\\n 3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.',\n", + " '150': 'Członek Rady Ministrów nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego\\nobowiązkami publicznymi.',\n", + " '151': 'Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają wobec\\nPrezydenta Rzeczypospolitej następującą przysięgę:\\n\\n\"Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów,\\nministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom\\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\\npomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.\"\\n\\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".',\n", + " '152': '1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.\\n\\n 2. Tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa.',\n", + " '153': '1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.',\n", + " '154': '1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n 3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.',\n", + " '155': '1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.',\n", + " '156': '1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.\\n\\n 2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.',\n", + " '157': '1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów.\\n\\n 2. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.',\n", + " '158': '1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.\\n\\n 2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.',\n", + " '159': '1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.',\n", + " '160': 'Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów\\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje\\nwiększością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.',\n", + " '161': 'Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian\\nw składzie Rady Ministrów.',\n", + " '162': '1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:\\n\\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,\\n\\n2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,\\n\\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 7,\n", + " 'title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'163': 'Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez\\nKonstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.',\n", + " '164': '1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.\\n\\n 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.\\n\\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.',\n", + " '165': '1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.\\n\\n 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.',\n", + " '166': '1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.\\n\\n 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.\\n\\n 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.',\n", + " '167': '1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.\\n\\n 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.\\n\\n 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.\\n\\n 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.',\n", + " '168': 'Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i\\nopłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.',\n", + " '169': '1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.\\n\\n 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\\n\\n 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.\\n\\n 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.',\n", + " '170': 'Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o\\nsprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów\\nbezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\\nreferendum lokalnego określa ustawa.',\n", + " '171': '1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.\\n\\n 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\\n\\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.',\n", + " '172': '1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.\\n\\n 2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.\\n\\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 8,\n", + " 'title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'173': 'Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.',\n", + " '174': 'Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.'},\n", + " 'heading': ''},\n", + " '1': {'articles': {'175': '1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. \\n 2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.',\n", + " '176': '1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\\n\\n 2. Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.',\n", + " '177': 'Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z\\nwyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.',\n", + " '178': '1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n\\n 2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\\n\\n 3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.',\n", + " '179': 'Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\\nRady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.',\n", + " '180': '1. Sędziowie są nieusuwalni.\\n\\n 2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.\\n\\n 3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.\\n\\n 4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.\\n\\n 5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.',\n", + " '181': 'Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie,\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie\\nmoże być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku\\nprzestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia\\nprawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się\\nprezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.',\n", + " '182': 'Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.',\n", + " '183': '1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\\n\\n 2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.\\n\\n 3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.',\n", + " '184': 'Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w\\nzakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej.\\nKontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów\\nsamorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji\\nrządowej.',\n", + " '185': 'Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej\\nna sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez\\nZgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.',\n", + " '186': '1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\\n\\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.',\n", + " '187': '1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:\\n\\n1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa\\nNaczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta\\nRzeczypospolitej,\\n\\n2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów\\npowszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,\\n\\n3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków\\nwybranych przez Senat spośród senatorów.\\n\\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.\\n\\n 3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.\\n\\n 4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.'},\n", + " 'heading': 'SĄDY'},\n", + " '2': {'articles': {'188': 'Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:\\n\\n 1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,\\n\\n 2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,\\n\\n 3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,\\n\\n 4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,\\n\\n 5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.',\n", + " '189': 'Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi\\nkonstytucyjnymi organami państwa.',\n", + " '190': '1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.\\n\\n 2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\\n\\n 3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.\\n\\n 4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.\\n\\n 5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.',\n", + " '191': '1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: \\n\\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady\\nMinistrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes\\nNaczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej\\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\\n\\n2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,\\n\\n3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,\\n\\n4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze\\norganizacji pracodawców i organizacji zawodowych,\\n\\n5) kościoły i inne związki wyznaniowe,\\n\\n6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\\n\\n 2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.',\n", + " '192': 'Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału\\nKonstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu,\\nMarszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,\\nPrezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.',\n", + " '193': 'Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\\nzgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami\\nmiędzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy\\nrozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.',\n", + " '194': '1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.\\n\\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.',\n", + " '195': '1. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.\\n\\n 2. Sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\\n\\n 3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.',\n", + " '196': 'Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału\\nKonstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony\\nwolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia\\ngo na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, który może nakazać\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.',\n", + " '197': 'Organizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem\\nokreśla ustawa.'},\n", + " 'heading': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY'},\n", + " '3': {'articles': {'198': '1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.\\n\\n 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.\\n\\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.',\n", + " '199': '1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.\\n\\n 2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.\\n\\n 3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.',\n", + " '200': 'Członek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu,\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek\\nTrybunału Stanu nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\\nna gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.',\n", + " '201': 'Organizację Trybunału Stanu oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa\\nustawa.'},\n", + " 'heading': 'TRYBUNAŁ STANU'}}},\n", + " {'number': 9,\n", + " 'title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'202': '1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.\\n\\n 3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.',\n", + " '203': '1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.\\n\\n 3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.',\n", + " '204': '1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: \\n\\n1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,\\n\\n2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,\\n\\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.',\n", + " '205': '1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz.\\n\\n 2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\\n\\n 3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.',\n", + " '206': 'Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes\\nNajwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem\\nujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest\\nniezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu\\nniezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.',\n", + " '207': 'Organizację oraz tryb działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.'},\n", + " 'heading': 'NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI'},\n", + " '1': {'articles': {'208': '1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\\n\\n 2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.',\n", + " '209': '1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.\\n\\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\\n\\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.',\n", + " '210': 'Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny\\nod innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokreślonych w ustawie.',\n", + " '211': 'Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw\\nObywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\\nna gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie\\nzatrzymanego.',\n", + " '212': 'Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\\ndziałalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i\\nobywatela.'},\n", + " 'heading': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH'},\n", + " '2': {'articles': {'213': '1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\\n\\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.',\n", + " '214': '1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.',\n", + " '215': 'Zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację\\noraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa.'},\n", + " 'heading': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI'}}},\n", + " {'number': 10,\n", + " 'title': 'FINANSE PUBLICZNE',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'216': '1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.\\n\\n 2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.\\n\\n 4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.',\n", + " '217': 'Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów,\\nprzedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg\\ni umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze\\nustawy.',\n", + " '218': 'Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa\\nokreśla ustawa.',\n", + " '219': '1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.\\n\\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.\\n\\n 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.\\n\\n 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.',\n", + " '220': '1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.\\n\\n 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.',\n", + " '221': 'Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium\\nbudżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego\\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje\\nwyłącznie Radzie Ministrów.',\n", + " '222': 'Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem\\nroku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych\\nprzypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.',\n", + " '223': 'Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia\\nprzekazania jej Senatowi.',\n", + " '224': '1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.\\n\\n 2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.',\n", + " '225': 'Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy\\nbudżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie\\nkadencji Sejmu.',\n", + " '226': '1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.\\n\\n 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.',\n", + " '227': '1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.\\n\\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.\\n\\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\\n\\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\\n\\n 5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\\n\\n 6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.\\n\\n 7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 11,\n", + " 'title': 'STANY NADZWYCZAJNE',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'228': '1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.\\n\\n 2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.\\n\\n 3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.\\n\\n 4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.\\n\\n 5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.\\n\\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\\n\\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.',\n", + " '229': 'W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium\\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie\\ndo wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\\nRady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium\\npaństwa.',\n", + " '230': '1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.\\n\\n 2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.',\n", + " '231': 'Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent\\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania\\nrozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w\\nobecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.',\n", + " '232': 'W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\\nnoszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów\\nmoże wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski\\nżywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu\\nmoże nastąpić za zgodą Sejmu.',\n", + " '233': '1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\\n\\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.\\n\\n 3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).',\n", + " '234': '1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.\\n\\n 2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 12,\n", + " 'title': 'ZMIANA KONSTYTUCJI',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'235': '1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.\\n\\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.\\n\\n 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\\n\\n 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.\\n\\n 7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.'},\n", + " 'heading': ''}}},\n", + " {'number': 13,\n", + " 'title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE',\n", + " 'subchapters': {'0': {'articles': {'236': '1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbędnych do stosowania Konstytucji.\\n\\n 2. Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.',\n", + " '237': '1. W okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sąd.\\n\\n 2. Odwołanie od orzeczenia kolegium rozpoznaje sąd.',\n", + " '238': '1. Kadencja konstytucyjnych organów władzy publicznej i osób wchodzących w ich skład wybranych lub powołanych przed wejściem w życie Konstytucji kończy się z upływem okresu ustalonego w przepisach obowiązujących przed dniem wejścia w życie Konstytucji.\\n\\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres dłuższy niż ustalony przez Konstytucję, kadencja konstytucyjna organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład upływa po roku od dnia wejścia w życie Konstytucji.\\n\\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres krótszy niż ustalony przez Konstytucję dla konstytucyjnych organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład, czas w którym organy te lub osoby pełniły funkcje według przepisów dotychczasowych, wlicza się do kadencji ustalonej w Konstytucji.',\n", + " '239': '1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.\\n\\n 2. Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega umorzeniu.\\n\\n 3. Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.',\n", + " '240': 'W okresie roku od dnia wejścia w życie Konstytucji ustawa budżetowa może\\nprzewidywać pokrywanie deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w\\ncentralnym banku państwa.',\n", + " '241': '1. Umowy międzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie obowiązujących w czasie ich ratyfikacji przepisów konstytucyjnych i ogłoszone w Dzienniku Ustaw, uznaje się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i stosuje się do nich przepisy art. 91 Konstytucji, jeżeli z treści umowy międzynarodowej wynika, że dotyczą one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\\n\\n 2. Rada Ministrów w ciągu 2 lat od wejścia w życie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umów międzynarodowych zawierających postanowienia niezgodne z Konstytucją.\\n\\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wejścia w życie Konstytucji, którzy nie ukończyli 30 lat zachowują swoje mandaty do końca kadencji na którą zostali wybrani.\\n\\n 4. Połączenie mandatu posła lub senatora z funkcją lub zatrudnieniem, których dotyczy zakaz określony w art. 103, powoduje wygaśnięcie mandatu po upływie miesiąca od dnia wejścia w życie Konstytucji, chyba że poseł albo senator wcześniej zrzeknie się funkcji albo ustanie zatrudnienie.\\n\\n 5. Sprawy będące przedmiotem postępowania ustawodawczego albo przed Trybunałem Konstytucyjnym bądź Trybunałem Stanu, a rozpoczęte przed wejściem w życie Konstytucji, są prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowiązującymi w dniu rozpoczęcia sprawy.\\n\\n 6. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów ustali, które z uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń ministrów lub innych organów administracji rządowej podjęte lub wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji wymagają - stosownie do warunków określonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zastąpienia ich przez rozporządzenia wydane na podstawie upoważnienia ustawy, której projekt w odpowiednim czasie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekt ustawy określającej, które akty normatywne organów administracji rządowej wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji stają się uchwałami albo zarządzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\\n\\n 7. Obowiązujące w dniu wejścia w życie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne stają się aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.',\n", + " '242': 'Tracą moc:\\n\\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\\n\\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).',\n", + " '243': 'Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od\\ndnia jej ogłoszenia.\\n\\n \\n\\nPREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ'},\n", + " 'heading': ''}}}]}" + ] + }, + "execution_count": 2, + "metadata": {}, + "output_type": "execute_result" + } + ], + "source": [ + "import json\n", + "with open(\"konstytucja-rag/data/test/constitution.json\") as f:\n", + " constitution = json.load(f)\n", + "constitution" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 61, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "{'chapters': [{'number': 0, 'title': 'PREAMBUŁA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'-1': 'W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, \\n \\nodzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o\\nJej losie, \\n \\nmy, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \\n \\nzarówno wierzący w Boga \\n \\nbędącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, \\n \\njak i nie podzielający tej wiary, \\n \\na te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, \\n \\nrówni w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, \\n \\nwdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną\\nogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie\\nNarodu i ogólnoludzkich wartościach, \\n \\nnawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \\n \\nzobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\\ntysiącletniego dorobku, \\n \\nzłączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, \\n \\nświadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \\n \\npomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka\\nbyły w naszej Ojczyźnie łamane, \\n \\npragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji\\npublicznych zapewnić rzetelność i sprawność, \\n \\nw poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, \\n \\nustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej \\n \\njako prawa podstawowe dla państwa \\n \\noparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz,\\ndialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia\\nobywateli i ich wspólnot. \\n \\nWszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą\\nstosowali, \\n \\nwzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, \\n \\njego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, \\n \\na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej\\nPolskiej.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 1, 'title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'1': 'Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.', '2': 'Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,\\nurzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.', '3': 'Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.', '4': '1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.\\n\\n 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.', '5': 'Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego\\nterytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz\\nbezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę\\nśrodowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.', '6': '1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\\n\\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.', '7': 'Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.', '8': '1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.', '9': 'Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.', '10': '1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.\\n\\n 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.', '11': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.\\n\\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.', '12': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków\\nzawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów\\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.', '13': 'Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących\\nsię w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu,\\nfaszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada\\nlub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu\\nzdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie\\nstruktur lub członkostwa.', '14': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego\\nprzekazu.', '15': '1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.\\n\\n 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.', '16': '1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.\\n\\n 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.', '17': '1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\\n\\n 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.', '18': 'Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i\\nrodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.', '19': 'Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość,\\nzwłaszcza inwalidów wojennych.', '20': 'Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,\\nwłasności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów\\nspołecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.', '21': '1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.', '22': 'Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\\ndrodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.', '23': 'Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\\nnarusza postanowień art. 21 i art. 22.', '24': 'Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje\\nnadzór nad warunkami wykonywania pracy.', '25': '1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.\\n\\n 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.\\n\\n 3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.\\n\\n 4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.\\n\\n 5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.', '26': '1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.\\n\\n 2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.', '27': 'W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten\\nnie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów\\nmiędzynarodowych.', '28': '1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.\\n\\n 4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.', '29': 'Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 2, 'title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'30': 'Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw\\nczłowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\\njest obowiązkiem władz publicznych.', '31': '1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.\\n\\n 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\\n\\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.', '32': '1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.', '33': '1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.\\n\\n 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.', '34': '1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.\\n\\n 2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.', '35': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.\\n\\n 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.', '36': 'Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\\nRzeczypospolitej Polskiej.', '37': '1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.\\n\\n 2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.'}, 'heading': 'ZASADY OGÓLNE'}, '1': {'articles': {'38': 'Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.', '39': 'Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\\ndobrowolnie wyrażonej zgody.', '40': 'Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\\nponiżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.', '41': '1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.\\n\\n 3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\\n\\n 4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.\\n\\n 5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.', '42': '1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.\\n\\n 2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.\\n\\n 3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.', '43': 'Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.', '44': 'Bieg przedawnienia w stosunku do przestępstw, nie ściganych z przyczyn\\npolitycznych, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.', '45': '1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.\\n\\n 2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.', '46': 'Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i\\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.', '47': 'Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\\nimienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.', '48': '1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\\n\\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.', '49': 'Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie\\nmoże nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej\\nokreślony.', '50': 'Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\\npomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w\\nustawie i w sposób w niej określony.', '51': '1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.\\n\\n 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.\\n\\n 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.\\n\\n 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.\\n\\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.', '52': '1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\\n\\n 2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.\\n\\n 4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.\\n\\n 5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.', '53': '1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.\\n\\n 2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.\\n\\n 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.\\n\\n 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.\\n\\n 6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\\n\\n 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.', '54': '1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\\n\\n 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.', '55': '1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.\\n\\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:\\n\\n1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\\n\\n2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby\\nprzestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i\\nw chwili złożenia wniosku.\\n\\n 3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.\\n\\n 4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.\\n\\n 5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.', '56': '1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie.\\n\\n 2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.'}, 'heading': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE'}, '2': {'articles': {'57': 'Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i\\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.', '58': '1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.\\n\\n 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.\\n\\n 3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.', '59': '1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.\\n\\n 2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.\\n\\n 3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.\\n\\n 4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.', '60': 'Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do\\nsłużby publicznej na jednakowych zasadach.', '61': '1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.\\n\\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.\\n\\n 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.\\n\\n 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.', '62': '1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.\\n\\n 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.', '63': 'Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\\nwłasnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do\\norganizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie\\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\\npetycji, wniosków i skarg określa ustawa.'}, 'heading': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE'}, '3': {'articles': {'64': '1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.\\n\\n 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.', '65': '1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.\\n\\n 2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.\\n\\n 3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.\\n\\n 4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.\\n\\n 5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.', '66': '1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.\\n\\n 2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.', '67': '1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.\\n\\n 2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.', '68': '1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.\\n\\n 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.\\n\\n 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.\\n\\n 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.\\n\\n 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.', '69': 'Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w\\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\\nspołecznej.', '70': '1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.\\n\\n 2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.\\n\\n 3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.\\n\\n 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.\\n\\n 5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.', '71': '1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.\\n\\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.', '72': '1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.\\n\\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.\\n\\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.\\n\\n 4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.', '73': 'Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz\\nogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr\\nkultury.', '74': '1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.\\n\\n 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.\\n\\n 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.\\n\\n 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.', '75': '1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.\\n\\n 2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.', '76': 'Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed\\ndziałaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed\\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.'}, 'heading': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE'}, '4': {'articles': {'77': '1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.\\n\\n 2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.', '78': 'Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej\\ninstancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.', '79': '1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.\\n\\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.', '80': 'Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika\\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw\\nnaruszonych przez organy władzy publicznej.', '81': 'Praw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\\nmożna dochodzić w granicach określonych w ustawie.'}, 'heading': 'ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW'}, '5': {'articles': {'82': 'Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz\\ntroska o dobro wspólne.', '83': 'Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.', '84': 'Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym\\npodatków, określonych w ustawie.', '85': '1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\\n\\n 2. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.\\n\\n 3. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.', '86': 'Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność\\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności\\nokreśla ustawa.'}, 'heading': 'OBOWIĄZKI'}}}, {'number': 3, 'title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'87': '1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.\\n\\n 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.', '88': '1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.\\n\\n 2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.\\n\\n 3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.', '89': '1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:\\n\\n1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,\\n\\n2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,\\n\\n3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,\\n\\n4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,\\n\\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.\\n\\n 2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.\\n\\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.', '90': '1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.\\n\\n 2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\\n\\n 4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.', '91': '1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.\\n\\n 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.', '92': '1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.\\n\\n 2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.', '93': '1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.\\n\\n 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.\\n\\n 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.', '94': 'Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej,\\nna podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty\\nprawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i\\ntryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 4, 'title': 'SEJM I SENAT', 'subchapters': {'0': {'articles': {'95': '1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. \\n 2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.'}, 'heading': ''}, '1': {'articles': {'96': '1. Sejm składa się z 460 posłów.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.', '97': '1. Senat składa się ze 100 senatorów.\\n\\n 2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.', '98': '1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.\\n\\n 6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.', '99': '1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.\\n\\n 2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.\\n\\n 3. Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.', '100': '1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.\\n\\n 2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.', '101': '1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.'}, 'heading': 'WYBORY I KADENCJA'}, '2': {'articles': {'102': 'Nie można być równocześnie posłem i senatorem.', '103': '1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.\\n\\n 2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.\\n\\n 3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.', '104': '1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.\\n\\n 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: \\n\\n\"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu,\\nstrzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności\\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw\\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \\n\\nŚlubowanie może być złożone z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\\n\\n 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.', '105': '1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.\\n\\n 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.\\n\\n 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.\\n\\n 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.\\n\\n 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n 6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.', '106': 'Warunki niezbędne do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich oraz\\nochronę praw wynikających ze sprawowania mandatu określa ustawa.', '107': '1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.\\n\\n 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.', '108': 'Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107.'}, 'heading': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE'}, '3': {'articles': {'109': '1. Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.\\n\\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 98 ust. 3 i 5.', '110': '1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.\\n\\n 2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.\\n\\n 3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.', '111': '1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.\\n\\n 2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.', '112': 'Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i\\ndziałalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i\\nustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu\\nuchwalony przez Sejm.', '113': 'Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może\\nbezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby\\nposłów, uchwalić tajność obrad.', '114': '1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.\\n\\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.', '115': '1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.', '116': '1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\\n\\n 2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.', '117': 'Zasady użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa\\nratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania się ich przez to\\nterytorium określają ratyfikowane umowy międzynarodowe lub ustawy.', '118': '1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.\\n\\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.\\n\\n 3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.', '119': '1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\\n\\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.\\n\\n 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.\\n\\n 4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.', '120': 'Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy\\nustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym\\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie\\nstanowi inaczej.', '121': '1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.\\n\\n 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.\\n\\n 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.', '122': '1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.\\n\\n 5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\\n\\n 6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.', '123': '1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.\\n\\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\\n\\n 3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.', '124': 'Do Senatu stosuje się odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\\n120.'}, 'heading': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE'}, '4': {'articles': {'125': '1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.\\n\\n 2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.\\n\\n 4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.'}, 'heading': 'REFERENDUM'}}}, {'number': 5, 'title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapters': {'0': {'articles': {'126': '1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.', '127': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.\\n\\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.\\n\\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.\\n\\n 5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.\\n\\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.\\n\\n 7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.', '128': '1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.\\n\\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.', '129': '1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach określonych w ustawie.\\n\\n 3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.', '130': 'Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia\\nNarodowego następującej przysięgi:\\n\\n\"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\\nuroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę\\nstrzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a\\ndobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym\\nnakazem\".\\n\\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".', '131': '1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \\n\\n1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\\nprzyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,\\n\\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta\\nRzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą\\npodjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków\\nZgromadzenia Narodowego,\\n\\n5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.\\n\\n 3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.\\n\\n 4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.', '132': 'Prezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić\\nżadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym\\nurzędem.', '133': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych: \\n\\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\\nSenat,\\n\\n2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\\ninnych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,\\n\\n3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim\\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.', '134': '1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.\\n\\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.\\n\\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.', '135': 'Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i\\nzewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.', '136': 'W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent\\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub\\nczęściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\\nPolskiej.', '137': 'Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na\\nzrzeczenie się obywatelstwa polskiego.', '138': 'Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.', '139': 'Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do\\nosób skazanych przez Trybunał Stanu.', '140': 'Prezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub\\ndo Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.', '141': '1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.', '142': '1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i art. 93.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.', '143': 'Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\\npowołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.', '144': '1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.\\n\\n 2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.\\n\\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\\n\\n1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,\\n\\n2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\\n\\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,\\n\\n4) inicjatywy ustawodawczej,\\n\\n5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,\\n\\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\\n\\n7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw\\nRzeczypospolitej Polskiej,\\n\\n8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\\nNarodowego,\\n\\n9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,\\n\\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,\\n\\n11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,\\n\\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego\\npełnienia obowiązków,\\n\\n13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem\\nStanu członka Rady Ministrów,\\n\\n14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,\\n\\n15) zwoływania Rady Gabinetowej,\\n\\n16) nadawania orderów i odznaczeń,\\n\\n17) powoływania sędziów,\\n\\n18) stosowania prawa łaski,\\n\\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się\\nobywatelstwa polskiego,\\n\\n20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,\\n\\n21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,\\n\\n22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,\\n\\n23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu\\nAdministracyjnego,\\n\\n24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\\n\\n25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,\\n\\n26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,\\n\\n27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\\n\\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania\\ni odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,\\n\\n30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.', '145': '1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.\\n\\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.\\n\\n 3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 6, 'title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'146': '1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.\\n\\n 3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.\\n\\n 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: \\n\\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\\n\\n2) wydaje rozporządzenia,\\n\\n3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,\\n\\n4) chroni interesy Skarbu Państwa,\\n\\n5) uchwala projekt budżetu państwa,\\n\\n6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków\\npaństwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,\\n\\n7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,\\n\\n8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,\\n\\n9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i\\norganizacjami międzynarodowymi,\\n\\n10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i\\nwypowiada inne umowy międzynarodowe,\\n\\n11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa\\ncorocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,\\n\\n12) określa organizację i tryb swojej pracy.', '147': '1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.\\n\\n 2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.\\n\\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.\\n\\n 4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.', '148': 'Prezes Rady Ministrów:\\n\\n 1. reprezentuje Radę Ministrów,\\n\\n 2. kieruje pracami Rady Ministrów,\\n\\n 3. wydaje rozporządzenia,\\n\\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,\\n\\n 5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,\\n\\n 6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,\\n\\n 7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.', '149': '1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.\\n\\n 2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.\\n\\n 3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.', '150': 'Członek Rady Ministrów nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego\\nobowiązkami publicznymi.', '151': 'Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają wobec\\nPrezydenta Rzeczypospolitej następującą przysięgę:\\n\\n\"Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów,\\nministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom\\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\\npomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.\"\\n\\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".', '152': '1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.\\n\\n 2. Tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa.', '153': '1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.', '154': '1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n 3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.', '155': '1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.', '156': '1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.\\n\\n 2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.', '157': '1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów.\\n\\n 2. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.', '158': '1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.\\n\\n 2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.', '159': '1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.', '160': 'Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów\\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje\\nwiększością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.', '161': 'Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian\\nw składzie Rady Ministrów.', '162': '1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:\\n\\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,\\n\\n2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,\\n\\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 7, 'title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapters': {'0': {'articles': {'163': 'Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez\\nKonstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.', '164': '1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.\\n\\n 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.\\n\\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.', '165': '1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.\\n\\n 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.', '166': '1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.\\n\\n 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.\\n\\n 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.', '167': '1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.\\n\\n 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.\\n\\n 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.\\n\\n 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.', '168': 'Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i\\nopłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.', '169': '1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.\\n\\n 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\\n\\n 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.\\n\\n 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.', '170': 'Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o\\nsprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów\\nbezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\\nreferendum lokalnego określa ustawa.', '171': '1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.\\n\\n 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\\n\\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.', '172': '1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.\\n\\n 2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.\\n\\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 8, 'title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapters': {'0': {'articles': {'173': 'Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.', '174': 'Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.'}, 'heading': ''}, '1': {'articles': {'175': '1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. \\n 2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.', '176': '1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\\n\\n 2. Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.', '177': 'Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z\\nwyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.', '178': '1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n\\n 2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\\n\\n 3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.', '179': 'Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\\nRady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.', '180': '1. Sędziowie są nieusuwalni.\\n\\n 2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.\\n\\n 3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.\\n\\n 4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.\\n\\n 5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.', '181': 'Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie,\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie\\nmoże być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku\\nprzestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia\\nprawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się\\nprezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.', '182': 'Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.', '183': '1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\\n\\n 2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.\\n\\n 3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.', '184': 'Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w\\nzakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej.\\nKontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów\\nsamorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji\\nrządowej.', '185': 'Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej\\nna sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez\\nZgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.', '186': '1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\\n\\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.', '187': '1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:\\n\\n1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa\\nNaczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta\\nRzeczypospolitej,\\n\\n2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów\\npowszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,\\n\\n3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków\\nwybranych przez Senat spośród senatorów.\\n\\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.\\n\\n 3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.\\n\\n 4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.'}, 'heading': 'SĄDY'}, '2': {'articles': {'188': 'Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:\\n\\n 1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,\\n\\n 2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,\\n\\n 3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,\\n\\n 4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,\\n\\n 5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.', '189': 'Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi\\nkonstytucyjnymi organami państwa.', '190': '1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.\\n\\n 2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\\n\\n 3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.\\n\\n 4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.\\n\\n 5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.', '191': '1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: \\n\\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady\\nMinistrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes\\nNaczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej\\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\\n\\n2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,\\n\\n3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,\\n\\n4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze\\norganizacji pracodawców i organizacji zawodowych,\\n\\n5) kościoły i inne związki wyznaniowe,\\n\\n6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\\n\\n 2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.', '192': 'Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału\\nKonstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu,\\nMarszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,\\nPrezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.', '193': 'Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\\nzgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami\\nmiędzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy\\nrozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.', '194': '1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.\\n\\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.', '195': '1. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.\\n\\n 2. Sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\\n\\n 3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.', '196': 'Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału\\nKonstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony\\nwolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia\\ngo na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, który może nakazać\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.', '197': 'Organizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem\\nokreśla ustawa.'}, 'heading': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY'}, '3': {'articles': {'198': '1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.\\n\\n 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.\\n\\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.', '199': '1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.\\n\\n 2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.\\n\\n 3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.', '200': 'Członek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu,\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek\\nTrybunału Stanu nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\\nna gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.', '201': 'Organizację Trybunału Stanu oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa\\nustawa.'}, 'heading': 'TRYBUNAŁ STANU'}}}, {'number': 9, 'title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapters': {'0': {'articles': {'202': '1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.\\n\\n 3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.', '203': '1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.\\n\\n 3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.', '204': '1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: \\n\\n1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,\\n\\n2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,\\n\\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.', '205': '1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz.\\n\\n 2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\\n\\n 3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.', '206': 'Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes\\nNajwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem\\nujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest\\nniezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu\\nniezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.', '207': 'Organizację oraz tryb działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.'}, 'heading': 'NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI'}, '1': {'articles': {'208': '1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\\n\\n 2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.', '209': '1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.\\n\\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\\n\\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.', '210': 'Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny\\nod innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokreślonych w ustawie.', '211': 'Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw\\nObywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\\nna gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie\\nzatrzymanego.', '212': 'Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\\ndziałalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i\\nobywatela.'}, 'heading': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH'}, '2': {'articles': {'213': '1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\\n\\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.', '214': '1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.', '215': 'Zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację\\noraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa.'}, 'heading': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI'}}}, {'number': 10, 'title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapters': {'0': {'articles': {'216': '1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.\\n\\n 2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.\\n\\n 4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.', '217': 'Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów,\\nprzedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg\\ni umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze\\nustawy.', '218': 'Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa\\nokreśla ustawa.', '219': '1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.\\n\\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.\\n\\n 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.\\n\\n 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.', '220': '1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.\\n\\n 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.', '221': 'Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium\\nbudżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego\\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje\\nwyłącznie Radzie Ministrów.', '222': 'Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem\\nroku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych\\nprzypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.', '223': 'Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia\\nprzekazania jej Senatowi.', '224': '1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.\\n\\n 2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.', '225': 'Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy\\nbudżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie\\nkadencji Sejmu.', '226': '1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.\\n\\n 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.', '227': '1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.\\n\\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.\\n\\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\\n\\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\\n\\n 5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\\n\\n 6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.\\n\\n 7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 11, 'title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapters': {'0': {'articles': {'228': '1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.\\n\\n 2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.\\n\\n 3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.\\n\\n 4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.\\n\\n 5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.\\n\\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\\n\\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.', '229': 'W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium\\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie\\ndo wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\\nRady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium\\npaństwa.', '230': '1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.\\n\\n 2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.', '231': 'Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent\\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania\\nrozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w\\nobecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.', '232': 'W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\\nnoszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów\\nmoże wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski\\nżywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu\\nmoże nastąpić za zgodą Sejmu.', '233': '1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\\n\\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.\\n\\n 3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).', '234': '1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.\\n\\n 2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 12, 'title': 'ZMIANA KONSTYTUCJI', 'subchapters': {'0': {'articles': {'235': '1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.\\n\\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.\\n\\n 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\\n\\n 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.\\n\\n 7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.'}, 'heading': ''}}}, {'number': 13, 'title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', 'subchapters': {'0': {'articles': {'236': '1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbędnych do stosowania Konstytucji.\\n\\n 2. Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.', '237': '1. W okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sąd.\\n\\n 2. Odwołanie od orzeczenia kolegium rozpoznaje sąd.', '238': '1. Kadencja konstytucyjnych organów władzy publicznej i osób wchodzących w ich skład wybranych lub powołanych przed wejściem w życie Konstytucji kończy się z upływem okresu ustalonego w przepisach obowiązujących przed dniem wejścia w życie Konstytucji.\\n\\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres dłuższy niż ustalony przez Konstytucję, kadencja konstytucyjna organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład upływa po roku od dnia wejścia w życie Konstytucji.\\n\\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres krótszy niż ustalony przez Konstytucję dla konstytucyjnych organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład, czas w którym organy te lub osoby pełniły funkcje według przepisów dotychczasowych, wlicza się do kadencji ustalonej w Konstytucji.', '239': '1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.\\n\\n 2. Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega umorzeniu.\\n\\n 3. Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.', '240': 'W okresie roku od dnia wejścia w życie Konstytucji ustawa budżetowa może\\nprzewidywać pokrywanie deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w\\ncentralnym banku państwa.', '241': '1. Umowy międzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie obowiązujących w czasie ich ratyfikacji przepisów konstytucyjnych i ogłoszone w Dzienniku Ustaw, uznaje się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i stosuje się do nich przepisy art. 91 Konstytucji, jeżeli z treści umowy międzynarodowej wynika, że dotyczą one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\\n\\n 2. Rada Ministrów w ciągu 2 lat od wejścia w życie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umów międzynarodowych zawierających postanowienia niezgodne z Konstytucją.\\n\\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wejścia w życie Konstytucji, którzy nie ukończyli 30 lat zachowują swoje mandaty do końca kadencji na którą zostali wybrani.\\n\\n 4. Połączenie mandatu posła lub senatora z funkcją lub zatrudnieniem, których dotyczy zakaz określony w art. 103, powoduje wygaśnięcie mandatu po upływie miesiąca od dnia wejścia w życie Konstytucji, chyba że poseł albo senator wcześniej zrzeknie się funkcji albo ustanie zatrudnienie.\\n\\n 5. Sprawy będące przedmiotem postępowania ustawodawczego albo przed Trybunałem Konstytucyjnym bądź Trybunałem Stanu, a rozpoczęte przed wejściem w życie Konstytucji, są prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowiązującymi w dniu rozpoczęcia sprawy.\\n\\n 6. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów ustali, które z uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń ministrów lub innych organów administracji rządowej podjęte lub wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji wymagają - stosownie do warunków określonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zastąpienia ich przez rozporządzenia wydane na podstawie upoważnienia ustawy, której projekt w odpowiednim czasie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekt ustawy określającej, które akty normatywne organów administracji rządowej wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji stają się uchwałami albo zarządzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\\n\\n 7. Obowiązujące w dniu wejścia w życie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne stają się aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.', '242': 'Tracą moc:\\n\\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\\n\\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).', '243': 'Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od\\ndnia jej ogłoszenia.\\n\\n \\n\\nPREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ'}, 'heading': ''}}}]}\n" + ] + } + ], + "source": [ + "import json\n", + "with open(\"konstytucja-rag/data/test/constitution.json\") as f:\n", + " constitution = json.load(f)\n", + "\n", + "print(constitution)\n", + "\n", + "from langchain_core.documents import Document\n", + "documents = [\n", + " Document(\n", + " page_content=f\"Artykuł {article_number}\\n\\n{article_content}\",\n", + " metadata={\"chapter_number\": chapter[\"number\"], \"chapter_title\": chapter[\"title\"],\n", + " \"subchapter_title\": subchapter[\"heading\"], \"subchapter_number\": subchapter_number,\n", + " \"article_number\": article_number},\n", + " )\n", + " for chapter in constitution[\"chapters\"]\n", + " for subchapter_number, subchapter in chapter[\"subchapters\"].items()\n", + " for article_number, article_content in subchapter[\"articles\"].items()\n", + "]" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 35, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "data": { + "text/plain": [ + "[Document(page_content='Artykuł -1\\n\\nW trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, \\n \\nodzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o\\nJej losie, \\n \\nmy, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \\n \\nzarówno wierzący w Boga \\n \\nbędącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, \\n \\njak i nie podzielający tej wiary, \\n \\na te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, \\n \\nrówni w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, \\n \\nwdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną\\nogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie\\nNarodu i ogólnoludzkich wartościach, \\n \\nnawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \\n \\nzobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\\ntysiącletniego dorobku, \\n \\nzłączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, \\n \\nświadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \\n \\npomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka\\nbyły w naszej Ojczyźnie łamane, \\n \\npragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji\\npublicznych zapewnić rzetelność i sprawność, \\n \\nw poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, \\n \\nustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej \\n \\njako prawa podstawowe dla państwa \\n \\noparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz,\\ndialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia\\nobywateli i ich wspólnot. \\n \\nWszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą\\nstosowali, \\n \\nwzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, \\n \\njego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, \\n \\na poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej\\nPolskiej.', metadata={'chapter_number': 0, 'chapter_title': 'KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJz dnia 2 kwietnia 1997 r.PREAMBUŁA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '-1'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 1\\n\\nRzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '1'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 2\\n\\nRzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,\\nurzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '2'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 3\\n\\nRzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '3'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 4\\n\\n1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.\\n\\n 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '4'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 5\\n\\nRzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego\\nterytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz\\nbezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę\\nśrodowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '5'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 6\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\\n\\n 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '6'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 7\\n\\nOrgany władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '7'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 8\\n\\n1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '8'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 9\\n\\nRzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '9'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 10\\n\\n1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.\\n\\n 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '10'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 11\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.\\n\\n 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '11'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 12\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków\\nzawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów\\nobywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '12'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 13\\n\\nZakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących\\nsię w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu,\\nfaszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada\\nlub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu\\nzdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie\\nstruktur lub członkostwa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '13'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 14\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego\\nprzekazu.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '14'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 15\\n\\n1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.\\n\\n 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '15'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 16\\n\\n1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.\\n\\n 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '16'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 17\\n\\n1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\\n\\n 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '17'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 18\\n\\nMałżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i\\nrodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '18'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 19\\n\\nRzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość,\\nzwłaszcza inwalidów wojennych.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '19'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 20\\n\\nSpołeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,\\nwłasności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów\\nspołecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '20'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 21\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '21'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 22\\n\\nOgraniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\\ndrodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '22'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 23\\n\\nPodstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\\nnarusza postanowień art. 21 i art. 22.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '23'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 24\\n\\nPraca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje\\nnadzór nad warunkami wykonywania pracy.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '24'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 25\\n\\n1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.\\n\\n 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.\\n\\n 3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.\\n\\n 4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.\\n\\n 5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '25'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 26\\n\\n1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.\\n\\n 2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '26'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 27\\n\\nW Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten\\nnie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów\\nmiędzynarodowych.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '27'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 28\\n\\n1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.\\n\\n 4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '28'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 29\\n\\nStolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '29'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 30\\n\\nPrzyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw\\nczłowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\\njest obowiązkiem władz publicznych.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OGÓLNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '30'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 31\\n\\n1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.\\n\\n 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\\n\\n 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OGÓLNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '31'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 32\\n\\n1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OGÓLNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '32'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 33\\n\\n1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.\\n\\n 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OGÓLNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '33'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 34\\n\\n1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.\\n\\n 2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OGÓLNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '34'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 35\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.\\n\\n 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OGÓLNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '35'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 36\\n\\nPodczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\\nRzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OGÓLNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '36'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 37\\n\\n1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.\\n\\n 2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ZASADY OGÓLNE', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '37'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 38\\n\\nRzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '38'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 39\\n\\nNikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\\ndobrowolnie wyrażonej zgody.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '39'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 40\\n\\nNikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\\nponiżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '40'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 41\\n\\n1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.\\n\\n 3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\\n\\n 4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.\\n\\n 5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '41'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 42\\n\\n1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.\\n\\n 2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.\\n\\n 3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '42'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 43\\n\\nZbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '43'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 44\\n\\nBieg przedawnienia w stosunku do przestępstw, nie ściganych z przyczyn\\npolitycznych, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\\nzlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '44'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 45\\n\\n1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.\\n\\n 2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '45'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 46\\n\\nPrzepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i\\ntylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '46'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 47\\n\\nKażdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\\nimienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '47'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 48\\n\\n1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\\n\\n 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '48'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 49\\n\\nZapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie\\nmoże nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej\\nokreślony.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '49'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 50\\n\\nZapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\\npomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w\\nustawie i w sposób w niej określony.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '50'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 51\\n\\n1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.\\n\\n 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.\\n\\n 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.\\n\\n 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.\\n\\n 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '51'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 52\\n\\n1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\\n\\n 2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.\\n\\n 4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.\\n\\n 5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '52'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 53\\n\\n1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.\\n\\n 2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.\\n\\n 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.\\n\\n 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.\\n\\n 6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\\n\\n 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '53'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 54\\n\\n1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\\n\\n 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '54'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 55\\n\\n1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.\\n\\n 2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:\\n\\n1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\\n\\n2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby\\nprzestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i\\nw chwili złożenia wniosku.\\n\\n 3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.\\n\\n 4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.\\n\\n 5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '55'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 56\\n\\n1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie.\\n\\n 2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '56'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 57\\n\\nKażdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i\\nuczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '57'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 58\\n\\n1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.\\n\\n 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.\\n\\n 3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '58'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 59\\n\\n1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.\\n\\n 2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.\\n\\n 3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.\\n\\n 4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '59'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 60\\n\\nObywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do\\nsłużby publicznej na jednakowych zasadach.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '60'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 61\\n\\n1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.\\n\\n 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.\\n\\n 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.\\n\\n 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '61'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 62\\n\\n1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.\\n\\n 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '62'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 63\\n\\nKażdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\\nwłasnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do\\norganizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie\\nzadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\\npetycji, wniosków i skarg określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '63'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 64\\n\\n1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.\\n\\n 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.\\n\\n 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '64'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 65\\n\\n1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.\\n\\n 2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.\\n\\n 3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.\\n\\n 4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.\\n\\n 5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '65'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 66\\n\\n1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.\\n\\n 2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '66'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 67\\n\\n1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.\\n\\n 2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '67'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 68\\n\\n1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.\\n\\n 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.\\n\\n 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.\\n\\n 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.\\n\\n 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '68'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 69\\n\\nOsobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w\\nzabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\\nspołecznej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '69'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 70\\n\\n1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.\\n\\n 2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.\\n\\n 3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.\\n\\n 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.\\n\\n 5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '70'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 71\\n\\n1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.\\n\\n 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '71'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 72\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.\\n\\n 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.\\n\\n 3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.\\n\\n 4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '72'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 73\\n\\nKażdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz\\nogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr\\nkultury.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '73'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 74\\n\\n1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.\\n\\n 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.\\n\\n 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.\\n\\n 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '74'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 75\\n\\n1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.\\n\\n 2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '75'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 76\\n\\nWładze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed\\ndziałaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed\\nnieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '76'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 77\\n\\n1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.\\n\\n 2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '77'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 78\\n\\nKażda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej\\ninstancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '78'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 79\\n\\n1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.\\n\\n 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '79'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 80\\n\\nKażdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika\\nPraw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw\\nnaruszonych przez organy władzy publicznej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '80'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 81\\n\\nPraw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\\nmożna dochodzić w granicach określonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '81'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 82\\n\\nObowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz\\ntroska o dobro wspólne.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWIĄZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '82'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 83\\n\\nKażdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWIĄZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '83'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 84\\n\\nKażdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym\\npodatków, określonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWIĄZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '84'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 85\\n\\n1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\\n\\n 2. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.\\n\\n 3. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWIĄZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '85'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 86\\n\\nKażdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność\\nza spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności\\nokreśla ustawa.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWIĄZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '86'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 87\\n\\n1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.\\n\\n 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '87'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 88\\n\\n1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.\\n\\n 2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.\\n\\n 3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '88'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 89\\n\\n1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:\\n\\n1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,\\n\\n2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,\\n\\n3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,\\n\\n4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,\\n\\n5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.\\n\\n 2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.\\n\\n 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '89'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 90\\n\\n1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.\\n\\n 2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\\n\\n 4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '90'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 91\\n\\n1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.\\n\\n 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '91'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 92\\n\\n1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.\\n\\n 2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '92'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 93\\n\\n1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.\\n\\n 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.\\n\\n 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '93'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 94\\n\\nOrgany samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej,\\nna podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty\\nprawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i\\ntryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '94'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 95\\n\\n1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. \\n 2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '95'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 96\\n\\n1. Sejm składa się z 460 posłów.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '96'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 97\\n\\n1. Senat składa się ze 100 senatorów.\\n\\n 2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '97'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 98\\n\\n1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.\\n\\n 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.\\n\\n 6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '98'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 99\\n\\n1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.\\n\\n 2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.\\n\\n 3. Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '99'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 100\\n\\n1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.\\n\\n 2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.\\n\\n 3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '100'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 101\\n\\n1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'WYBORY I KADENCJA', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '101'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 102\\n\\nNie można być równocześnie posłem i senatorem.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '102'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 103\\n\\n1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.\\n\\n 2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.\\n\\n 3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '103'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 104\\n\\n1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.\\n\\n 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: \\n\\n\"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu,\\nstrzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności\\nOjczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw\\nRzeczypospolitej Polskiej.\" \\n\\nŚlubowanie może być złożone z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\\n\\n 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '104'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 105\\n\\n1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.\\n\\n 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.\\n\\n 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.\\n\\n 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.\\n\\n 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\\n\\n 6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '105'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 106\\n\\nWarunki niezbędne do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich oraz\\nochronę praw wynikających ze sprawowania mandatu określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '106'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 107\\n\\n1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.\\n\\n 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '107'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 108\\n\\nDo senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'POSŁOWIE I SENATOROWIE', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '108'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 109\\n\\n1. Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.\\n\\n 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 98 ust. 3 i 5.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '109'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 110\\n\\n1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.\\n\\n 2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.\\n\\n 3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '110'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 111\\n\\n1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.\\n\\n 2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '111'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 112\\n\\nOrganizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i\\ndziałalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i\\nustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu\\nuchwalony przez Sejm.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '112'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 113\\n\\nPosiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może\\nbezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby\\nposłów, uchwalić tajność obrad.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '113'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 114\\n\\n1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.\\n\\n 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '114'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 115\\n\\n1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '115'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 116\\n\\n1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\\n\\n 2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '116'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 117\\n\\nZasady użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa\\nratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\\nterytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania się ich przez to\\nterytorium określają ratyfikowane umowy międzynarodowe lub ustawy.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '117'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 118\\n\\n1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.\\n\\n 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.\\n\\n 3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '118'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 119\\n\\n1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\\n\\n 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.\\n\\n 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.\\n\\n 4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '119'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 120\\n\\nSejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy\\nustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym\\nsamym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie\\nstanowi inaczej.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '120'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 121\\n\\n1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.\\n\\n 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.\\n\\n 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '121'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 122\\n\\n1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.\\n\\n 5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\\n\\n 6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '122'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 123\\n\\n1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.\\n\\n 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\\n\\n 3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '123'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 124\\n\\nDo Senatu stosuje się odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\\n120.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'ORGANIZACJA I DZIAŁANIE', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '124'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 125\\n\\n1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.\\n\\n 2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.\\n\\n 4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 4, 'chapter_title': 'SEJM I SENAT', 'subchapter_title': 'REFERENDUM', 'subchapter_number': '4', 'article_number': '125'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 126\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '126'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 127\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.\\n\\n 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.\\n\\n 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.\\n\\n 5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.\\n\\n 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.\\n\\n 7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '127'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 128\\n\\n1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.\\n\\n 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '128'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 129\\n\\n1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy.\\n\\n 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach określonych w ustawie.\\n\\n 3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '129'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 130\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia\\nNarodowego następującej przysięgi:\\n\\n\"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\\nuroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę\\nstrzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a\\ndobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym\\nnakazem\".\\n\\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '130'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 131\\n\\n1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \\n\\n1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\\nprzyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,\\n\\n4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta\\nRzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą\\npodjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków\\nZgromadzenia Narodowego,\\n\\n5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.\\n\\n 3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.\\n\\n 4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '131'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 132\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić\\nżadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym\\nurzędem.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '132'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 133\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych: \\n\\n1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\\nSenat,\\n\\n2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\\ninnych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,\\n\\n3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim\\nprzedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '133'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 134\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.\\n\\n 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.\\n\\n 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.\\n\\n 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '134'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 135\\n\\nOrganem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i\\nzewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '135'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 136\\n\\nW razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent\\nRzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub\\nczęściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\\nPolskiej.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '136'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 137\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na\\nzrzeczenie się obywatelstwa polskiego.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '137'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 138\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '138'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 139\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do\\nosób skazanych przez Trybunał Stanu.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '139'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 140\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub\\ndo Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '140'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 141\\n\\n1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '141'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 142\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i art. 93.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '142'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 143\\n\\nOrganem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\\npowołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '143'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 144\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.\\n\\n 2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.\\n\\n 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\\n\\n1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,\\n\\n2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\\n\\n3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,\\n\\n4) inicjatywy ustawodawczej,\\n\\n5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,\\n\\n6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\\n\\n7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw\\nRzeczypospolitej Polskiej,\\n\\n8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\\nNarodowego,\\n\\n9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,\\n\\n10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,\\n\\n11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,\\n\\n12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego\\npełnienia obowiązków,\\n\\n13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem\\nStanu członka Rady Ministrów,\\n\\n14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,\\n\\n15) zwoływania Rady Gabinetowej,\\n\\n16) nadawania orderów i odznaczeń,\\n\\n17) powoływania sędziów,\\n\\n18) stosowania prawa łaski,\\n\\n19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się\\nobywatelstwa polskiego,\\n\\n20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,\\n\\n21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,\\n\\n22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,\\n\\n23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu\\nAdministracyjnego,\\n\\n24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\\n\\n25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,\\n\\n26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,\\n\\n27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\\n\\n28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania\\ni odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\\n\\n29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,\\n\\n30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '144'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 145\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.\\n\\n 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.\\n\\n 3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio.', metadata={'chapter_number': 5, 'chapter_title': 'PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '145'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 146\\n\\n1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.\\n\\n 2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.\\n\\n 3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.\\n\\n 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: \\n\\n1) zapewnia wykonanie ustaw,\\n\\n2) wydaje rozporządzenia,\\n\\n3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,\\n\\n4) chroni interesy Skarbu Państwa,\\n\\n5) uchwala projekt budżetu państwa,\\n\\n6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków\\npaństwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,\\n\\n7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,\\n\\n8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,\\n\\n9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i\\norganizacjami międzynarodowymi,\\n\\n10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i\\nwypowiada inne umowy międzynarodowe,\\n\\n11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa\\ncorocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,\\n\\n12) określa organizację i tryb swojej pracy.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '146'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 147\\n\\n1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.\\n\\n 2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.\\n\\n 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.\\n\\n 4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '147'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 148\\n\\nPrezes Rady Ministrów:\\n\\n 1. reprezentuje Radę Ministrów,\\n\\n 2. kieruje pracami Rady Ministrów,\\n\\n 3. wydaje rozporządzenia,\\n\\n 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,\\n\\n 5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,\\n\\n 6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,\\n\\n 7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '148'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 149\\n\\n1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.\\n\\n 2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.\\n\\n 3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '149'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 150\\n\\nCzłonek Rady Ministrów nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego\\nobowiązkami publicznymi.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '150'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 151\\n\\nPrezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają wobec\\nPrezydenta Rzeczypospolitej następującą przysięgę:\\n\\n\"Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów,\\nministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom\\nKonstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\\npomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.\"\\n\\nPrzysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '151'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 152\\n\\n1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.\\n\\n 2. Tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '152'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 153\\n\\n1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '153'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 154\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n 3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '154'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 155\\n\\n1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\\n\\n 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '155'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 156\\n\\n1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.\\n\\n 2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '156'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 157\\n\\n1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów.\\n\\n 2. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '157'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 158\\n\\n1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.\\n\\n 2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '158'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 159\\n\\n1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.\\n\\n 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '159'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 160\\n\\nPrezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów\\nwotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje\\nwiększością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '160'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 161\\n\\nPrezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian\\nw składzie Rady Ministrów.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '161'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 162\\n\\n1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\\n\\n 2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:\\n\\n1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,\\n\\n2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,\\n\\n3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.\\n\\n 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.\\n\\n 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.', metadata={'chapter_number': 6, 'chapter_title': 'RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '162'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 163\\n\\nSamorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez\\nKonstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '163'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 164\\n\\n1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.\\n\\n 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.\\n\\n 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '164'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 165\\n\\n1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.\\n\\n 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '165'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 166\\n\\n1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.\\n\\n 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.\\n\\n 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '166'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 167\\n\\n1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.\\n\\n 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.\\n\\n 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.\\n\\n 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '167'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 168\\n\\nJednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i\\nopłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '168'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 169\\n\\n1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.\\n\\n 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\\n\\n 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.\\n\\n 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '169'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 170\\n\\nCzłonkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o\\nsprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów\\nbezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\\nreferendum lokalnego określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '170'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 171\\n\\n1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.\\n\\n 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\\n\\n 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '171'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 172\\n\\n1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.\\n\\n 2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.\\n\\n 3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 7, 'chapter_title': 'SAMORZĄD TERYTORIALNY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '172'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 173\\n\\nSądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '173'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 174\\n\\nSądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '174'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 175\\n\\n1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. \\n 2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '175'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 176\\n\\n1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\\n\\n 2. Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '176'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 177\\n\\nSądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z\\nwyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '177'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 178\\n\\n1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\\n\\n 2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\\n\\n 3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '178'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 179\\n\\nSędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\\nRady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '179'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 180\\n\\n1. Sędziowie są nieusuwalni.\\n\\n 2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.\\n\\n 3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.\\n\\n 4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.\\n\\n 5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '180'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 181\\n\\nSędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie,\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie\\nmoże być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku\\nprzestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia\\nprawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się\\nprezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '181'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 182\\n\\nUdział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '182'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 183\\n\\n1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\\n\\n 2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.\\n\\n 3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '183'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 184\\n\\nNaczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w\\nzakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej.\\nKontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów\\nsamorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji\\nrządowej.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '184'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 185\\n\\nPrezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej\\nna sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez\\nZgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '185'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 186\\n\\n1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\\n\\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '186'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 187\\n\\n1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:\\n\\n1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa\\nNaczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta\\nRzeczypospolitej,\\n\\n2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów\\npowszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,\\n\\n3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków\\nwybranych przez Senat spośród senatorów.\\n\\n 2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.\\n\\n 3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.\\n\\n 4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'SĄDY', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '187'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 188\\n\\nTrybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:\\n\\n 1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,\\n\\n 2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,\\n\\n 3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,\\n\\n 4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,\\n\\n 5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '188'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 189\\n\\nTrybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi\\nkonstytucyjnymi organami państwa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '189'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 190\\n\\n1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.\\n\\n 2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\\n\\n 3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.\\n\\n 4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.\\n\\n 5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '190'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 191\\n\\n1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: \\n\\n1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady\\nMinistrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes\\nNaczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej\\nIzby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\\n\\n2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,\\n\\n3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,\\n\\n4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze\\norganizacji pracodawców i organizacji zawodowych,\\n\\n5) kościoły i inne związki wyznaniowe,\\n\\n6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\\n\\n 2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '191'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 192\\n\\nZ wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału\\nKonstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu,\\nMarszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,\\nPrezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '192'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 193\\n\\nKażdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\\nzgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami\\nmiędzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy\\nrozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '193'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 194\\n\\n1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.\\n\\n 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '194'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 195\\n\\n1. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.\\n\\n 2. Sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\\n\\n 3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '195'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 196\\n\\nSędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału\\nKonstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony\\nwolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia\\ngo na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, który może nakazać\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '196'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 197\\n\\nOrganizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem\\nokreśla ustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '197'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 198\\n\\n1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.\\n\\n 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.\\n\\n 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ STANU', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '198'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 199\\n\\n1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.\\n\\n 2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.\\n\\n 3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ STANU', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '199'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 200\\n\\nCzłonek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu,\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek\\nTrybunału Stanu nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\\nna gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać\\nnatychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ STANU', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '200'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 201\\n\\nOrganizację Trybunału Stanu oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa\\nustawa.', metadata={'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_title': 'TRYBUNAŁ STANU', 'subchapter_number': '3', 'article_number': '201'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 202\\n\\n1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.\\n\\n 3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '202'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 203\\n\\n1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.\\n\\n 3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '203'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 204\\n\\n1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: \\n\\n1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,\\n\\n2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,\\n\\n3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.\\n\\n 2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '204'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 205\\n\\n1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz.\\n\\n 2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\\n\\n 3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '205'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 206\\n\\nPrezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes\\nNajwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem\\nujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest\\nniezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu\\nniezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe\\nzwolnienie zatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '206'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 207\\n\\nOrganizację oraz tryb działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '207'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 208\\n\\n1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\\n\\n 2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '208'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 209\\n\\n1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.\\n\\n 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\\n\\n 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '209'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 210\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny\\nod innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokreślonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '210'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 211\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\\npociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw\\nObywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\\nna gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\\nzapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\\npowiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie\\nzatrzymanego.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '211'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 212\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\\ndziałalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i\\nobywatela.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '212'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 213\\n\\n1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\\n\\n 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '213'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 214\\n\\n1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '214'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 215\\n\\nZasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację\\noraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI', 'subchapter_number': '2', 'article_number': '215'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 216\\n\\n1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.\\n\\n 2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.\\n\\n 4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\\n\\n 5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '216'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 217\\n\\nNakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów,\\nprzedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg\\ni umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze\\nustawy.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '217'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 218\\n\\nOrganizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa\\nokreśla ustawa.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '218'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 219\\n\\n1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.\\n\\n 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.\\n\\n 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.\\n\\n 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '219'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 220\\n\\n1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.\\n\\n 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '220'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 221\\n\\nInicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium\\nbudżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego\\noraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje\\nwyłącznie Radzie Ministrów.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '221'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 222\\n\\nRada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem\\nroku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych\\nprzypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '222'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 223\\n\\nSenat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia\\nprzekazania jej Senatowi.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '223'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 224\\n\\n1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.\\n\\n 2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '224'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 225\\n\\nJeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy\\nbudżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\\npodpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie\\nkadencji Sejmu.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '225'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 226\\n\\n1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.\\n\\n 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '226'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 227\\n\\n1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.\\n\\n 2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.\\n\\n 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\\n\\n 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\\n\\n 5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\\n\\n 6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.\\n\\n 7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 10, 'chapter_title': 'FINANSE PUBLICZNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '227'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 228\\n\\n1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.\\n\\n 2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.\\n\\n 3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.\\n\\n 4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.\\n\\n 5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.\\n\\n 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\\n\\n 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '228'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 229\\n\\nW razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium\\nRzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie\\ndo wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\\nRady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium\\npaństwa.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '229'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 230\\n\\n1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.\\n\\n 2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '230'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 231\\n\\nRozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent\\nRzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania\\nrozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta\\nRzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w\\nobecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '231'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 232\\n\\nW celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\\nnoszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów\\nmoże wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski\\nżywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu\\nmoże nastąpić za zgodą Sejmu.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '232'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 233\\n\\n1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\\n\\n 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.\\n\\n 3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '233'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 234\\n\\n1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.\\n\\n 2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.', metadata={'chapter_number': 11, 'chapter_title': 'STANY NADZWYCZAJNE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '234'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 235\\n\\n1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\\n\\n 2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.\\n\\n 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.\\n\\n 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\\n\\n 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\\n\\n 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.\\n\\n 7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.', metadata={'chapter_number': 12, 'chapter_title': 'ZMIANA KONSTYTUCJI', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '235'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 236\\n\\n1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbędnych do stosowania Konstytucji.\\n\\n 2. Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '236'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 237\\n\\n1. W okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sąd.\\n\\n 2. Odwołanie od orzeczenia kolegium rozpoznaje sąd.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '237'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 238\\n\\n1. Kadencja konstytucyjnych organów władzy publicznej i osób wchodzących w ich skład wybranych lub powołanych przed wejściem w życie Konstytucji kończy się z upływem okresu ustalonego w przepisach obowiązujących przed dniem wejścia w życie Konstytucji.\\n\\n 2. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres dłuższy niż ustalony przez Konstytucję, kadencja konstytucyjna organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład upływa po roku od dnia wejścia w życie Konstytucji.\\n\\n 3. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres krótszy niż ustalony przez Konstytucję dla konstytucyjnych organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład, czas w którym organy te lub osoby pełniły funkcje według przepisów dotychczasowych, wlicza się do kadencji ustalonej w Konstytucji.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '238'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 239\\n\\n1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.\\n\\n 2. Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega umorzeniu.\\n\\n 3. Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '239'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 240\\n\\nW okresie roku od dnia wejścia w życie Konstytucji ustawa budżetowa może\\nprzewidywać pokrywanie deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w\\ncentralnym banku państwa.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '240'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 241\\n\\n1. Umowy międzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie obowiązujących w czasie ich ratyfikacji przepisów konstytucyjnych i ogłoszone w Dzienniku Ustaw, uznaje się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i stosuje się do nich przepisy art. 91 Konstytucji, jeżeli z treści umowy międzynarodowej wynika, że dotyczą one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\\n\\n 2. Rada Ministrów w ciągu 2 lat od wejścia w życie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umów międzynarodowych zawierających postanowienia niezgodne z Konstytucją.\\n\\n 3. Senatorowie wybrani przed dniem wejścia w życie Konstytucji, którzy nie ukończyli 30 lat zachowują swoje mandaty do końca kadencji na którą zostali wybrani.\\n\\n 4. Połączenie mandatu posła lub senatora z funkcją lub zatrudnieniem, których dotyczy zakaz określony w art. 103, powoduje wygaśnięcie mandatu po upływie miesiąca od dnia wejścia w życie Konstytucji, chyba że poseł albo senator wcześniej zrzeknie się funkcji albo ustanie zatrudnienie.\\n\\n 5. Sprawy będące przedmiotem postępowania ustawodawczego albo przed Trybunałem Konstytucyjnym bądź Trybunałem Stanu, a rozpoczęte przed wejściem w życie Konstytucji, są prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowiązującymi w dniu rozpoczęcia sprawy.\\n\\n 6. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów ustali, które z uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń ministrów lub innych organów administracji rządowej podjęte lub wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji wymagają - stosownie do warunków określonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zastąpienia ich przez rozporządzenia wydane na podstawie upoważnienia ustawy, której projekt w odpowiednim czasie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekt ustawy określającej, które akty normatywne organów administracji rządowej wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji stają się uchwałami albo zarządzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\\n\\n 7. Obowiązujące w dniu wejścia w życie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne stają się aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '241'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 242\\n\\nTracą moc:\\n\\n 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\\n\\n 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '242'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 243\\n\\nKonstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od\\ndnia jej ogłoszenia.\\n\\n \\n\\nPREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ', metadata={'chapter_number': 13, 'chapter_title': 'PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '243'})]" + ] + }, + "execution_count": 35, + "metadata": {}, + "output_type": "execute_result" + } + ], + "source": [ + "documents" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 36, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stderr", + "output_type": "stream", + "text": [ + "/Users/szymon/projects/konstytucja-rag/env/lib/python3.10/site-packages/huggingface_hub/file_download.py:1132: FutureWarning: `resume_download` is deprecated and will be removed in version 1.0.0. Downloads always resume when possible. If you want to force a new download, use `force_download=True`.\n", + " warnings.warn(\n" + ] + } + ], + "source": [ + "from langchain_chroma import Chroma\n", + "from langchain_community.embeddings import HuggingFaceEmbeddings\n", + "embeddings = HuggingFaceEmbeddings(model_name=\"ipipan/silver-retriever-base-v1\")\n", + "\n", + "vectorstore = Chroma.from_documents(documents=documents, embedding=embeddings)\n", + "embeddings_retriever = vectorstore.as_retriever()" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 37, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "def format_docs(docs):\n", + " return \"\\n\\n\".join([\n", + " f\"Art. {doc.metadata['article_number']} {doc.page_content}\"\n", + " for doc in docs\n", + " ])\n" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 38, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "data": { + "text/plain": [ + "VectorStoreRetriever(tags=['Chroma', 'HuggingFaceEmbeddings'], vectorstore=)" + ] + }, + "execution_count": 38, + "metadata": {}, + "output_type": "execute_result" + } + ], + "source": [ + "embeddings_retriever" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 42, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "from langchain_community.retrievers import BM25Retriever\n", + "from langchain.retrievers import EnsembleRetriever\n", + "from langchain_core.runnables import (\n", + " RunnableLambda\n", + ")\n", + "bm25_retriever = BM25Retriever.from_documents(documents)\n", + "formatter = RunnableLambda(lambda x: f\"Pytanie: {x}\")\n", + "\n", + "formatting_retriever = formatter | embeddings_retriever\n", + "\n", + "ensemble_retriever = EnsembleRetriever(\n", + " retrievers=[bm25_retriever, formatting_retriever], weights=[0.5, 0.5]\n", + ")" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 53, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "data": { + "text/plain": [ + "[Document(page_content='Artykuł 84\\n\\nKażdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym\\npodatków, określonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_title': 'OBOWIĄZKI', 'subchapter_number': '5', 'article_number': '84'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 3\\n\\nRzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.', metadata={'article_number': '3', 'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_number': '0', 'subchapter_title': ''}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 210\\n\\nRzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny\\nod innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\\nokreślonych w ustawie.', metadata={'chapter_number': 9, 'chapter_title': 'ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA', 'subchapter_title': 'RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH', 'subchapter_number': '1', 'article_number': '210'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 32\\n\\n1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.\\n\\n 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.', metadata={'article_number': '32', 'chapter_number': 2, 'chapter_title': 'WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA', 'subchapter_number': '0', 'subchapter_title': 'ZASADY OGÓLNE'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 91\\n\\n1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.\\n\\n 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.\\n\\n 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.', metadata={'chapter_number': 3, 'chapter_title': 'ŹRÓDŁA PRAWA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '91'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 24\\n\\nPraca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje\\nnadzór nad warunkami wykonywania pracy.', metadata={'article_number': '24', 'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_number': '0', 'subchapter_title': ''}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 28\\n\\n1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.\\n\\n 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.\\n\\n 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.\\n\\n 4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.\\n\\n 5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.', metadata={'chapter_number': 1, 'chapter_title': 'RZECZPOSPOLITA', 'subchapter_title': '', 'subchapter_number': '0', 'article_number': '28'}),\n", + " Document(page_content='Artykuł 173\\n\\nSądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.', metadata={'article_number': '173', 'chapter_number': 8, 'chapter_title': 'SĄDY I TRYBUNAŁY', 'subchapter_number': '0', 'subchapter_title': ''})]" + ] + }, + "execution_count": 53, + "metadata": {}, + "output_type": "execute_result" + } + ], + "source": [ + "ensemble_retriever.invoke(\"Co jest w artykule 3?\")" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 69, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "def format_for_search(chapter, subchapter, article_number, article_content):\n", + " subchapter_name = subchapter[\"heading\"]\n", + " if subchapter_name != \"\":\n", + " subchapter_name = f\"\\n{subchapter_name}\\n\"\n", + "\n", + " if article_number == \"-1\":\n", + " article_number = \"\"\n", + " else:\n", + " article_number = f\"\\nArtykuł {article_number}\\n\"\n", + "\n", + " if chapter['number'] == 0:\n", + " chapter_name = chapter[\"title\"]\n", + " else:\n", + " chapter_name = f\"Rozdział {chapter['number']} {chapter['title']}\"\n", + " chapter_name = f\"{chapter_name}\\n\"\n", + " return f\"{article_content}\\n\\n\\n{chapter_name}{subchapter_name}{article_number}\"" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 71, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.\n", + "\n", + "\n", + "Rozdział 1 RZECZPOSPOLITA\n", + "\n", + "Artykuł 1\n", + "\n" + ] + } + ], + "source": [ + "print([\n", + " format_for_search(chapter, subchapter, article_number, article_content)\n", + " for chapter in constitution[\"chapters\"]\n", + " for subchapter_number, subchapter in chapter[\"subchapters\"].items()\n", + " for article_number, article_content in subchapter[\"articles\"].items()\n", + "][1])" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 26, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [ + "def get_full_content(constitution):\n", + " text = \"KONSTYTUCJA\\nRZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\\n\\nz dnia 2 kwietnia 1997 r.\\n\"\n", + " for chapter in constitution[\"chapters\"]:\n", + " chapter_prefix = f\"**Rozdział {chapter['number']}**\\n\\n\" if chapter['number'] != 0 else ''\n", + " chapter_name = f\"{chapter_prefix}**{chapter['title']}**\"\n", + " text += f\"\\n\\n{chapter_name}\"\n", + " for subchapter_number, subchapter in chapter[\"subchapters\"].items():\n", + " text += f\"\\n\\n**{subchapter['heading']}**\"\n", + " for article_number, article_content in subchapter[\"articles\"].items():\n", + " if article_number == \"-1\":\n", + " article_prefix = \"\"\n", + " else:\n", + " article_prefix = f\"**Art. {article_number}.**\\n\"\n", + " text += f\"\\n\\n{article_prefix}{article_content}\"\n", + " return text" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 27, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "KONSTYTUCJA\n", + "RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n", + "\n", + "z dnia 2 kwietnia 1997 r.\n", + "\n", + "\n", + "**PREAMBUŁA**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, \n", + " \n", + "odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o\n", + "Jej losie, \n", + " \n", + "my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \n", + " \n", + "zarówno wierzący w Boga \n", + " \n", + "będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, \n", + " \n", + "jak i nie podzielający tej wiary, \n", + " \n", + "a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, \n", + " \n", + "równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, \n", + " \n", + "wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną\n", + "ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie\n", + "Narodu i ogólnoludzkich wartościach, \n", + " \n", + "nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \n", + " \n", + "zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\n", + "tysiącletniego dorobku, \n", + " \n", + "złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, \n", + " \n", + "świadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \n", + " \n", + "pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka\n", + "były w naszej Ojczyźnie łamane, \n", + " \n", + "pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji\n", + "publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, \n", + " \n", + "w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, \n", + " \n", + "ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej \n", + " \n", + "jako prawa podstawowe dla państwa \n", + " \n", + "oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz,\n", + "dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia\n", + "obywateli i ich wspólnot. \n", + " \n", + "Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą\n", + "stosowali, \n", + " \n", + "wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, \n", + " \n", + "jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, \n", + " \n", + "a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej\n", + "Polskiej.\n", + "\n", + "**Rozdział 1**\n", + "\n", + "**RZECZPOSPOLITA**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 1.**\n", + "Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.\n", + "\n", + "**Art. 2.**\n", + "Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,\n", + "urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.\n", + "\n", + "**Art. 3.**\n", + "Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.\n", + "\n", + "**Art. 4.**\n", + "1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.\n", + "\n", + " 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.\n", + "\n", + "**Art. 5.**\n", + "Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego\n", + "terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz\n", + "bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę\n", + "środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.\n", + "\n", + "**Art. 6.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\n", + "\n", + " 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.\n", + "\n", + "**Art. 7.**\n", + "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.\n", + "\n", + "**Art. 8.**\n", + "1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.\n", + "\n", + "**Art. 9.**\n", + "Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.\n", + "\n", + "**Art. 10.**\n", + "1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.\n", + "\n", + " 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.\n", + "\n", + "**Art. 11.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.\n", + "\n", + " 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.\n", + "\n", + "**Art. 12.**\n", + "Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków\n", + "zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów\n", + "obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.\n", + "\n", + "**Art. 13.**\n", + "Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących\n", + "się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu,\n", + "faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada\n", + "lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu\n", + "zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie\n", + "struktur lub członkostwa.\n", + "\n", + "**Art. 14.**\n", + "Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego\n", + "przekazu.\n", + "\n", + "**Art. 15.**\n", + "1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.\n", + "\n", + " 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 16.**\n", + "1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.\n", + "\n", + " 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.\n", + "\n", + "**Art. 17.**\n", + "1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\n", + "\n", + " 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.\n", + "\n", + "**Art. 18.**\n", + "Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i\n", + "rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 19.**\n", + "Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość,\n", + "zwłaszcza inwalidów wojennych.\n", + "\n", + "**Art. 20.**\n", + "Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,\n", + "własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów\n", + "społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 21.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.\n", + "\n", + " 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.\n", + "\n", + "**Art. 22.**\n", + "Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\n", + "drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.\n", + "\n", + "**Art. 23.**\n", + "Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\n", + "narusza postanowień art. 21 i art. 22.\n", + "\n", + "**Art. 24.**\n", + "Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje\n", + "nadzór nad warunkami wykonywania pracy.\n", + "\n", + "**Art. 25.**\n", + "1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.\n", + "\n", + " 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.\n", + "\n", + " 3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.\n", + "\n", + " 4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.\n", + "\n", + " 5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.\n", + "\n", + "**Art. 26.**\n", + "1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.\n", + "\n", + " 2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.\n", + "\n", + "**Art. 27.**\n", + "W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten\n", + "nie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów\n", + "międzynarodowych.\n", + "\n", + "**Art. 28.**\n", + "1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.\n", + "\n", + " 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.\n", + "\n", + " 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.\n", + "\n", + " 4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 29.**\n", + "Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.\n", + "\n", + "**Rozdział 2**\n", + "\n", + "**WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA**\n", + "\n", + "**ZASADY OGÓLNE**\n", + "\n", + "**Art. 30.**\n", + "Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw\n", + "człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\n", + "jest obowiązkiem władz publicznych.\n", + "\n", + "**Art. 31.**\n", + "1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\n", + "\n", + " 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.\n", + "\n", + "**Art. 32.**\n", + "1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.\n", + "\n", + " 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.\n", + "\n", + "**Art. 33.**\n", + "1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.\n", + "\n", + " 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.\n", + "\n", + "**Art. 34.**\n", + "1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.\n", + "\n", + "**Art. 35.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.\n", + "\n", + " 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.\n", + "\n", + "**Art. 36.**\n", + "Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 37.**\n", + "1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.\n", + "\n", + "**WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE**\n", + "\n", + "**Art. 38.**\n", + "Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.\n", + "\n", + "**Art. 39.**\n", + "Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\n", + "dobrowolnie wyrażonej zgody.\n", + "\n", + "**Art. 40.**\n", + "Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\n", + "poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.\n", + "\n", + "**Art. 41.**\n", + "1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.\n", + "\n", + " 3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\n", + "\n", + " 4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.\n", + "\n", + " 5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.\n", + "\n", + "**Art. 42.**\n", + "1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.\n", + "\n", + " 2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.\n", + "\n", + " 3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.\n", + "\n", + "**Art. 43.**\n", + "Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.\n", + "\n", + "**Art. 44.**\n", + "Bieg przedawnienia w stosunku do przestępstw, nie ściganych z przyczyn\n", + "politycznych, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\n", + "zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.\n", + "\n", + "**Art. 45.**\n", + "1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.\n", + "\n", + " 2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.\n", + "\n", + "**Art. 46.**\n", + "Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i\n", + "tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.\n", + "\n", + "**Art. 47.**\n", + "Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\n", + "imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.\n", + "\n", + "**Art. 48.**\n", + "1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\n", + "\n", + " 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.\n", + "\n", + "**Art. 49.**\n", + "Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie\n", + "może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej\n", + "określony.\n", + "\n", + "**Art. 50.**\n", + "Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\n", + "pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w\n", + "ustawie i w sposób w niej określony.\n", + "\n", + "**Art. 51.**\n", + "1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.\n", + "\n", + " 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.\n", + "\n", + " 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.\n", + "\n", + " 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.\n", + "\n", + " 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 52.**\n", + "1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\n", + "\n", + " 2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.\n", + "\n", + " 4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.\n", + "\n", + " 5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.\n", + "\n", + "**Art. 53.**\n", + "1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.\n", + "\n", + " 2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.\n", + "\n", + " 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.\n", + "\n", + " 4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.\n", + "\n", + " 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.\n", + "\n", + " 6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\n", + "\n", + " 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.\n", + "\n", + "**Art. 54.**\n", + "1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\n", + "\n", + " 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.\n", + "\n", + "**Art. 55.**\n", + "1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.\n", + "\n", + " 2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:\n", + "\n", + "1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\n", + "\n", + "2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby\n", + "przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na\n", + "terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i\n", + "w chwili złożenia wniosku.\n", + "\n", + " 3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.\n", + "\n", + " 4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.\n", + "\n", + " 5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.\n", + "\n", + "**Art. 56.**\n", + "1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.\n", + "\n", + "**WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE**\n", + "\n", + "**Art. 57.**\n", + "Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i\n", + "uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 58.**\n", + "1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.\n", + "\n", + " 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.\n", + "\n", + " 3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.\n", + "\n", + "**Art. 59.**\n", + "1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.\n", + "\n", + " 2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.\n", + "\n", + " 3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.\n", + "\n", + " 4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.\n", + "\n", + "**Art. 60.**\n", + "Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do\n", + "służby publicznej na jednakowych zasadach.\n", + "\n", + "**Art. 61.**\n", + "1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.\n", + "\n", + " 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.\n", + "\n", + " 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.\n", + "\n", + " 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.\n", + "\n", + "**Art. 62.**\n", + "1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.\n", + "\n", + " 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.\n", + "\n", + "**Art. 63.**\n", + "Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\n", + "własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do\n", + "organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie\n", + "zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\n", + "petycji, wniosków i skarg określa ustawa.\n", + "\n", + "**WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE**\n", + "\n", + "**Art. 64.**\n", + "1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.\n", + "\n", + " 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.\n", + "\n", + "**Art. 65.**\n", + "1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.\n", + "\n", + " 3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.\n", + "\n", + " 5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.\n", + "\n", + "**Art. 66.**\n", + "1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 67.**\n", + "1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 68.**\n", + "1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.\n", + "\n", + " 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.\n", + "\n", + " 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.\n", + "\n", + " 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.\n", + "\n", + "**Art. 69.**\n", + "Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w\n", + "zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\n", + "społecznej.\n", + "\n", + "**Art. 70.**\n", + "1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.\n", + "\n", + " 3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.\n", + "\n", + " 5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 71.**\n", + "1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.\n", + "\n", + " 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 72.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.\n", + "\n", + " 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.\n", + "\n", + " 3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.\n", + "\n", + " 4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.\n", + "\n", + "**Art. 73.**\n", + "Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz\n", + "ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr\n", + "kultury.\n", + "\n", + "**Art. 74.**\n", + "1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.\n", + "\n", + " 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.\n", + "\n", + " 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.\n", + "\n", + " 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.\n", + "\n", + "**Art. 75.**\n", + "1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.\n", + "\n", + " 2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 76.**\n", + "Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed\n", + "działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed\n", + "nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.\n", + "\n", + "**ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW**\n", + "\n", + "**Art. 77.**\n", + "1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.\n", + "\n", + " 2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.\n", + "\n", + "**Art. 78.**\n", + "Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej\n", + "instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 79.**\n", + "1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.\n", + "\n", + "**Art. 80.**\n", + "Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika\n", + "Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw\n", + "naruszonych przez organy władzy publicznej.\n", + "\n", + "**Art. 81.**\n", + "Praw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\n", + "można dochodzić w granicach określonych w ustawie.\n", + "\n", + "**OBOWIĄZKI**\n", + "\n", + "**Art. 82.**\n", + "Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz\n", + "troska o dobro wspólne.\n", + "\n", + "**Art. 83.**\n", + "Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 84.**\n", + "Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym\n", + "podatków, określonych w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 85.**\n", + "1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\n", + "\n", + " 2. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 86.**\n", + "Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność\n", + "za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności\n", + "określa ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdział 3**\n", + "\n", + "**ŹRÓDŁA PRAWA**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 87.**\n", + "1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.\n", + "\n", + " 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.\n", + "\n", + "**Art. 88.**\n", + "1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.\n", + "\n", + " 2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 89.**\n", + "1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:\n", + "\n", + "1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,\n", + "\n", + "2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,\n", + "\n", + "3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,\n", + "\n", + "4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,\n", + "\n", + "5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.\n", + "\n", + " 2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.\n", + "\n", + " 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 90.**\n", + "1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.\n", + "\n", + " 2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\n", + "\n", + " 3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\n", + "\n", + " 4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "**Art. 91.**\n", + "1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.\n", + "\n", + " 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.\n", + "\n", + " 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.\n", + "\n", + "**Art. 92.**\n", + "1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.\n", + "\n", + " 2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.\n", + "\n", + "**Art. 93.**\n", + "1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.\n", + "\n", + " 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.\n", + "\n", + " 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.\n", + "\n", + "**Art. 94.**\n", + "Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej,\n", + "na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty\n", + "prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i\n", + "tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdział 4**\n", + "\n", + "**SEJM I SENAT**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 95.**\n", + "1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. \n", + " 2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.\n", + "\n", + "**WYBORY I KADENCJA**\n", + "\n", + "**Art. 96.**\n", + "1. Sejm składa się z 460 posłów.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.\n", + "\n", + "**Art. 97.**\n", + "1. Senat składa się ze 100 senatorów.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.\n", + "\n", + "**Art. 98.**\n", + "1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.\n", + "\n", + " 3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.\n", + "\n", + " 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.\n", + "\n", + " 6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.\n", + "\n", + "**Art. 99.**\n", + "1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.\n", + "\n", + " 2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.\n", + "\n", + " 3. Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.\n", + "\n", + "**Art. 100.**\n", + "1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.\n", + "\n", + " 2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.\n", + "\n", + " 3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 101.**\n", + "1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.\n", + "\n", + " 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + "**POSŁOWIE I SENATOROWIE**\n", + "\n", + "**Art. 102.**\n", + "Nie można być równocześnie posłem i senatorem.\n", + "\n", + "**Art. 103.**\n", + "1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.\n", + "\n", + " 2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.\n", + "\n", + " 3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 104.**\n", + "1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.\n", + "\n", + " 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: \n", + "\n", + "\"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu,\n", + "strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności\n", + "Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej.\" \n", + "\n", + "Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\n", + "\n", + " 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.\n", + "\n", + "**Art. 105.**\n", + "1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.\n", + "\n", + " 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.\n", + "\n", + " 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.\n", + "\n", + " 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.\n", + "\n", + " 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + " 6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 106.**\n", + "Warunki niezbędne do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich oraz\n", + "ochronę praw wynikających ze sprawowania mandatu określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 107.**\n", + "1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.\n", + "\n", + " 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.\n", + "\n", + "**Art. 108.**\n", + "Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107.\n", + "\n", + "**ORGANIZACJA I DZIAŁANIE**\n", + "\n", + "**Art. 109.**\n", + "1. Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.\n", + "\n", + " 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 98 ust. 3 i 5.\n", + "\n", + "**Art. 110.**\n", + "1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.\n", + "\n", + " 2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.\n", + "\n", + " 3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.\n", + "\n", + "**Art. 111.**\n", + "1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.\n", + "\n", + " 2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 112.**\n", + "Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i\n", + "działalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i\n", + "ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu\n", + "uchwalony przez Sejm.\n", + "\n", + "**Art. 113.**\n", + "Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może\n", + "bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby\n", + "posłów, uchwalić tajność obrad.\n", + "\n", + "**Art. 114.**\n", + "1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.\n", + "\n", + " 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.\n", + "\n", + "**Art. 115.**\n", + "1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.\n", + "\n", + "**Art. 116.**\n", + "1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\n", + "\n", + " 2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "**Art. 117.**\n", + "Zasady użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa\n", + "ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\n", + "terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania się ich przez to\n", + "terytorium określają ratyfikowane umowy międzynarodowe lub ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 118.**\n", + "1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.\n", + "\n", + " 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.\n", + "\n", + "**Art. 119.**\n", + "1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\n", + "\n", + " 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.\n", + "\n", + " 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.\n", + "\n", + " 4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.\n", + "\n", + "**Art. 120.**\n", + "Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy\n", + "ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym\n", + "samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie\n", + "stanowi inaczej.\n", + "\n", + "**Art. 121.**\n", + "1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.\n", + "\n", + " 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.\n", + "\n", + " 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "**Art. 122.**\n", + "1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.\n", + "\n", + " 5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\n", + "\n", + " 6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 123.**\n", + "1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.\n", + "\n", + " 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\n", + "\n", + " 3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.\n", + "\n", + "**Art. 124.**\n", + "Do Senatu stosuje się odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\n", + "120.\n", + "\n", + "**REFERENDUM**\n", + "\n", + "**Art. 125.**\n", + "1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.\n", + "\n", + " 2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\n", + "\n", + " 3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.\n", + "\n", + " 4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sąd Najwyższy.\n", + "\n", + " 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdział 5**\n", + "\n", + "**PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 126.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.\n", + "\n", + "**Art. 127.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.\n", + "\n", + " 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.\n", + "\n", + " 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.\n", + "\n", + " 5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.\n", + "\n", + " 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.\n", + "\n", + " 7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 128.**\n", + "1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.\n", + "\n", + " 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.\n", + "\n", + "**Art. 129.**\n", + "1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy.\n", + "\n", + " 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "**Art. 130.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia\n", + "Narodowego następującej przysięgi:\n", + "\n", + "\"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\n", + "uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę\n", + "strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a\n", + "dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym\n", + "nakazem\".\n", + "\n", + "Przysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\n", + "\n", + "**Art. 131.**\n", + "1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \n", + "\n", + "1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\n", + "przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,\n", + "\n", + "4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą\n", + "podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków\n", + "Zgromadzenia Narodowego,\n", + "\n", + "5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.\n", + "\n", + " 3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.\n", + "\n", + " 4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.\n", + "\n", + "**Art. 132.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić\n", + "żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym\n", + "urzędem.\n", + "\n", + "**Art. 133.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych: \n", + "\n", + "1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\n", + "Senat,\n", + "\n", + "2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\n", + "innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,\n", + "\n", + "3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim\n", + "przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.\n", + "\n", + "**Art. 134.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.\n", + "\n", + " 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.\n", + "\n", + " 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 135.**\n", + "Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i\n", + "zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.\n", + "\n", + "**Art. 136.**\n", + "W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent\n", + "Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub\n", + "częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\n", + "Polskiej.\n", + "\n", + "**Art. 137.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na\n", + "zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.\n", + "\n", + "**Art. 138.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.\n", + "\n", + "**Art. 139.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do\n", + "osób skazanych przez Trybunał Stanu.\n", + "\n", + "**Art. 140.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub\n", + "do Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.\n", + "\n", + "**Art. 141.**\n", + "1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.\n", + "\n", + "**Art. 142.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i art. 93.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.\n", + "\n", + "**Art. 143.**\n", + "Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\n", + "powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "**Art. 144.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.\n", + "\n", + " 2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.\n", + "\n", + " 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\n", + "\n", + "1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,\n", + "\n", + "2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\n", + "\n", + "3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,\n", + "\n", + "4) inicjatywy ustawodawczej,\n", + "\n", + "5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,\n", + "\n", + "6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\n", + "\n", + "7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej,\n", + "\n", + "8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\n", + "Narodowego,\n", + "\n", + "9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,\n", + "\n", + "10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,\n", + "\n", + "11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,\n", + "\n", + "12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego\n", + "pełnienia obowiązków,\n", + "\n", + "13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem\n", + "Stanu członka Rady Ministrów,\n", + "\n", + "14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,\n", + "\n", + "15) zwoływania Rady Gabinetowej,\n", + "\n", + "16) nadawania orderów i odznaczeń,\n", + "\n", + "17) powoływania sędziów,\n", + "\n", + "18) stosowania prawa łaski,\n", + "\n", + "19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się\n", + "obywatelstwa polskiego,\n", + "\n", + "20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,\n", + "\n", + "21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,\n", + "\n", + "22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,\n", + "\n", + "23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu\n", + "Administracyjnego,\n", + "\n", + "24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\n", + "\n", + "25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,\n", + "\n", + "26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,\n", + "\n", + "27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\n", + "\n", + "28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania\n", + "i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,\n", + "\n", + "30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "**Art. 145.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.\n", + "\n", + " 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.\n", + "\n", + " 3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio.\n", + "\n", + "**Rozdział 6**\n", + "\n", + "**RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 146.**\n", + "1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.\n", + "\n", + " 3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.\n", + "\n", + " 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: \n", + "\n", + "1) zapewnia wykonanie ustaw,\n", + "\n", + "2) wydaje rozporządzenia,\n", + "\n", + "3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,\n", + "\n", + "4) chroni interesy Skarbu Państwa,\n", + "\n", + "5) uchwala projekt budżetu państwa,\n", + "\n", + "6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków\n", + "państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,\n", + "\n", + "7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,\n", + "\n", + "8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,\n", + "\n", + "9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i\n", + "organizacjami międzynarodowymi,\n", + "\n", + "10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i\n", + "wypowiada inne umowy międzynarodowe,\n", + "\n", + "11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa\n", + "corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,\n", + "\n", + "12) określa organizację i tryb swojej pracy.\n", + "\n", + "**Art. 147.**\n", + "1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.\n", + "\n", + " 2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.\n", + "\n", + " 4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.\n", + "\n", + "**Art. 148.**\n", + "Prezes Rady Ministrów:\n", + "\n", + " 1. reprezentuje Radę Ministrów,\n", + "\n", + " 2. kieruje pracami Rady Ministrów,\n", + "\n", + " 3. wydaje rozporządzenia,\n", + "\n", + " 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,\n", + "\n", + " 5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,\n", + "\n", + " 6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,\n", + "\n", + " 7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.\n", + "\n", + "**Art. 149.**\n", + "1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.\n", + "\n", + " 2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.\n", + "\n", + " 3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.\n", + "\n", + "**Art. 150.**\n", + "Członek Rady Ministrów nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego\n", + "obowiązkami publicznymi.\n", + "\n", + "**Art. 151.**\n", + "Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają wobec\n", + "Prezydenta Rzeczypospolitej następującą przysięgę:\n", + "\n", + "\"Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów,\n", + "ministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom\n", + "Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\n", + "pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.\"\n", + "\n", + "Przysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\n", + "\n", + "**Art. 152.**\n", + "1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.\n", + "\n", + " 2. Tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 153.**\n", + "1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.\n", + "\n", + "**Art. 154.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + " 3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.\n", + "\n", + "**Art. 155.**\n", + "1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + " 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.\n", + "\n", + "**Art. 156.**\n", + "1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.\n", + "\n", + " 2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "**Art. 157.**\n", + "1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 2. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.\n", + "\n", + "**Art. 158.**\n", + "1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.\n", + "\n", + " 2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.\n", + "\n", + "**Art. 159.**\n", + "1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "**Art. 160.**\n", + "Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów\n", + "wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje\n", + "większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "**Art. 161.**\n", + "Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian\n", + "w składzie Rady Ministrów.\n", + "\n", + "**Art. 162.**\n", + "1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:\n", + "\n", + "1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,\n", + "\n", + "2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,\n", + "\n", + "3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.\n", + "\n", + "**Rozdział 7**\n", + "\n", + "**SAMORZĄD TERYTORIALNY**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 163.**\n", + "Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez\n", + "Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.\n", + "\n", + "**Art. 164.**\n", + "1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.\n", + "\n", + " 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.\n", + "\n", + "**Art. 165.**\n", + "1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.\n", + "\n", + " 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.\n", + "\n", + "**Art. 166.**\n", + "1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.\n", + "\n", + " 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.\n", + "\n", + " 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.\n", + "\n", + "**Art. 167.**\n", + "1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.\n", + "\n", + " 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.\n", + "\n", + " 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.\n", + "\n", + " 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.\n", + "\n", + "**Art. 168.**\n", + "Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i\n", + "opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 169.**\n", + "1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.\n", + "\n", + " 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.\n", + "\n", + "**Art. 170.**\n", + "Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o\n", + "sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów\n", + "bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\n", + "referendum lokalnego określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 171.**\n", + "1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.\n", + "\n", + " 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\n", + "\n", + " 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 172.**\n", + "1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.\n", + "\n", + " 2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.\n", + "\n", + " 3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdział 8**\n", + "\n", + "**SĄDY I TRYBUNAŁY**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 173.**\n", + "Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.\n", + "\n", + "**Art. 174.**\n", + "Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**SĄDY**\n", + "\n", + "**Art. 175.**\n", + "1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. \n", + " 2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.\n", + "\n", + "**Art. 176.**\n", + "1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\n", + "\n", + " 2. Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 177.**\n", + "Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z\n", + "wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.\n", + "\n", + "**Art. 178.**\n", + "1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\n", + "\n", + " 2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\n", + "\n", + " 3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\n", + "\n", + "**Art. 179.**\n", + "Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\n", + "Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.\n", + "\n", + "**Art. 180.**\n", + "1. Sędziowie są nieusuwalni.\n", + "\n", + " 2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.\n", + "\n", + " 5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.\n", + "\n", + "**Art. 181.**\n", + "Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie,\n", + "pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie\n", + "może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku\n", + "przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia\n", + "prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się\n", + "prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe\n", + "zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 182.**\n", + "Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 183.**\n", + "1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\n", + "\n", + " 2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.\n", + "\n", + " 3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.\n", + "\n", + "**Art. 184.**\n", + "Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w\n", + "zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej.\n", + "Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów\n", + "samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji\n", + "rządowej.\n", + "\n", + "**Art. 185.**\n", + "Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej\n", + "na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez\n", + "Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.\n", + "\n", + "**Art. 186.**\n", + "1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\n", + "\n", + "**Art. 187.**\n", + "1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:\n", + "\n", + "1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa\n", + "Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów\n", + "powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,\n", + "\n", + "3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków\n", + "wybranych przez Senat spośród senatorów.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.\n", + "\n", + " 3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.\n", + "\n", + " 4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.\n", + "\n", + "**TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY**\n", + "\n", + "**Art. 188.**\n", + "Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:\n", + "\n", + " 1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,\n", + "\n", + " 2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,\n", + "\n", + " 3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,\n", + "\n", + " 4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,\n", + "\n", + " 5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.\n", + "\n", + "**Art. 189.**\n", + "Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi\n", + "konstytucyjnymi organami państwa.\n", + "\n", + "**Art. 190.**\n", + "1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.\n", + "\n", + " 2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\n", + "\n", + " 3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.\n", + "\n", + " 5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.\n", + "\n", + "**Art. 191.**\n", + "1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: \n", + "\n", + "1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady\n", + "Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes\n", + "Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej\n", + "Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\n", + "\n", + "2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,\n", + "\n", + "3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,\n", + "\n", + "4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze\n", + "organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,\n", + "\n", + "5) kościoły i inne związki wyznaniowe,\n", + "\n", + "6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\n", + "\n", + " 2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.\n", + "\n", + "**Art. 192.**\n", + "Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału\n", + "Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu,\n", + "Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,\n", + "Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.\n", + "\n", + "**Art. 193.**\n", + "Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\n", + "zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami\n", + "międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy\n", + "rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.\n", + "\n", + "**Art. 194.**\n", + "1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.\n", + "\n", + " 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.\n", + "\n", + "**Art. 195.**\n", + "1. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\n", + "\n", + " 3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\n", + "\n", + "**Art. 196.**\n", + "Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału\n", + "Konstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony\n", + "wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia\n", + "go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\n", + "zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\n", + "powiadamia się Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, który może nakazać\n", + "natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 197.**\n", + "Organizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem\n", + "określa ustawa.\n", + "\n", + "**TRYBUNAŁ STANU**\n", + "\n", + "**Art. 198.**\n", + "1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.\n", + "\n", + " 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.\n", + "\n", + " 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 199.**\n", + "1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.\n", + "\n", + " 2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.\n", + "\n", + " 3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\n", + "\n", + "**Art. 200.**\n", + "Członek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu,\n", + "pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek\n", + "Trybunału Stanu nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\n", + "na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\n", + "zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\n", + "powiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać\n", + "natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 201.**\n", + "Organizację Trybunału Stanu oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa\n", + "ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdział 9**\n", + "\n", + "**ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA**\n", + "\n", + "**NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI**\n", + "\n", + "**Art. 202.**\n", + "1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.\n", + "\n", + " 2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.\n", + "\n", + " 3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.\n", + "\n", + "**Art. 203.**\n", + "1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.\n", + "\n", + " 2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.\n", + "\n", + " 3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.\n", + "\n", + "**Art. 204.**\n", + "1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: \n", + "\n", + "1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,\n", + "\n", + "2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,\n", + "\n", + "3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.\n", + "\n", + "**Art. 205.**\n", + "1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz.\n", + "\n", + " 2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\n", + "\n", + " 3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\n", + "\n", + "**Art. 206.**\n", + "Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\n", + "pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes\n", + "Najwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem\n", + "ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest\n", + "niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu\n", + "niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe\n", + "zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 207.**\n", + "Organizację oraz tryb działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.\n", + "\n", + "**RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH**\n", + "\n", + "**Art. 208.**\n", + "1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\n", + "\n", + " 2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 209.**\n", + "1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.\n", + "\n", + " 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\n", + "\n", + " 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\n", + "\n", + "**Art. 210.**\n", + "Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny\n", + "od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\n", + "określonych w ustawie.\n", + "\n", + "**Art. 211.**\n", + "Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\n", + "pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw\n", + "Obywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\n", + "na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\n", + "zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\n", + "powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie\n", + "zatrzymanego.\n", + "\n", + "**Art. 212.**\n", + "Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\n", + "działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i\n", + "obywatela.\n", + "\n", + "**KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI**\n", + "\n", + "**Art. 213.**\n", + "1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.\n", + "\n", + "**Art. 214.**\n", + "1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.\n", + "\n", + "**Art. 215.**\n", + "Zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację\n", + "oraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdział 10**\n", + "\n", + "**FINANSE PUBLICZNE**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 216.**\n", + "1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.\n", + "\n", + " 4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 217.**\n", + "Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów,\n", + "przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg\n", + "i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze\n", + "ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 218.**\n", + "Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa\n", + "określa ustawa.\n", + "\n", + "**Art. 219.**\n", + "1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.\n", + "\n", + " 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.\n", + "\n", + " 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.\n", + "\n", + "**Art. 220.**\n", + "1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.\n", + "\n", + " 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.\n", + "\n", + "**Art. 221.**\n", + "Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium\n", + "budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego\n", + "oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje\n", + "wyłącznie Radzie Ministrów.\n", + "\n", + "**Art. 222.**\n", + "Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem\n", + "roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych\n", + "przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.\n", + "\n", + "**Art. 223.**\n", + "Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia\n", + "przekazania jej Senatowi.\n", + "\n", + "**Art. 224.**\n", + "1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.\n", + "\n", + " 2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.\n", + "\n", + "**Art. 225.**\n", + "Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy\n", + "budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\n", + "podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie\n", + "kadencji Sejmu.\n", + "\n", + "**Art. 226.**\n", + "1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.\n", + "\n", + " 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.\n", + "\n", + "**Art. 227.**\n", + "1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.\n", + "\n", + " 2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.\n", + "\n", + " 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\n", + "\n", + " 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\n", + "\n", + " 5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\n", + "\n", + " 6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.\n", + "\n", + " 7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.\n", + "\n", + "**Rozdział 11**\n", + "\n", + "**STANY NADZWYCZAJNE**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 228.**\n", + "1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.\n", + "\n", + " 2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.\n", + "\n", + " 3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.\n", + "\n", + " 5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.\n", + "\n", + " 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\n", + "\n", + " 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.\n", + "\n", + "**Art. 229.**\n", + "W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium\n", + "Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie\n", + "do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\n", + "Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium\n", + "państwa.\n", + "\n", + "**Art. 230.**\n", + "1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.\n", + "\n", + " 2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.\n", + "\n", + "**Art. 231.**\n", + "Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent\n", + "Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania\n", + "rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w\n", + "obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "**Art. 232.**\n", + "W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\n", + "noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów\n", + "może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski\n", + "żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu\n", + "może nastąpić za zgodą Sejmu.\n", + "\n", + "**Art. 233.**\n", + "1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\n", + "\n", + " 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.\n", + "\n", + " 3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).\n", + "\n", + "**Art. 234.**\n", + "1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.\n", + "\n", + " 2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.\n", + "\n", + "**Rozdział 12**\n", + "\n", + "**ZMIANA KONSTYTUCJI**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 235.**\n", + "1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.\n", + "\n", + " 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.\n", + "\n", + " 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\n", + "\n", + " 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\n", + "\n", + " 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.\n", + "\n", + " 7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "**Rozdział 13**\n", + "\n", + "**PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE**\n", + "\n", + "****\n", + "\n", + "**Art. 236.**\n", + "1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbędnych do stosowania Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.\n", + "\n", + "**Art. 237.**\n", + "1. W okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sąd.\n", + "\n", + " 2. Odwołanie od orzeczenia kolegium rozpoznaje sąd.\n", + "\n", + "**Art. 238.**\n", + "1. Kadencja konstytucyjnych organów władzy publicznej i osób wchodzących w ich skład wybranych lub powołanych przed wejściem w życie Konstytucji kończy się z upływem okresu ustalonego w przepisach obowiązujących przed dniem wejścia w życie Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres dłuższy niż ustalony przez Konstytucję, kadencja konstytucyjna organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład upływa po roku od dnia wejścia w życie Konstytucji.\n", + "\n", + " 3. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres krótszy niż ustalony przez Konstytucję dla konstytucyjnych organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład, czas w którym organy te lub osoby pełniły funkcje według przepisów dotychczasowych, wlicza się do kadencji ustalonej w Konstytucji.\n", + "\n", + "**Art. 239.**\n", + "1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.\n", + "\n", + " 2. Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega umorzeniu.\n", + "\n", + " 3. Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.\n", + "\n", + "**Art. 240.**\n", + "W okresie roku od dnia wejścia w życie Konstytucji ustawa budżetowa może\n", + "przewidywać pokrywanie deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w\n", + "centralnym banku państwa.\n", + "\n", + "**Art. 241.**\n", + "1. Umowy międzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie obowiązujących w czasie ich ratyfikacji przepisów konstytucyjnych i ogłoszone w Dzienniku Ustaw, uznaje się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i stosuje się do nich przepisy art. 91 Konstytucji, jeżeli z treści umowy międzynarodowej wynika, że dotyczą one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Rada Ministrów w ciągu 2 lat od wejścia w życie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umów międzynarodowych zawierających postanowienia niezgodne z Konstytucją.\n", + "\n", + " 3. Senatorowie wybrani przed dniem wejścia w życie Konstytucji, którzy nie ukończyli 30 lat zachowują swoje mandaty do końca kadencji na którą zostali wybrani.\n", + "\n", + " 4. Połączenie mandatu posła lub senatora z funkcją lub zatrudnieniem, których dotyczy zakaz określony w art. 103, powoduje wygaśnięcie mandatu po upływie miesiąca od dnia wejścia w życie Konstytucji, chyba że poseł albo senator wcześniej zrzeknie się funkcji albo ustanie zatrudnienie.\n", + "\n", + " 5. Sprawy będące przedmiotem postępowania ustawodawczego albo przed Trybunałem Konstytucyjnym bądź Trybunałem Stanu, a rozpoczęte przed wejściem w życie Konstytucji, są prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowiązującymi w dniu rozpoczęcia sprawy.\n", + "\n", + " 6. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów ustali, które z uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń ministrów lub innych organów administracji rządowej podjęte lub wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji wymagają - stosownie do warunków określonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zastąpienia ich przez rozporządzenia wydane na podstawie upoważnienia ustawy, której projekt w odpowiednim czasie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekt ustawy określającej, które akty normatywne organów administracji rządowej wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji stają się uchwałami albo zarządzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\n", + "\n", + " 7. Obowiązujące w dniu wejścia w życie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne stają się aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.\n", + "\n", + "**Art. 242.**\n", + "Tracą moc:\n", + "\n", + " 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\n", + "\n", + " 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).\n", + "\n", + "**Art. 243.**\n", + "Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od\n", + "dnia jej ogłoszenia.\n", + "\n", + " \n", + "\n", + "PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n" + ] + } + ], + "source": [ + "print(get_full_content(constitution))" + ] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": 11, + "metadata": {}, + "outputs": [ + { + "name": "stdout", + "output_type": "stream", + "text": [ + "KONSTYTUCJA\n", + "RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n", + "\n", + "z dnia 2 kwietnia 1997 r.\n", + "\n", + "\n", + "PREAMBUŁA\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. -1. W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, \n", + " \n", + "odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o\n", + "Jej losie, \n", + " \n", + "my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, \n", + " \n", + "zarówno wierzący w Boga \n", + " \n", + "będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, \n", + " \n", + "jak i nie podzielający tej wiary, \n", + " \n", + "a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, \n", + " \n", + "równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski, \n", + " \n", + "wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną\n", + "ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie\n", + "Narodu i ogólnoludzkich wartościach, \n", + " \n", + "nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, \n", + " \n", + "zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad\n", + "tysiącletniego dorobku, \n", + " \n", + "złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, \n", + " \n", + "świadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, \n", + " \n", + "pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka\n", + "były w naszej Ojczyźnie łamane, \n", + " \n", + "pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji\n", + "publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, \n", + " \n", + "w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, \n", + " \n", + "ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej \n", + " \n", + "jako prawa podstawowe dla państwa \n", + " \n", + "oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz,\n", + "dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia\n", + "obywateli i ich wspólnot. \n", + " \n", + "Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą\n", + "stosowali, \n", + " \n", + "wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka, \n", + " \n", + "jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, \n", + " \n", + "a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej\n", + "Polskiej.\n", + "\n", + "Rozdział 1\n", + "RZECZPOSPOLITA\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 1. Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.\n", + "\n", + "Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,\n", + "urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.\n", + "\n", + "Art. 3. Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.\n", + "\n", + "Art. 4. 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.\n", + "\n", + " 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.\n", + "\n", + "Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego\n", + "terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz\n", + "bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę\n", + "środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.\n", + "\n", + "Art. 6. 1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.\n", + "\n", + " 2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.\n", + "\n", + "Art. 7. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.\n", + "\n", + "Art. 8. 1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.\n", + "\n", + "Art. 9. Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.\n", + "\n", + "Art. 10. 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.\n", + "\n", + " 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.\n", + "\n", + "Art. 11. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.\n", + "\n", + " 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.\n", + "\n", + "Art. 12. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków\n", + "zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów\n", + "obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.\n", + "\n", + "Art. 13. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących\n", + "się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu,\n", + "faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada\n", + "lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu\n", + "zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie\n", + "struktur lub członkostwa.\n", + "\n", + "Art. 14. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego\n", + "przekazu.\n", + "\n", + "Art. 15. 1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.\n", + "\n", + " 2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 16. 1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.\n", + "\n", + " 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.\n", + "\n", + "Art. 17. 1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.\n", + "\n", + " 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.\n", + "\n", + "Art. 18. Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i\n", + "rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 19. Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość,\n", + "zwłaszcza inwalidów wojennych.\n", + "\n", + "Art. 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,\n", + "własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów\n", + "społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 21. 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.\n", + "\n", + " 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.\n", + "\n", + "Art. 22. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w\n", + "drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.\n", + "\n", + "Art. 23. Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie\n", + "narusza postanowień art. 21 i art. 22.\n", + "\n", + "Art. 24. Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje\n", + "nadzór nad warunkami wykonywania pracy.\n", + "\n", + "Art. 25. 1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.\n", + "\n", + " 2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.\n", + "\n", + " 3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.\n", + "\n", + " 4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.\n", + "\n", + " 5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami.\n", + "\n", + "Art. 26. 1. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.\n", + "\n", + " 2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej kontroli.\n", + "\n", + "Art. 27. W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten\n", + "nie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów\n", + "międzynarodowych.\n", + "\n", + "Art. 28. 1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.\n", + "\n", + " 2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.\n", + "\n", + " 3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.\n", + "\n", + " 4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 29. Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.\n", + "\n", + "Rozdział 2\n", + "WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA\n", + "\n", + "ZASADY OGÓLNE\n", + "\n", + "Art. 30. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw\n", + "człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona\n", + "jest obowiązkiem władz publicznych.\n", + "\n", + "Art. 31. 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.\n", + "\n", + " 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.\n", + "\n", + "Art. 32. 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.\n", + "\n", + " 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.\n", + "\n", + "Art. 33. 1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.\n", + "\n", + " 2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.\n", + "\n", + "Art. 34. 1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.\n", + "\n", + "Art. 35. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.\n", + "\n", + " 2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.\n", + "\n", + "Art. 36. Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 37. 1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.\n", + "\n", + "WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE\n", + "\n", + "Art. 38. Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.\n", + "\n", + "Art. 39. Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez\n", + "dobrowolnie wyrażonej zgody.\n", + "\n", + "Art. 40. Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub\n", + "poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.\n", + "\n", + "Art. 41. 1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.\n", + "\n", + " 3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.\n", + "\n", + " 4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.\n", + "\n", + " 5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.\n", + "\n", + "Art. 42. 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.\n", + "\n", + " 2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.\n", + "\n", + " 3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.\n", + "\n", + "Art. 43. Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.\n", + "\n", + "Art. 44. Bieg przedawnienia w stosunku do przestępstw, nie ściganych z przyczyn\n", + "politycznych, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich\n", + "zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.\n", + "\n", + "Art. 45. 1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.\n", + "\n", + " 2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.\n", + "\n", + "Art. 46. Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i\n", + "tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.\n", + "\n", + "Art. 47. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego\n", + "imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.\n", + "\n", + "Art. 48. 1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.\n", + "\n", + " 2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.\n", + "\n", + "Art. 49. Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie\n", + "może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej\n", + "określony.\n", + "\n", + "Art. 50. Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania,\n", + "pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w\n", + "ustawie i w sposób w niej określony.\n", + "\n", + "Art. 51. 1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.\n", + "\n", + " 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.\n", + "\n", + " 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.\n", + "\n", + " 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.\n", + "\n", + " 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 52. 1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.\n", + "\n", + " 2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.\n", + "\n", + " 4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.\n", + "\n", + " 5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.\n", + "\n", + "Art. 53. 1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.\n", + "\n", + " 2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.\n", + "\n", + " 3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.\n", + "\n", + " 4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.\n", + "\n", + " 5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.\n", + "\n", + " 6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.\n", + "\n", + " 7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.\n", + "\n", + "Art. 54. 1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.\n", + "\n", + " 2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.\n", + "\n", + "Art. 55. 1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.\n", + "\n", + " 2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:\n", + "\n", + "1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz\n", + "\n", + "2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby\n", + "przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na\n", + "terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i\n", + "w chwili złożenia wniosku.\n", + "\n", + " 3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.\n", + "\n", + " 4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.\n", + "\n", + " 5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.\n", + "\n", + "Art. 56. 1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.\n", + "\n", + "WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE\n", + "\n", + "Art. 57. Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i\n", + "uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.\n", + "\n", + "Art. 58. 1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.\n", + "\n", + " 2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.\n", + "\n", + " 3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.\n", + "\n", + "Art. 59. 1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców.\n", + "\n", + " 2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.\n", + "\n", + " 3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.\n", + "\n", + " 4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.\n", + "\n", + "Art. 60. Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do\n", + "służby publicznej na jednakowych zasadach.\n", + "\n", + "Art. 61. 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.\n", + "\n", + " 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.\n", + "\n", + " 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.\n", + "\n", + " 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.\n", + "\n", + "Art. 62. 1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.\n", + "\n", + " 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.\n", + "\n", + "Art. 63. Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym,\n", + "własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do\n", + "organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie\n", + "zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania\n", + "petycji, wniosków i skarg określa ustawa.\n", + "\n", + "WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE\n", + "\n", + "Art. 64. 1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.\n", + "\n", + " 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.\n", + "\n", + " 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.\n", + "\n", + "Art. 65. 1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.\n", + "\n", + " 3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.\n", + "\n", + " 5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.\n", + "\n", + "Art. 66. 1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 67. 1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 68. 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.\n", + "\n", + " 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.\n", + "\n", + " 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.\n", + "\n", + " 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.\n", + "\n", + "Art. 69. Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w\n", + "zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji\n", + "społecznej.\n", + "\n", + "Art. 70. 1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.\n", + "\n", + " 2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.\n", + "\n", + " 3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.\n", + "\n", + " 5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 71. 1. Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych.\n", + "\n", + " 2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 72. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.\n", + "\n", + " 2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.\n", + "\n", + " 3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.\n", + "\n", + " 4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.\n", + "\n", + "Art. 73. Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz\n", + "ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr\n", + "kultury.\n", + "\n", + "Art. 74. 1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.\n", + "\n", + " 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.\n", + "\n", + " 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.\n", + "\n", + " 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.\n", + "\n", + "Art. 75. 1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.\n", + "\n", + " 2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 76. Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed\n", + "działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed\n", + "nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.\n", + "\n", + "ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW\n", + "\n", + "Art. 77. 1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.\n", + "\n", + " 2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.\n", + "\n", + "Art. 78. Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej\n", + "instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 79. 1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.\n", + "\n", + "Art. 80. Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika\n", + "Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw\n", + "naruszonych przez organy władzy publicznej.\n", + "\n", + "Art. 81. Praw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76\n", + "można dochodzić w granicach określonych w ustawie.\n", + "\n", + "OBOWIĄZKI\n", + "\n", + "Art. 82. Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz\n", + "troska o dobro wspólne.\n", + "\n", + "Art. 83. Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 84. Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym\n", + "podatków, określonych w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 85. 1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.\n", + "\n", + " 2. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 86. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność\n", + "za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności\n", + "określa ustawa.\n", + "\n", + "Rozdział 3\n", + "ŹRÓDŁA PRAWA\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 87. 1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.\n", + "\n", + " 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.\n", + "\n", + "Art. 88. 1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.\n", + "\n", + " 2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 89. 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:\n", + "\n", + "1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,\n", + "\n", + "2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,\n", + "\n", + "3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,\n", + "\n", + "4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,\n", + "\n", + "5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.\n", + "\n", + " 2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.\n", + "\n", + " 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 90. 1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.\n", + "\n", + " 2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\n", + "\n", + " 3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.\n", + "\n", + " 4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "Art. 91. 1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.\n", + "\n", + " 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.\n", + "\n", + " 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.\n", + "\n", + "Art. 92. 1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.\n", + "\n", + " 2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu organowi.\n", + "\n", + "Art. 93. 1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.\n", + "\n", + " 2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.\n", + "\n", + " 3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.\n", + "\n", + "Art. 94. Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej,\n", + "na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty\n", + "prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i\n", + "tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.\n", + "\n", + "Rozdział 4\n", + "SEJM I SENAT\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 95. 1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. \n", + " 2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.\n", + "\n", + "WYBORY I KADENCJA\n", + "\n", + "Art. 96. 1. Sejm składa się z 460 posłów.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.\n", + "\n", + "Art. 97. 1. Senat składa się ze 100 senatorów.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.\n", + "\n", + "Art. 98. 1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.\n", + "\n", + " 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.\n", + "\n", + " 3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.\n", + "\n", + " 5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.\n", + "\n", + " 6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.\n", + "\n", + "Art. 99. 1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.\n", + "\n", + " 2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.\n", + "\n", + " 3. Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.\n", + "\n", + "Art. 100. 1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.\n", + "\n", + " 2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.\n", + "\n", + " 3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 101. 1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.\n", + "\n", + " 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + "POSŁOWIE I SENATOROWIE\n", + "\n", + "Art. 102. Nie można być równocześnie posłem i senatorem.\n", + "\n", + "Art. 103. 1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.\n", + "\n", + " 2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.\n", + "\n", + " 3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.\n", + "\n", + "Art. 104. 1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.\n", + "\n", + " 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: \n", + "\n", + "\"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu,\n", + "strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności\n", + "Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej.\" \n", + "\n", + "Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\n", + "\n", + " 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.\n", + "\n", + "Art. 105. 1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.\n", + "\n", + " 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.\n", + "\n", + " 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.\n", + "\n", + " 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.\n", + "\n", + " 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + " 6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 106. Warunki niezbędne do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich oraz\n", + "ochronę praw wynikających ze sprawowania mandatu określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 107. 1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.\n", + "\n", + " 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.\n", + "\n", + "Art. 108. Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107.\n", + "\n", + "ORGANIZACJA I DZIAŁANIE\n", + "\n", + "Art. 109. 1. Sejm i Senat obradują na posiedzeniach.\n", + "\n", + " 2. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 98 ust. 3 i 5.\n", + "\n", + "Art. 110. 1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.\n", + "\n", + " 2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.\n", + "\n", + " 3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.\n", + "\n", + "Art. 111. 1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.\n", + "\n", + " 2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 112. Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i\n", + "działalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i\n", + "ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu\n", + "uchwalony przez Sejm.\n", + "\n", + "Art. 113. Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może\n", + "bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby\n", + "posłów, uchwalić tajność obrad.\n", + "\n", + "Art. 114. 1. W przypadkach określonych w Konstytucji Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, działają jako Zgromadzenie Narodowe.\n", + "\n", + " 2. Zgromadzenie Narodowe uchwala swój regulamin.\n", + "\n", + "Art. 115. 1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.\n", + "\n", + "Art. 116. 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju.\n", + "\n", + " 2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "Art. 117. Zasady użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa\n", + "ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na\n", + "terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania się ich przez to\n", + "terytorium określają ratyfikowane umowy międzynarodowe lub ustawy.\n", + "\n", + "Art. 118. 1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.\n", + "\n", + " 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.\n", + "\n", + "Art. 119. 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.\n", + "\n", + " 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.\n", + "\n", + " 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.\n", + "\n", + " 4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.\n", + "\n", + "Art. 120. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy\n", + "ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym\n", + "samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie\n", + "stanowi inaczej.\n", + "\n", + "Art. 121. 1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.\n", + "\n", + " 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.\n", + "\n", + " 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "Art. 122. 1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.\n", + "\n", + " 5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.\n", + "\n", + " 6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.\n", + "\n", + "Art. 123. 1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.\n", + "\n", + " 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.\n", + "\n", + " 3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.\n", + "\n", + "Art. 124. Do Senatu stosuje się odpowiednio przepisy art. 110, art. 112, art. 113 i art.\n", + "120.\n", + "\n", + "REFERENDUM\n", + "\n", + "Art. 125. 1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.\n", + "\n", + " 2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\n", + "\n", + " 3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.\n", + "\n", + " 4. Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sąd Najwyższy.\n", + "\n", + " 5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.\n", + "\n", + "Rozdział 5\n", + "PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 126. 1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.\n", + "\n", + "Art. 127. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.\n", + "\n", + " 3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.\n", + "\n", + " 4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.\n", + "\n", + " 5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.\n", + "\n", + " 6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.\n", + "\n", + " 7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 128. 1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.\n", + "\n", + " 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.\n", + "\n", + "Art. 129. 1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy.\n", + "\n", + " 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej na zasadach określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 128 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "Art. 130. Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia\n", + "Narodowego następującej przysięgi:\n", + "\n", + "\"Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,\n", + "uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę\n", + "strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a\n", + "dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym\n", + "nakazem\".\n", + "\n", + "Przysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\n", + "\n", + "Art. 131. 1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: \n", + "\n", + "1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych\n", + "przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,\n", + "\n", + "4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą\n", + "podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków\n", + "Zgromadzenia Narodowego,\n", + "\n", + "5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.\n", + "\n", + " 3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.\n", + "\n", + " 4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.\n", + "\n", + "Art. 132. Prezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić\n", + "żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym\n", + "urzędem.\n", + "\n", + "Art. 133. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych: \n", + "\n", + "1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i\n", + "Senat,\n", + "\n", + "2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w\n", + "innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,\n", + "\n", + "3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim\n", + "przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.\n", + "\n", + "Art. 134. 1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.\n", + "\n", + " 5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.\n", + "\n", + " 6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 135. Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i\n", + "zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.\n", + "\n", + "Art. 136. W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent\n", + "Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub\n", + "częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej\n", + "Polskiej.\n", + "\n", + "Art. 137. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na\n", + "zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.\n", + "\n", + "Art. 138. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.\n", + "\n", + "Art. 139. Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do\n", + "osób skazanych przez Trybunał Stanu.\n", + "\n", + "Art. 140. Prezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub\n", + "do Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.\n", + "\n", + "Art. 141. 1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.\n", + "\n", + "Art. 142. 1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i art. 93.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.\n", + "\n", + "Art. 143. Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz\n", + "powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "Art. 144. 1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.\n", + "\n", + " 2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.\n", + "\n", + " 3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:\n", + "\n", + "1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,\n", + "\n", + "2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,\n", + "\n", + "3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,\n", + "\n", + "4) inicjatywy ustawodawczej,\n", + "\n", + "5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,\n", + "\n", + "6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,\n", + "\n", + "7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw\n", + "Rzeczypospolitej Polskiej,\n", + "\n", + "8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia\n", + "Narodowego,\n", + "\n", + "9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,\n", + "\n", + "10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,\n", + "\n", + "11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,\n", + "\n", + "12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego\n", + "pełnienia obowiązków,\n", + "\n", + "13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem\n", + "Stanu członka Rady Ministrów,\n", + "\n", + "14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,\n", + "\n", + "15) zwoływania Rady Gabinetowej,\n", + "\n", + "16) nadawania orderów i odznaczeń,\n", + "\n", + "17) powoływania sędziów,\n", + "\n", + "18) stosowania prawa łaski,\n", + "\n", + "19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się\n", + "obywatelstwa polskiego,\n", + "\n", + "20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,\n", + "\n", + "21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,\n", + "\n", + "22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,\n", + "\n", + "23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu\n", + "Administracyjnego,\n", + "\n", + "24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,\n", + "\n", + "25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,\n", + "\n", + "26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,\n", + "\n", + "27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,\n", + "\n", + "28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania\n", + "i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,\n", + "\n", + "30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + "Art. 145. 1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.\n", + "\n", + " 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.\n", + "\n", + " 3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio.\n", + "\n", + "Rozdział 6\n", + "RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 146. 1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + " 2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.\n", + "\n", + " 3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.\n", + "\n", + " 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: \n", + "\n", + "1) zapewnia wykonanie ustaw,\n", + "\n", + "2) wydaje rozporządzenia,\n", + "\n", + "3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,\n", + "\n", + "4) chroni interesy Skarbu Państwa,\n", + "\n", + "5) uchwala projekt budżetu państwa,\n", + "\n", + "6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków\n", + "państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,\n", + "\n", + "7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,\n", + "\n", + "8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,\n", + "\n", + "9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i\n", + "organizacjami międzynarodowymi,\n", + "\n", + "10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i\n", + "wypowiada inne umowy międzynarodowe,\n", + "\n", + "11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa\n", + "corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,\n", + "\n", + "12) określa organizację i tryb swojej pracy.\n", + "\n", + "Art. 147. 1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.\n", + "\n", + " 2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.\n", + "\n", + " 4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.\n", + "\n", + "Art. 148. Prezes Rady Ministrów:\n", + "\n", + " 1. reprezentuje Radę Ministrów,\n", + "\n", + " 2. kieruje pracami Rady Ministrów,\n", + "\n", + " 3. wydaje rozporządzenia,\n", + "\n", + " 4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,\n", + "\n", + " 5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,\n", + "\n", + " 6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,\n", + "\n", + " 7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.\n", + "\n", + "Art. 149. 1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.\n", + "\n", + " 2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.\n", + "\n", + " 3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.\n", + "\n", + "Art. 150. Członek Rady Ministrów nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego\n", + "obowiązkami publicznymi.\n", + "\n", + "Art. 151. Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają wobec\n", + "Prezydenta Rzeczypospolitej następującą przysięgę:\n", + "\n", + "\"Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów,\n", + "ministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom\n", + "Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz\n", + "pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem.\"\n", + "\n", + "Przysięga może być złożona z dodaniem zdania \"Tak mi dopomóż Bóg\".\n", + "\n", + "Art. 152. 1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.\n", + "\n", + " 2. Tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 153. 1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.\n", + "\n", + "Art. 154. 1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + " 3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.\n", + "\n", + "Art. 155. 1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + " 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.\n", + "\n", + "Art. 156. 1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.\n", + "\n", + " 2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "Art. 157. 1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 2. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.\n", + "\n", + "Art. 158. 1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.\n", + "\n", + " 2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.\n", + "\n", + "Art. 159. 1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.\n", + "\n", + " 2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "Art. 160. Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów\n", + "wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje\n", + "większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "Art. 161. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian\n", + "w składzie Rady Ministrów.\n", + "\n", + "Art. 162. 1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.\n", + "\n", + " 2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:\n", + "\n", + "1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,\n", + "\n", + "2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,\n", + "\n", + "3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.\n", + "\n", + "Rozdział 7\n", + "SAMORZĄD TERYTORIALNY\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 163. Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez\n", + "Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.\n", + "\n", + "Art. 164. 1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.\n", + "\n", + " 2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.\n", + "\n", + "Art. 165. 1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.\n", + "\n", + " 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.\n", + "\n", + "Art. 166. 1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.\n", + "\n", + " 2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.\n", + "\n", + " 3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.\n", + "\n", + "Art. 167. 1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.\n", + "\n", + " 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.\n", + "\n", + " 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.\n", + "\n", + " 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.\n", + "\n", + "Art. 168. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i\n", + "opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 169. 1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.\n", + "\n", + " 2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.\n", + "\n", + "Art. 170. Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o\n", + "sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów\n", + "bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania\n", + "referendum lokalnego określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 171. 1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.\n", + "\n", + " 2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.\n", + "\n", + " 3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.\n", + "\n", + "Art. 172. 1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.\n", + "\n", + " 2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.\n", + "\n", + " 3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.\n", + "\n", + "Rozdział 8\n", + "SĄDY I TRYBUNAŁY\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 173. Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.\n", + "\n", + "Art. 174. Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "SĄDY\n", + "\n", + "Art. 175. 1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. \n", + " 2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.\n", + "\n", + "Art. 176. 1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.\n", + "\n", + " 2. Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.\n", + "\n", + "Art. 177. Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z\n", + "wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.\n", + "\n", + "Art. 178. 1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\n", + "\n", + " 2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\n", + "\n", + " 3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\n", + "\n", + "Art. 179. Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej\n", + "Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.\n", + "\n", + "Art. 180. 1. Sędziowie są nieusuwalni.\n", + "\n", + " 2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.\n", + "\n", + " 5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.\n", + "\n", + "Art. 181. Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie,\n", + "pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie\n", + "może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku\n", + "przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia\n", + "prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się\n", + "prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe\n", + "zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 182. Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 183. 1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.\n", + "\n", + " 2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.\n", + "\n", + " 3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.\n", + "\n", + "Art. 184. Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w\n", + "zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej.\n", + "Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów\n", + "samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji\n", + "rządowej.\n", + "\n", + "Art. 185. Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej\n", + "na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez\n", + "Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.\n", + "\n", + "Art. 186. 1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\n", + "\n", + "Art. 187. 1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:\n", + "\n", + "1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa\n", + "Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej,\n", + "\n", + "2) piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów\n", + "powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,\n", + "\n", + "3) czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków\n", + "wybranych przez Senat spośród senatorów.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.\n", + "\n", + " 3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.\n", + "\n", + " 4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.\n", + "\n", + "TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY\n", + "\n", + "Art. 188. Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:\n", + "\n", + " 1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,\n", + "\n", + " 2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,\n", + "\n", + " 3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,\n", + "\n", + " 4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,\n", + "\n", + " 5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.\n", + "\n", + "Art. 189. Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi\n", + "konstytucyjnymi organami państwa.\n", + "\n", + "Art. 190. 1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.\n", + "\n", + " 2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej \"Monitor Polski\".\n", + "\n", + " 3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.\n", + "\n", + " 4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.\n", + "\n", + " 5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.\n", + "\n", + "Art. 191. 1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: \n", + "\n", + "1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady\n", + "Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes\n", + "Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej\n", + "Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,\n", + "\n", + "2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,\n", + "\n", + "3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,\n", + "\n", + "4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze\n", + "organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,\n", + "\n", + "5) kościoły i inne związki wyznaniowe,\n", + "\n", + "6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.\n", + "\n", + " 2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.\n", + "\n", + "Art. 192. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, do Trybunału\n", + "Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu,\n", + "Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,\n", + "Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.\n", + "\n", + "Art. 193. Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do\n", + "zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami\n", + "międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy\n", + "rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.\n", + "\n", + "Art. 194. 1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.\n", + "\n", + " 2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.\n", + "\n", + "Art. 195. 1. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.\n", + "\n", + " 3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.\n", + "\n", + "Art. 196. Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału\n", + "Konstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony\n", + "wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia\n", + "go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\n", + "zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\n", + "powiadamia się Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, który może nakazać\n", + "natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 197. Organizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem\n", + "określa ustawa.\n", + "\n", + "TRYBUNAŁ STANU\n", + "\n", + "Art. 198. 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.\n", + "\n", + " 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.\n", + "\n", + " 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 199. 1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.\n", + "\n", + " 2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.\n", + "\n", + " 3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.\n", + "\n", + "Art. 200. Członek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu,\n", + "pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek\n", + "Trybunału Stanu nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\n", + "na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\n", + "zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\n", + "powiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać\n", + "natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 201. Organizację Trybunału Stanu oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa\n", + "ustawa.\n", + "\n", + "Rozdział 9\n", + "ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA\n", + "\n", + "NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI\n", + "\n", + "Art. 202. 1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.\n", + "\n", + " 2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.\n", + "\n", + " 3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.\n", + "\n", + "Art. 203. 1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.\n", + "\n", + " 2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.\n", + "\n", + " 3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.\n", + "\n", + "Art. 204. 1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: \n", + "\n", + "1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,\n", + "\n", + "2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,\n", + "\n", + "3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.\n", + "\n", + "Art. 205. 1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz.\n", + "\n", + " 2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\n", + "\n", + " 3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\n", + "\n", + "Art. 206. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\n", + "pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes\n", + "Najwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem\n", + "ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest\n", + "niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu\n", + "niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe\n", + "zwolnienie zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 207. Organizację oraz tryb działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.\n", + "\n", + "RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH\n", + "\n", + "Art. 208. 1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.\n", + "\n", + " 2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 209. 1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.\n", + "\n", + " 2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.\n", + "\n", + " 3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\n", + "\n", + "Art. 210. Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny\n", + "od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach\n", + "określonych w ustawie.\n", + "\n", + "Art. 211. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu\n", + "pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw\n", + "Obywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go\n", + "na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do\n", + "zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie\n", + "powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie\n", + "zatrzymanego.\n", + "\n", + "Art. 212. Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej\n", + "działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i\n", + "obywatela.\n", + "\n", + "KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI\n", + "\n", + "Art. 213. 1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.\n", + "\n", + " 2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.\n", + "\n", + "Art. 214. 1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.\n", + "\n", + "Art. 215. Zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację\n", + "oraz szczegółowe zasady powoływania jej członków określa ustawa.\n", + "\n", + "Rozdział 10\n", + "FINANSE PUBLICZNE\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 216. 1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.\n", + "\n", + " 2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.\n", + "\n", + " 4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.\n", + "\n", + " 5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 217. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów,\n", + "przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg\n", + "i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze\n", + "ustawy.\n", + "\n", + "Art. 218. Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa\n", + "określa ustawa.\n", + "\n", + "Art. 219. 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.\n", + "\n", + " 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.\n", + "\n", + " 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.\n", + "\n", + " 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.\n", + "\n", + "Art. 220. 1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.\n", + "\n", + " 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.\n", + "\n", + "Art. 221. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium\n", + "budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego\n", + "oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje\n", + "wyłącznie Radzie Ministrów.\n", + "\n", + "Art. 222. Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem\n", + "roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych\n", + "przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.\n", + "\n", + "Art. 223. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia\n", + "przekazania jej Senatowi.\n", + "\n", + "Art. 224. 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5.\n", + "\n", + " 2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.\n", + "\n", + "Art. 225. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy\n", + "budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do\n", + "podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie\n", + "kadencji Sejmu.\n", + "\n", + "Art. 226. 1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.\n", + "\n", + " 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.\n", + "\n", + "Art. 227. 1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.\n", + "\n", + " 2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.\n", + "\n", + " 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.\n", + "\n", + " 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.\n", + "\n", + " 5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.\n", + "\n", + " 6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.\n", + "\n", + " 7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.\n", + "\n", + "Rozdział 11\n", + "STANY NADZWYCZAJNE\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 228. 1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.\n", + "\n", + " 2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.\n", + "\n", + " 3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.\n", + "\n", + " 4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.\n", + "\n", + " 5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.\n", + "\n", + " 6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.\n", + "\n", + " 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.\n", + "\n", + "Art. 229. W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium\n", + "Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie\n", + "do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek\n", + "Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium\n", + "państwa.\n", + "\n", + "Art. 230. 1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.\n", + "\n", + " 2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.\n", + "\n", + "Art. 231. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent\n", + "Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania\n", + "rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta\n", + "Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w\n", + "obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.\n", + "\n", + "Art. 232. W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych\n", + "noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów\n", + "może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski\n", + "żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu\n", + "może nastąpić za zgodą Sejmu.\n", + "\n", + "Art. 233. 1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).\n", + "\n", + " 2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.\n", + "\n", + " 3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).\n", + "\n", + "Art. 234. 1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.\n", + "\n", + " 2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.\n", + "\n", + "Rozdział 12\n", + "ZMIANA KONSTYTUCJI\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 235. 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.\n", + "\n", + " 2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.\n", + "\n", + " 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.\n", + "\n", + " 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.\n", + "\n", + " 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.\n", + "\n", + " 6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.\n", + "\n", + " 7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.\n", + "\n", + "Rozdział 13\n", + "PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE\n", + "\n", + "\n", + "\n", + "Art. 236. 1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbędnych do stosowania Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.\n", + "\n", + "Art. 237. 1. W okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sąd.\n", + "\n", + " 2. Odwołanie od orzeczenia kolegium rozpoznaje sąd.\n", + "\n", + "Art. 238. 1. Kadencja konstytucyjnych organów władzy publicznej i osób wchodzących w ich skład wybranych lub powołanych przed wejściem w życie Konstytucji kończy się z upływem okresu ustalonego w przepisach obowiązujących przed dniem wejścia w życie Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres dłuższy niż ustalony przez Konstytucję, kadencja konstytucyjna organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład upływa po roku od dnia wejścia w życie Konstytucji.\n", + "\n", + " 3. W przypadku, gdy przepisy obowiązujące przed dniem wejścia w życie Konstytucji nie ustalały tej kadencji, a od dnia wyboru lub powołania upłynął okres krótszy niż ustalony przez Konstytucję dla konstytucyjnych organów władzy publicznej lub osób wchodzących w ich skład, czas w którym organy te lub osoby pełniły funkcje według przepisów dotychczasowych, wlicza się do kadencji ustalonej w Konstytucji.\n", + "\n", + "Art. 239. 1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.\n", + "\n", + " 2. Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega umorzeniu.\n", + "\n", + " 3. Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.\n", + "\n", + "Art. 240. W okresie roku od dnia wejścia w życie Konstytucji ustawa budżetowa może\n", + "przewidywać pokrywanie deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązań w\n", + "centralnym banku państwa.\n", + "\n", + "Art. 241. 1. Umowy międzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie obowiązujących w czasie ich ratyfikacji przepisów konstytucyjnych i ogłoszone w Dzienniku Ustaw, uznaje się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie i stosuje się do nich przepisy art. 91 Konstytucji, jeżeli z treści umowy międzynarodowej wynika, że dotyczą one kategorii spraw wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji.\n", + "\n", + " 2. Rada Ministrów w ciągu 2 lat od wejścia w życie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umów międzynarodowych zawierających postanowienia niezgodne z Konstytucją.\n", + "\n", + " 3. Senatorowie wybrani przed dniem wejścia w życie Konstytucji, którzy nie ukończyli 30 lat zachowują swoje mandaty do końca kadencji na którą zostali wybrani.\n", + "\n", + " 4. Połączenie mandatu posła lub senatora z funkcją lub zatrudnieniem, których dotyczy zakaz określony w art. 103, powoduje wygaśnięcie mandatu po upływie miesiąca od dnia wejścia w życie Konstytucji, chyba że poseł albo senator wcześniej zrzeknie się funkcji albo ustanie zatrudnienie.\n", + "\n", + " 5. Sprawy będące przedmiotem postępowania ustawodawczego albo przed Trybunałem Konstytucyjnym bądź Trybunałem Stanu, a rozpoczęte przed wejściem w życie Konstytucji, są prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowiązującymi w dniu rozpoczęcia sprawy.\n", + "\n", + " 6. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów ustali, które z uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń ministrów lub innych organów administracji rządowej podjęte lub wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji wymagają - stosownie do warunków określonych w art. 87 ust. 1 i art. 92 Konstytucji - zastąpienia ich przez rozporządzenia wydane na podstawie upoważnienia ustawy, której projekt w odpowiednim czasie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekt ustawy określającej, które akty normatywne organów administracji rządowej wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji stają się uchwałami albo zarządzeniami w rozumieniu art. 93 Konstytucji.\n", + "\n", + " 7. Obowiązujące w dniu wejścia w życie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne stają się aktami prawa miejscowego w rozumieniu art. 87 ust. 2 Konstytucji.\n", + "\n", + "Art. 242. Tracą moc:\n", + "\n", + " 1. ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, z 1995 r. Nr 38, poz. 184, Nr 150, poz. 729 oraz z 1996 r. Nr 106, poz. 488),\n", + "\n", + " 2. ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 336 oraz z 1994 r. Nr 61, poz. 251).\n", + "\n", + "Art. 243. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od\n", + "dnia jej ogłoszenia.\n", + "\n", + " \n", + "\n", + "PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ\n" + ] + } + ], + "source": [] + }, + { + "cell_type": "code", + "execution_count": null, + "metadata": {}, + "outputs": [], + "source": [] + } + ], + "metadata": { + "kernelspec": { + "display_name": "env", + "language": "python", + "name": "python3" + }, + "language_info": { + "codemirror_mode": { + "name": "ipython", + "version": 3 + }, + "file_extension": ".py", + "mimetype": "text/x-python", + "name": "python", + "nbconvert_exporter": "python", + "pygments_lexer": "ipython3", + "version": "3.10.13" + } + }, + "nbformat": 4, + "nbformat_minor": 2 +} diff --git a/requirements.txt b/requirements.txt new file mode 100644 index 0000000000000000000000000000000000000000..31ed49def92b822dbb0ff7ff84cce3d459e9f5c4 --- /dev/null +++ b/requirements.txt @@ -0,0 +1,4 @@ +pandas +langchain +langchain-chroma +langchain-community \ No newline at end of file